جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، تصحیحی است از «هادی المضلین» منسوب به حاج ملاهادی سبزواری از متکلمان قرن سیزدهم هجری قمری، که مشتمل است بر پنج باب با این عناوین: توحید، عدل، نبوت و امامت، معاد، و آن‌ چه به تجربه ثابت شده است. (این بخش به مباحثی طبیعی اختصاص دارد که به تجربه به اثبات رسیده‌ اند، مباحثی چون چگونگی به وجود آمدن فصول چهارگانه، باران، برف، تغییرات جوی، رعد و برق، و آب و هوا). مصحح در کتاب خاطر نشان می‌ کند: «درباره‌ ی مولف هادی المضلین حکم قطعی نمی‌ توان داد. دو احتمال وجود دارد: 1- در برخی از منابع کتاب‌ شناسی مانند الذریعه و فهرست نسخه‌ های خطی، این اثر به عنوان یکی از نوشته‌ های حاج ملاهادی سبزواری معرفی شده است. از سوی دیگر نثر، شیوه‌ ی نگارش و استدلال حاجی در آثاری چون اسرارالحکم و هدایة الطالبین با هادی المضلین شباهت‌ هایی دارد. 2- اما در مقابل، در هیچ‌ یک از فهرست‌ هایی که از آثار وی ارایه شده، نامی از هادی المضلین نیست. مضافا بر این که در مباحث پایانی کتاب، نظریه‌ ی حرکت جوهری را رد می‌ کند، در حالی که او به عنوان یکی از پیروان و شارحان حکمت متعالیه به شمار می‌ آید و نظریه‌ ی حرکت جوهری از مهم‌ ترین آموزه‌ های فلسفی ملاصدرا و از مبانی حکمت متعالیه می‌ باشد. بنابراین احتمال، باید گفت هادی‌ المضلین اثر حاج ملاهادی سبزواری نیست، بلکه محصول اندیشه‌ ی یکی از شاگردان و یا متکلمان متاثر معاصر وی می‌ باشد.

شرح المنظومة، تألیف حکیم حاج ملا هادی سبزواری (متوفی١٢٨٩ق)، از جمله منابع مهم در منطق و فلسفه اسلامی است. آیت‎الله حسن‎زاده آملی بر این کتاب حاشیه زده است. مقدمه و تحقیق آن نیز به قلم مسعود طالبی است. مقصود حکیم سبزوارى از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومى منطقى، فلسفى و عرفانى براى ورود و فهم درس اسفار اربعه ملا صدرا بود. وى با زبردستى و مهارت خاصى موفق به‏ انجام این امر شد. هیچ کتابى پس از تألیف شرح منظومه، تاکنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانى گردد. حکیم متأله سبزوارى، با انگیزه تلخیص و تنظیم یک دوره موضوعات منطقى، فلسفی و عرفانى، در سال 1240ق، سرودن اشعار خود را آغاز و در سال 1260ق، به پایان برد.

دروس شرح منظومه که مشتمل بر دوره چهار جلدی دروس شرح منظومه، مجموعه بیانات مرحوم آیت‌الله انصاری شیرازی است و با تاکید و به سفارش علامه حسن‌زاده آملی، از روی سخنان درسی وی - که روی بیش از ۶۰۰ نوار ضبط و پس از مراحل پیاده‌سازی و ویرایش به تأیید وی رسید - پس از شش سال فعالیت مداوم از سوی موسسه بوستان کتاب قم منتشر شده است. قبل از اینکه این کتاب به زبان فارسی ترجمه شود، مرحوم آیت‌الله شیرازی بیش از چهار سال به تدریس این کتاب در حوزه‌ علمیه اشتغال داشت. این اثر شرحی است که آیت‌الله حاج شیخ یحیی انصاری به سبکی شیرین و دلنشین غوامض و پیچیدگی‌های «شرح منظومه ملاهادی سبزواری» را باز کرده و خواننده را با رمز و رازهای آن آشنا می‌کند. شرح منظومه حکیم سبزواری شامل «منطق و حکمت» است که استاد انصاری در جلد اول این مجموعه، به شرح بخش «منطق» و در سه جلد بعدی آن به شرح بخش «حکمت» می‌پردازد. این اثر همچنین کتاب برگزیده نخستین جشنواره «مرزبانی وحی و خرد» در سال ۱۳۸۷ شد. کتاب ملاهادی سبزواری از آثار برجسته در میراث فلسفه و حکمت اسلامی است که با چیره‌دستی کامل، مباحث حکمی و فلسفی در آن تبیین شده و سال‌هاست که در حوزه‌های علمیه و رشته روانشناسی دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

