جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکیده الکترونیکی در پیوستها موجود می باشد

---

‫اين تحقيق به بررسي اقسام شرايط استطاعت براي وجوب حج و ابعاد و فروع فقهي استطاعت مي‌پردازد و شرايط استطاعت زن و احکام آن در فقه شيعه اماميه را بيان مي‌کند. نوشتار حاضر در يک مقدمه و سه فصل سامان يافته است. نويسنده در فصل اول به بررسي اهميت استطاعت و معناي لغوي و اصطلاحي آن و مفهوم فقهي و روايي استطاعت پرداخته، آن گاه چيزهايي راکه استطاعت به وسيله آن ها تحقق مي‌يابد، بررسيده و تحقق استطاعت با تهيه زاد و راحله سفر، تحقق يا عدم تحقق استطاعت با ملکيت متزلزل، تحقق آن با صحت و سلامت بدن، تحقق استطاعت به وسيله نيابت، تحقق استطاعت به وسيله گرفتن حقوق شرعي از ديگران و ساير شرايط تحقق استطاعت و ادله آن را از قرآن و روايات بيان مي‌کند. فصل بعدي به اقسام استطاعت، اعم از استطاعت مالي، استطاعت بدني و سلامت جسمي، امن بودن راه سفر، استطاعت زماني و عدم بدهي مالي به اندازه‌اي که حاجي پس از انجام حج فقير شود، اختتصاص دارد. در اين زمينه نويسنده تأکيد مي‌کند خرج سفر حج نبايد منجر به آن گردد که شخص پس از انجام مناسک حج، از حالت عادي زندگي خارج و بسيار مقروض شود و اين نيز يکي ديگر از شرايط استطاعت محسوب مي‌شود. در فصل پاياني نوشتار حاضر، احکام مترتب بر استطاعت واکاوي شده و احکام عمومي آن، مانند حکم اتلاف استطاعت، يعني انجام کارهايي که پس از تحقق استطاعت باعث از بين رفتن استطاعت مالي و ساير اقسام آن براثر معطل کردن فرد و در نتيجه تلف شدن مال او مي‌شود، احکام غفلت و جهل نسبت به استطاعت، حکم استطاعت زنان و شرط وجود يک مَحرم با وي در ايام مناسک حج، حکم کافر مستطيع، احکام نذر در حج، احکام نذر مستطيع و شروط استطاعت در حج نذري، به صورت مشروح و مستدل فراروي مخاطبان قرار مي‌گيرد. نگارنده در هر يک از ابواب فقهي مربوط به استطاعت، اقوال فقهاي اماميه و مراجع تقليد معاصر را نيز منعکس مي‌سازد.

---

‫در اين نوشتار به صورت اجمالي چيزهايي که سجده کردن برآن‌ها در نماز صحيح است بر طبق فقه اماميه بحث و بررسي قرار گرفته و شبهات وارد بر شيعيان در اين زمينه را مطرح و پاسخ داده شده است. کتاب در سه فصل ساماندهي شده است. در فصل اول، کلياتي درباره معناي لغوي و اصطلاحي سجده، ديدگاه قرآن کريم در مورد سجده، مواضع سجده، سير تاريخي مباحث مربوط به سجده در اسلام، رواياتي در زمينه فضيلت و عظمت سجده و آثار آن، و تبيين مفهوم سجده از منظر عرفا، متکلمان، حکما و فقها ارائه شده و تفسيري اجمالي از سجده‌هاي پيشوايان دين ذکر گرديده است. در فصل دوم که مهم‌ترين فصل تحقيق مي‌باشد، به مسأله سجده و کيفيت آن در زمان حيات رسول خدا( و سيره عبادي آن حضرت پرداخته شده و نوع سجده‌هاي واقع شده در زمان خلفاي راشدين، صحابه و تابعين و چيزهايي که بر آن سجده مي‌کردند بيان گرديده و آيات و روايات در اين باره مورد تحقيق قرار گرفته است. در فصل سوم، مسائلي مانند سجده بر تربيت سيدالشهدا، ديدگاه‌هاي فريقين در مورد امام حسين(، تقدّس سرزمين کربلا و تاريخچه اين سرزمين مقدس، عظمت امام حسين(، سخنان ائمه( در مورد مُهر و ادعاي بدعت در اين باره و شبهه‌هاي وارد شده بر شيعيان مطرح گرديده و احکام سجده کردن در حال تقيه و چيزهايي که به هيچ وجه حتي در حال تقيه نبايد بر آن‌ها سجده نمود بحث و بررسي شده است.

