جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫فقه اسلامي، به روابط فردي و اجتماعي مسلمانان در ابعاد مختلف سامان ميبخشد. از جمله مواردي که فقه اسلامي بدان پرداخته، عقد رهن است. عقد رهن از مباحثي است که ناظر بر حقوق خصوصي افراد ميباشد که به دليل برخي از مصالح و منافع، جنبه عمومي پيدا کرده است. رهن عقدي است که به موجب آن، مديون مالي را به عنوان گرو به داين ميپردازد و در حقيقت تضميني است در جهت اعتماد سازي در روابط تجاري و اقتصادي. مردم در عصر حاضر در داد و ستد، از اين وثيقه استفاده ميکنند. دو مسئله در عقد رهن وجود دارد. 1. شرط عين بودن مورد رهن که با شرط مذکور، رهن دين و منفعت از اين حوزه خارج ميگردد و در واقع دين و منفعت رهن داده نميشود. 2. کسي که وثيقه در نزد او به امانت گذاشته شده است(مرتهن)، بدون در نظر داشتن قيد و قيودي که رعايت آن در تصرف لازم است، حق تصرف در آن را ندارد. با اين وجود، در اکثر موارد مرتهن در عين مرهونه تصرف ميکند. حال جاي اين سؤال باقي است که آيا اين نوع از تصرف جايز است يا نه؟ پژوهش حاضر در چهار فصل در پي پاسخ دادن به اين سؤال است. بايد اعتراف کرد که با وجود تلاش فراوان حقوقدانها، در اکثر موارد نظام وثيقهگذاري و اسناد تجاري طبق معيارهاي شرعي و فقهي صورت نميگيرد. دليل بر اين مدعا اين است که شرايط مطروح? رهن نميتواند جوابگوي بسياري از مشکلات وثيقهگذاري و داد و ستد معاملاتي در داخل و خارج کشور باشد. البته اخيراّ حقوقدانان خواستار اصلاح برخي مواد حقوق مدني که برگرفته از فقه است، شدهاند. ليکن واقعيت اين است که در اين جهت، اقدام عملي صورت نگرفته است. در نهايت ميتوان گفت، در حالي که قول مشهور فقهاي اماميه و اکثر فقهاي عامه، بطلان رهن دين و منفعت و عدم امکان رهن ديون به دليل عدم امکان قبض است، در اين تحقيق براي رفع اين مشکل، راهکارهاي جديدي مطرح شده است. که مهمترين آنها عبارتاند از اينکه: در داد و ستد و معاملات خارجي از عنوان وثيقه گذاري استفاده شود و در معاملات داخلي بايد رهن را تحت عنوان بيع شرط داخل کرد.

‫صبر به مفهوم ثبات و اطمينان نفس و مضطرب نشدن در بلايا و مصائب و مقاومت کردن در مقابل حوادث و شدايد، مورد توجه قرآن کريم و مورد عنايت علم روان‌شناسي است. در اين پايان‌نامه ضمن بيان معنا و مفهوم صبر، ديدگاه قرآن و روان‌شناسي در خصوص راهکارهاي صبرپيشگي بيان شده است. واژه صبر و مشتقات آن 103 بار در قرآن به کار رفته است که نشان دهنده اهميت ويژه اين فضيلت اخلاقي از منظر قرآن است. برخي از مصاديق صبر در قرآن عبارت‌اند از: صبر و پايداري انبيا، صبر مجاهدان، صبر در برابر دسيسه‌هاي دشمنان، صبر در مقابل تکذيب کنندگان و صبر در روابط با ديگران. نويسنده ضمن توصيف مصاديق قرآني صبر، آن را به صبر بر مصيبت، صبر بر معصيت و صبر در طاعت تقسيم کرده است. او پس از ذکر اين مقدمات، به بيان راهکارهاي صبرپيشگي از نگاه قرآن پرداخته است. راهکارهاي اعتقادي صبر از منظر قرآن عبارت‌اند از: ايمان به خدا، توکل، اطاعت از خدا، باور داشتن به پاداش الهي، ايمان به قضا و قدر، و اعتقاد به عدالت خداوند. راهکارهاي عبادي صبرپيشگي از منظر قرآن نيز شامل ياد خدا، ياري خواستن از خداوند، خودشناسي، و دعا و نيايش است. همچنين راهکارهاي اخلاقي مورد نظر قرآنشامل اراده و عزم، فروتني، عفو و گذشت، و تقوا مي‌باشد. از نظر قرآن صبر در صورتي ارزشمند است که به قصد تقرب الهي و براي کسب رضاي او باشد. از منظر روان‌شناسي راهکارهاي رفتاري صبرپيشگي شامل تفکر، پذيرش موقعيت پيش آمده، گريه درماني، درددل کردن، تلقينات صبرآفرين، دوري از عوامل تقويت کننده بي‌صبري، مثبت ‌نگري، قناعت و بي‌رغبتي نسبت به دنياست. بر اساس يافته‌هاي روان‌شناسي، فهم ودرک انسان‌ها از پديده‌ها و رويدادها، پايه رفتار آنها را تشکيل مي‌دهد. نگارنده در پايان موانع صبر را در دو بخش موانع بينشي و موانع اخلاقي بيان نموده است. کفر و شرک، ترس از مرگ، ترس از فقر، و منفي‌نگري از موانع بينشي است و عجله، نااميدي، خشم و حسادت نيز برخي از موانع اخلاقي ذکر شده است.