اسرارالحکم. از مهمترین آثار فلسفی و کلامی به زبان فارسی نوشته حاج ملا هادی سبزواری (۱۲۱۲-۱۲۸۹) فیلسوف و عارف برجسته ایرانی. این کتاب حاوی دو بخش حکمت نظری، در هفت باب، و حکمت عملی، در چهار باب است. سبزورای در بخش حکمت نظری تنها به الهیات به معنای اخص یعنی مباحث خداشناسی و معادشناسی و نبوت عامه و خاصه پرداخته؛ چنانکه در بخش حکمت عملی فقط متعرض عبادات و تبیین عقلی و فلسفی احکام عبادی شده است. از این رو، اسرارالحکم را بیشتر اثری کلامی باید شمرد. ابواب بخش اول به این شرح است: باب اول شامل بحث در وجود و اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت و اثبات توحید. باب دوم در معرفت صفات جمال و کمال خدا. سبزواری چنان‌که روش اوست، در این باب به ذکر مسائل ذوقی و عرفانی هم پرداخته و اساسا در مباحث مربوط به علم ذات حق به ماسوای خود علاوه بر آرا و اقوال فیلسوفان مشا و متکلمان به آرا و عبارات عارفان و خاصه شیخ اشراق استناد کرده و به بررسی‌های دقیقی درباره قدرت و اراده و کلام خدا پرداخته است. باب سوم به بحث در افعال خدا و نظام آفرینش از عقول مجرده تا اجسام طبیعی و صدور مجردات و مادیات از مبدا‌المبادی اختصاص دارد. باب چهارم در معرفت نفس و تجرد نفس است و سبزواری در آن برای اثبات تجرد نفس، چهارده برهان عقلی آورده و در باب حدوث و قدم نفس ناطقه، ضمن اقوال فلاسفه و متکلمان به ذکر اخبار و آیات پرداخته است . از فصول مهم این باب، ترجمه و شرح قصیده عینیه ابن سینا است، که در آن مراحل و مراتب تکامل عقل انسانی را از مرتبه‌ی هیولایی تا مرتبه‌ی بالمسفادی شرح داده است. باب پنجم در معرفت معاد است. که در آن برای اثبات معاد جسمانی به عنوان مقدمه شش فصل بر این شرح ذکر شده است که ۱) شیئیت شی مرکب به صورت است نه به ماده و شیئیت نوع به فصل است نه به جنس ۲) تشخص هر شی و آنچه هماره سبب این همانی موجودات است نحوه وجود آنهاست یعنی ابهام ماهیت مبهمه به واسطه آن وجود خاص مرتفع شود. ۳) میان تشخص و تمیّز فرق است مثلا در کلیات تمیز هست و تشخص نیست. تشخص امری است محفوظ از آغاز تا پایان تخولات ۴) عوالم شامل عقول مجرده عالم مثل معلقه و عالم طبیعت است. صور مالیه یا مثل معلقه برزخ میان ماده و مجردات محضه‌اند ۵) در وجود جواهر اشتداد جایز است. به عبارت دیگر در وحدت شخصیه شدت و ضعف هست. ۶) وحدت شخصیه که یکی از مراتب مطلق وحدت است خود مقول به تشکیک و دارای مراتب وحدت است. پس انسان واحد در طبیعت و صورت برزخیه و تجرد نفسانی و تجرد عقلانی دارای مراتب و مقاماتی است و با این همه واحد و محفوظ‌الهویه است. سبزواری سپس آرای فلاسفه و متکلمان را درباره ترکب جسم از اجزای لایتجزّی یا هیولی و صورت ذکر کرده و ایرادات وارد به معاد جسمانی را پاسخ داده است. باب ششم حاوی مسائل مربوط به نبوت مطلقه و لزوم رسالت انبیا و اثبات آن به دلیال عقلی و نقلی است. او بر آن است که لطف و عنایت حق به هدایت بنداگان بعثت پیامبران را ایجاب می‌کند. سخن در کتاب تدوینی و تکوینی و عصمت انبیاء و بحث در نوبت خاصه رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در فصلی از این بابت آمده است. باب هفتم به امامت و اثبات آن و اقسام امامت به نص و به بیعت و خاصه امام علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام اختصاص دارد. بخش حکمت عملی کتاب شامل مطهرات و فلسفه و اسرار نماز و اقسام نماز و سایر احکام عبادی چون زکات و انواع آن، روزه و فلسفه آن است. سبزواری در این بخش نیز جنبه‌های عرفانی و تهذیب نفس و تکامل روحی آدمی را به دقت بررسی و بیان کرده است.

این کتاب مجموعه ای از چند نظر و انتقاد در مورد برخى مباحث الهيات به معناى اخص است كه در آن، نظر برخى از انديشمندان اسلامى ( از خواجه نصيرالدين طوسى گرفته تا قوشجى و شمس‌الدين محمد خفرى و حكيم ملا هادى سبزوارى و آقا جمال خوانسارى ) مطرح شده است.

«الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة» کتابی است در فلسفه و حکمت اسلامی، نوشته حکیم و فیلسوف شیعی صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. این کتاب از مهم‌ ترین آثار فلسفی ملاصدرا است که در میان آثار وی برجستگی خاصی دارد؛ زیرا همه‌ اندیشه‌ های فلسفی او (اعم از الهیات، طبیعیات، نفس، معاد و...) به صورت مختصر مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب الشواهد الربوبیة به گونه‌ ای تلخیص کتاب اسفار است. مؤلف در این کتاب، در بعضی موارد به نحو ایجاز و در بعضی از مسائل به طور مفصل آراء خود را با عباراتی سلیس و روان تقریر کرده است، در برخی از قسمت‌ های این کتاب مطالبی دیده می‌ شود که در اسفار و سایر کتب او دیده نمی‌ شود.این کتاب در حوزه‌ های علمیه و دانشگاه‌ ها تدریس می‌ شود. ملاهادی سبزواری بر شواهد تعلیقاتی نوشته است.

«شرح المنظومة» اثر فلسفی ملاهادی سبزواری است. مقصود حكیم سبزواری از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی، منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملاصدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این كار را انجام داد. هیچ كتابی پس از تألیف شرح منظومه، تاكنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد. مطالب كتاب كه در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد: مقصد اوّل: در امور عامه. مقصد دوم: در جواهر و اعراض. مقصد سوم: در الهیات به معنی الاخص. مقصد چهارم: در طبیعیات. مقصد پنجم: در بنوات و منامات. مقصد ششم: در معاد. مقصد هفتم: در علم اخلاق. هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.