‫پژوهش حاضر، ضرورت عقلي و شرعي دفع ضرر محتمل و قواعد فقهي مترتب بر آن، مانند قاعده لاضرر را تحقيق فقهي کرده و ديدگاه‌هاي فقهاي اماميه درباره ارتباط اين قاعده با قواعد متعارض آن، شمول قاعده مذکور در ابواب مختلف فقهي و موارد استثناي آن را تبيين مي‌سازد. نويسنده در چهار فصل ضمن بيان مفاد دفع ضرر و معناي ضرر در فقه، به مستندات فقهي نفي ضرر و دفع ضرر و مصاديق آن مي‌پردازد. وي ابتدا با تعريف قاعده فقهي و معناي ضرر در عرف فقها، معناي رفع، دفع و نفي را از لحاظ لغوي و اصطلاحي بررسيده و موضع نفي ضرر و حدود و شرايط و راه‌هاي اثبات آن را در فقه اماميه بيان مي‌کند. سپس در ادامه اقسام وقوع ضرر را در فقه اماميه شرح داده و شرعي يا عرفي بودن آن را نيز ذکر مي‌کند. او در فصل دوم به نصوص قرآني و روايي در لزوم دفع ضرر استناد کرده و مواردي از ضرورت دفع ضرر احتمالي را در روايات برشمرده و علاوه بر شرعي بودن اين موضوع آن را کاملاً امري عقلاني وصف کرده است. نگارنده در همين زمينه به حرمت اضرار به اهل اسلام و مال ديگران، حرمت تلاش براي ضرر رساني به جان و مال مسلمانان و يتيمان و حتي به مواردي از جواز بيع وقف براي جلوگيري از ضرر احتمالي اشاره کرده و اهميت دادن شارع مقدس به اين موضوع را منعکس مي‌سازد. در فصل سوم به بررسي ادله نفي ضرر و دفع ضرر و اثبات مفاد قاعده لاضرر و حجيت آن در فقه با توجه به حديث مشهور و صحيح‌السند مربوط به آن مي‌پردازد و شرايط جريان اين قاعده در ابواب فقه و شمول و عدم شمول آن در همه ابواب فقه اعم از عبادات و معاملات را از منظر فقهاي اماميه تبيين مي‌نمايد. در فصل چهارم نيز مسايلي متفرقه در خصوص دفع ضرر محتمل و تعارض اين قاعده با قواعدي همچون: قبح عقاب بلا بيان، قاعده سلطنت، قاعده يد، قاعده نفي حرج، قاعده جب و شامل شدن قاعده دفع ضرر در عبادات و معاملات، مانند جواز تقيه در نماز و مراسم عاشورا و برخي عقدها عقود مورد شرح شده است.

‫التزام به اعتقادات اسلامي، بسياري از مشكلات انسان امروزي را حل كرده و در ترسيم هدف متعالي در زندگي، نقش اساسي ايفا مي‌كند. شرور و بي‌عدالتي‌ها، رنج و مصيبت‌ها، ترس از مرگ و نيستي، و بسياري از معضلات زندگي بشر، با اعتقاد به اصول دين پاسخ داده مي‌شود؛ در نتيجه انسان از زندگي خود راضي بوده و لذت مي‌برد. در اين نوشتار نقش اعتقادات اسلامي شامل اصول پنج گانه ديني در معنابخشي زندگي بررسي شده است. به اعتقاد نگارنده دين در سه سطحِ اعتقادات، احکام و اخلاق، در معنابخشي زندگي نقش مهم و اساسي دارد و بي‌توجهي به دين و آموزه‌هاي ديني باعث از دست دادن يک منبع مهم براي معنادار شدن زندگي مي‌شود و تبعات منفي بسياري را در پي خواهد داشت. نگارنده اين موضوع را در سه بخش بررسي کرده و نخست به تعريف واژه‌هاي دين، زندگي، معناي زندگي، هدف زندگي، معنادرماني و نهيليسم (پوچ‌انگاري) پرداخته است. وي آثار زندگي معنادار را رضايت‌مندي از زندگي، احساس مسئوليت، زندگي با نشاط، دوري از پوچي و نيست‌انگاري، دوري از تنهايي و افسردگي، تحمل‌پذير شدن مشکلات و رنج‌ها، و کاهش جرم و جنايت ذکر کرده است. در ادامه به تأثير اعتقادات اسلامي بر معنابخشي به زندگي پرداخته و آثار فردي و اجتماعي اصول اعتقادي شيعه شامل توحيد، نبوت، عدل، امامت و معاد را در زندگي بررسي نموده است. در اين نوشتار تأکيد شده است که جهان‌بيني توحيدي، ساختارهاي ذهني و شخصي افراد را وسعت مي‌بخشد و باعث مي‌شود انسان جهان هستي را مجموعه‌اي بي ارتباط، تصادفي، بي‌نظم و بدون علت نداند؛ بلکه جهان را پديده‌اي نظام‌مند، داراي قانون و پيچيده ببيند که حتي در پس پديده‌هاي به ظاهر ناخوشايند و متناقض نيز نوعي تدبير و معنا نهفته است. بدين ترتيب در انسان معتقد به دين، احساس آشفتگي، عدم کنترل و رهاشدگي رخ نمي‌دهد. او همچنين محورهاي اعتقادي ديگر مانند نبوت، عدل، امامت و معاد را آرام‌بخش و معنابخش زندگي انسان موحد مي‌داند و به تحليل و تفسير آثار يکايک آنها مي‌پردازد.