‫قرآن بسندگی به توجه تام و همه جانبه به قرآن گفته می شود كه در حوزه دين و تفسير قابل بحث است. قرآن¬بسندگی در دین در بحث از منابع شریعت، در رابطه بین کتاب و سنت به عنوان دو منبع وجوبی در تشریع و استخراج برنامه¬های دینی، به حالت و رابطه¬ای اطلاق می¬شود که در ارتباط این دو در دین شناسی، توجه تام به قرآن می¬شود و برای امور دینی کافی به نظر می¬رسد و نقش سنت نادیده انگاشته می¬شود. قرآن ¬بسندگی¬نخستین که به قرآن¬بسندگی در منابع شریعت نامبردار بود، به عنوان راهبرد تک منبعی در منابع شریعت، یک مسیر انحرافی و دستاویزی سیاسی بود که نابود کننده¬ی تفسیر ماثور بود و به عنوان عامل بسترساز در قرآن¬گرایی افراطی نقش داشت. قرآن¬بسندگی در تفسیر به عنوان یک جریان افراطی-انحرافي، در زیر مجموعه روش تفسیر قرآن به قرآن و جهد و جد مفسر و افراط او حاصل می¬شود، می¬توان آن را یک جریان افراطی در نظر گرفت که مفسر مجتهد می¬خواهد با تكيه صِرف به قرآن، به تفسير و تفهيم آن دست يابد. برای قرآن بسندگي در تفسیر، ادله¬ای طرح شد که پس از تحلیل و بررسی آن معلوم شد كه ادله به قابل فهم بودن قرآن، حجیت ظواهر آن و اندیشیدن در قرآن و پند گرفتن از آن دلالت داشت و در بالاترین سطح از ادله، آیات دسته جامعیت به استقلال قرآن در تبیين رهاورد و مقاصد خود در امور هدايت دلالت داشت و بیشتر از این از ادله قرآنی چیزی قابل برداشت نیست. از ادله روایی هم به استفاده از قرآن تشویق شده بود که راهی برای دوری از مهجوریت قرآن بود. با توجه به اين تحليل؛ قرآن-گرايي افراطي اتقان و استواري لازم براي ارائه تفسير كارامد را ندارد و ادله آن کافی نیست و استفاده از اين روش در تفسير قرآن ، یک برداشت ناقص از تفسير قرآن به حساب مي¬آيد. در توجه به قرآن و استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن به عنوان یگانه روش راستین و اصیل، مي توان به قرآئن درون متنی قرآن توجه حداکثری داشت و از سنت به عنوان قرینه منفصل در تفسیر کمک گرفت. تفسیر معتبر در گرو همین پیشنهاد قابل ملاحظه و ارزش است.

‫پايان نامه حاضر به گردآورى و معرفى تفسير عكرمه و زندگى او پرداخته است و مشتمل بر سه بخش است: بخش اول در معرفى زندگى و عصر عكرمه است و در آن اين موضوعات بررسى شده است: دوران حيات، استادان، شاگردان، آثار علمى، اقوال موافق و مخالف درباره شخصيت عكرمه، شرايط سياسى، اجتماعى، فرهنگى و علمى عصر او؛ بخش دوم به روش شناسى تفسير عكرمه اختصاص دارد و در آن از اين موضوعات سخن رفته است: سرگذشت تفسير تا زمان عكرمه، روش هاى تفسير از آغاز تا زمان تابعان، روش عكرمه در تفسير؛ در بخش سوم كليه روايات تفسيرى عكرمه به ترتيب مصحف آورده شده است. شمار اين روايات 19901 است.'