‫درسنا أوّلا المصطلحات الأساسیّه المتعلّقة بالبحث: التفسیر، الأثر، والتفسیر بالمأثور، و کذلک الشیعة، والشیعة الإمامیة، و مررنا بإیجاز حول الشبهات المطروحة حول عقائد الشیعة و بعض أجوبتهم، ثمّ بموجز لعقائد الشیعة ا÷لإمامیة کمدخل لدراسة التفسیر بالمأثور عندهم، جریاً علی عادة الباحثین فی تلک الموضوعات. و کان الفصل الثانی فی دراسة مصادر التفسیر بالمأثور، القرآن الکریم والسنّة النبویّة و مسائلهما، و درسنا مفصّلاً ما رُوی عن أهل البیت (ع)، و ما رُوی عن الصحابة والتابعین لبیان طریق کل منها إلی السنّة النبویّة و علاقته بها و حجیته فی التفسیر و کاشفیّته عن مرادالله تعالی من کتابه الکریم. و فی الفصل الثالث درسنا أهما الموضوعات الّتی تُثار عادة کنقاط ضعف فی التفسر بالمأثور بشکل عام، کالوضع والاسرائیلیات، فمررنا بأعم مسائلها الأساسیّة ثمّ تتبعنا مواردها فی التفسیر بالمأثور عند السنّة والشیعة مع المقارنة والمناقشة فیها. ثمّ أتممنا هذا الفصل بدراسة موضوعین یطرحان عادة فیما یتعلّق بالتفسیر بالمأثور عند الشیعة، و هما الغلوّ والتأویل، فبحثنا الغلو فی اللّغة و عند المفسّرین و مؤلفی کتب الفرق ثمّ درسنا الظاهرة السبئیة. و بحثنا فی التأویل لغة و اسطلاحاً وبیّنا شرائط التأویل المقبول والمرفوض ثمّ عرضنا نماذج لکل منهما مع بیان دلائل رفض التأویلات و عدم قبولها. و کان الفصل الرابع یتعلّق بمناهج التعامل مع الحدیث، والّذی یشمل التفسیر بالمأثور، و درسنا المناهج المختلفة لدی الشیعة عموماً و مفسّریهم بشکل خاص والآراء الناتجة عن کل منهج. و أمّا الفصل الخامس و هو الأخیر، فقد خصّصناه لالقاء نظرة عامّة علی تطوّر التفسیر و تاریخ تدوینه و طبقات المفسّرین الشیعة، منذ عصر الرسول (ص) حتّی یومنا الحاضر، مع بیان السمات العامّة لکل فترة.

---

‫اين نوشتار با رويکردي جديد نسبت به مناسک حج و مسايل مستحدثه مربوط به آن و با تأکيد بر ديدگاه‌هاي قرآن و سنت و نظريات فقهاي اسلامي، حکم قرباني در مراسم حج را با توجه به نقش مکان و زمان در اجتهاد مورد بررسي قرار مي‌دهد. از آن جايي که يکي از فلسفه هاي قرباني در حج، منفعت جامعه انساني از حيوان هاي ذبح شده در اين مراسم بزرگ عبادي است، نويسنده در چهار فصل راه‌کارهاي عملي براي استفاده عموم مردم مستمند جهان از اين قرباني ها را بررسي نموده است. در فصل اول ضمن بيان کليات تحقيق مانند تاريخچه قرباني در ساير اديان، محدوده مِني و علت نام گزاري، مفهوم قرباني در لغت، اصطلاح و در آيات و روايات، به اهميت و آثار قرباني در آموزه‌هاي اسلامي اشاره کرده، نقش قرباني در حج، فلسفه تشريع و اهميت قرباني، سابقه قرباني در اديان، و چگونگي مصرف آن و زمان و مکان قرباني از منظر فقهاي شيعه را بيان مي‌نمايد. در فصل دوم به اقسام قرباني در فقه اسلامي، اعم از قرباني‌هاي واجب و مستحب و نيز از نظر صفات و شرايط پرداخته است. در فصل سوم شرايط ذبح کردن قرباني، سر بريدن، شرايط حيوان و نيز شرايط ذبح کننده آن مانند بلوغ، عقل و اسلام از منظر فقهاي شيعه بيان گرديده است. در فصل چهارم به محل و مصرف قرباني اشاره کرده و مکان قرباني و ادله وجوب ذبح در منطقه مِني و ادله روايي آن، حکم مفقود شدن و از بين رفتن قرباني، و دلايل قرآني و روايي مصرف گوشت قرباني ذکر شده و مشکلات کنوني قرباني در مِني با توجه به مسايل مستحدثه و راه‌حل‌هاي برطرف کردن آن مانند کشتن قرباني در وطن و ادله صحت اين عمل را از لحاظ شرعي مطرح کرده و به برخي از اشکالات و شبهه هاي وارده بر آن از منظر فقه اماميه پاسخ داده شده است.