‫روشن‌فکر" به کسي گفته مي‌شود که کار فکري مي‌کند، يا داراي آگاهي خاصي است، و يا فردي است که وظيفه بيداري اجتماع را بر عهده خود مي‌بيند. مهم‌ترين مؤلفه‌هاي روشن‌فکري عبارت است از خردگرايي، آزادگي، اصلاح‌طلبي و ايدئولوژي‌گرايي. روشن‌فکري در افغانستان از زمان سيد جمال‌الدين و بعد از مشروطيت به‌عنوان جرياني با هدف استقلال افغانستان ظاهر شد. مهم‌ترين جريان‌هاي روشن‌فکري در افغانستان را روشن‌فکران چپ با سه گونه شوروي، چيني و مرکزي؛ روشن‌فکران راست با دو دسته ليبرال و ملي‌گرا؛ و روشن‌فکران ديني تشکيل مي‌دهند. روشن‌فکران تأثير زيادي در جنبش مشروطيت اول در زمان امير حبيب‌الله خان داشتند، و تلاش مي‌کردند تا کشور را دموکراتيزه کنند، اما توطئه امير در جلال‌آباد نافرجام ماند و اين جنبش سرکوب شد. مشروطيت دوم در زمان امان‌الله خان بود که روشن‌فکران فعاليت خود را در قالب سراج‌الاخبار با اهداف توسعه و آزادي ادامه دادند، و توانستند به استقلال افغانستان دست يابند. اما مسافرت‌هاي طولاني امان‌الله خان به ممالک اسلامي و اروپايي و تلاش سريع وي براي الگوبرداري از توسعه آن کشورها زمينه‌هاي شکست اين جنبش را فراهم کرد. در زمان ظاهر‌شاه روشن‌فکران تا حدي توانستند نظام را به‌سوي دموکراسي پيش ببرند، و با تشکيل احزاب و نهاد‌هاي اجتماعي به حکومت و دولت انتقاد کنند. روشن‌فکران چپ و سران کمونيسم افغانستان با طرح کودتا عليه داوودخان باعث روي کار آمدن رژيم کمونيستي در افغانستان شدند. گروه طالبان از سوي کشورهاي آمريکا، پاکستان و عربستان به‌وجود آمد تا اهداف سياسي، اقتصادي و مذهبي آن کشورها را در افغانستان تحقق بخشد. در نظام فعلي افغانستان، روشن‌فکران در تلاش هستند تا مفاهيم جديد از مدرنيسم را در افغانستان تبيين کنند و دمکراسي اسلامي را به‌صورت روشن براي مردم بيان کنند تا هم از دنياي تمدن عقب نمانند، و هم دين را که در نگاه مردم از منزلت بالايي برخوردار است در نظام سياسي و اجتماعي مورد توجه قرار دهند.

‫مرگ مغزي به‌معناي توقف غيرقابل برگشت کليه فعاليت‌هاي مغز مي‌باشد. توسعه دانش پزشکي موجب گرديده که اعضاي بدن مبتلايان به مرگ مغزي، براي نجات جان بيماران، قابل استفاده گردد. اين موضوع، مسايل نويني را پديد مي‌آورد که نيازمند تبيين احکام شرعي آن مي‌باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌اي به بررسي پديده مرگ مغزي و مسأله پيوند اعضا، در فقه اسلامي پرداخته است. از نظر دانش پزشکي، انسان مبتلا به مرگ مغزي، بر اساس معيارهاي باليني و معاينات پزشکي، مرده محسوب مي‌شود؛ در نتيجه، مهم‌ترين منبع دريافت عضو براي درمان بيماران نيازمند به پيوند عضو، فراهم مي‌شود. اما مرگ و حيات، از مفاهيم عرفي است، و تشخيص مرگ و زندگي از حيث مصداق نيز با عرف است. عرف، کسي را که قلب و دستگاه تنفس او، حتي با کمک وسايل پزشکي، فعال باشد، زنده مي‌داند؛ پس هر کاري که موجب انقطاع روح از بدن او قبل از موعد مقرر آن شود، قتل نفس بوده، و عامل آن در صورت عمد، قصاص مي‌گردد، و در صورت شبه‌عمد يا خطا محکوم به پرداخت ديه مي‌شود. و اما پيوند اعضا داراي مسايل متعددي است؛ عضوي که در اثر حادثه قطع شده، پيوند آن از نظر شرعي، نوعي درمان است و جايز مي‌باشد. اما درباره پيوند عضوي که در اثر قصاص يا اجراي حد شرعي، قطع گرديده، فقها نظرات گوناگوني را ابراز نموده‌اند. درباره پيوند عضو از انسان زنده به انسان زنده ديگر، دو نکته مهم مورد تأکيد فقها بوده است؛ اول آن‌که قطع اعضاي رئيسه از انسان زنده جايز نيست؛ و دوم آن‌که قطع عضو اگر موجب تذليل دهنده آن عضو باشد، جايز نيست. در غير اين دو مورد، پيوند عضو جايز است. البته پيوند عضو انسان مسلمان به کافر در صورتي جايز دانسته شده که موجب تقويت کفار نباشد. همچنين پيوند اعضاي حيوانات به انسان، و پيوند عضو ميت مسلمان براي نجات نفس محترمه جايز است.

‫رساله حاضر با هدف بررسى اسلام و سوسياليسم با تكيه بر آيات قرآن در چهار بخش با اين عناوين تأليف شده است: بخش اول، تعريف سوسياليسم، تاريخچه سير عقايد سوسياليسم، شعب سوسياليسم، حكومت از نظر ماركسيسم، قوانين جزائى از نظر ماركسيسم، روحيات از نظر ماترياليسم ديالكتيك؛ بخش دوم، اسلام و معناى لغوى و شرعى آن، اوضاع جهان مقارن ظهور اسلام، اصول عقايد اسلامى، مبانى اخلاق در اسلام، احكام عبادى اسلام، احكام تهذيب و اصلاح جهانى؛ بخش سوم، رابطه دو بخش گذشته با مقصد از نگارش اين پاياننامه، بزرگترين اشتباه كمونيسم. بخش چهارم، نيات سوء مبشرين صليبى و معترضين، پاسخ اعتراضات و رفع شبهات در معارف اسلام، و سرمايهدارى اسلام و قوانين كيفرى."

‫اين پايان نامه با مراجعه به آراي فقهاي شيعه اماميه و اهل سنّت و مستندات فقهي آنان، احکام و فروع فقهي ارث بردن زنان، محدوده ارث آنان، مقدار ارث زن به عنوان همسر با توجّه به شرايط و ويژگي‌هاي مختلف و احوال و اوضاع زن و ساير حقوق وي در زمينه ارث به صورت مشروح مي‌پردازد. تحقيق حاضر در پنج فصل تنظيم و تدوين شده است. در فصل اوّل کلّياتي در قواعد فقهي مربوط به ارث بيان شده و ضمن ارائه تعريف لغوي و اصطلاحي ارث، از منظري عقلي به اين موضوع نگريسته شده و قوانين مربوط به آن در امّت‌هاي غير اسلامي نيز تبيين مي گردد. در ادامه ضرورت عدالت در تقسيم ارث، ارکان ارث، شروط کلّي براي ارث، شرايط وارث براي ارث بردن، شرايط موروث و طبقات ارث توضيح داده شده است. فصل دوم، به مشروعيت ارث بردن همسر(زوجه) و شرايط ارث بردن وي با استناد به آيات و روايات اختصاص دارد. در فصل سوم اقسام ارث زوجه با توجّه به احوال او بيان شده و ارث زن دائم و همسر موقّت، ارث زن ناشزه و ملاعنه، ارث زن مدخول بها و غير مدخول بها، ارث زن صغيره و عقد فضولي و ارث زن مطلّقه و مقدار آن با توجّه به شرايط ذکر گرديده است. نويسنده در فصل چهارم دايره و محدوده ارث زوجه را بررسيده و ارث بردن زن از اموال منقول و غير منقول و ساير حقوق زن در مورد ارث را بيان مي‌کند. اين حقوق، حقّ خيار زن در ميراث، حقّ شفعه زوجه در ميراث خويش و ارث بردن وي در حقّ قصاص قاتل شوهر را دربر مي‌گيرد. در فصل پنجم نيز مقدار ارث زوجه با توجّه به اين که فرزندي داشته يا نداشته باشد، ارث وي در صورت تعدّد زوجات شوهر و ميزان کم و زياد شدن ارث زن با توجّه به احکام و موانع ارث بيان شده است.

‫در اين اثر، مباني عقلي و نَقلي ولايت فقيه و برخي شبهه ها و ايرادهاي نصب يا انتخاب ولّي فقيه در عصر غيبت مطرح و پاسخ داده شده و امکان وقوع ولايت فقيه در عصر حاضر و مراحل و مراتب اثبات ولايت براي فقيه از ديدگاه فقهاي اماميّه واکاوي گرديده است. اين پژوهش در نه فصل سامان گرفته است. نويسنده در فصّل اول مفهوم لغوي و اصطلاحي ولايت و فقيه را بيان کرده است. در فصل دوم به بحث درباره خلافت الهي، معناي لغوي و اصطلاحي خلافت، مفهوم خلافت تکويني و تشريعي و اثبات مقام فعلي و فاعلي خلافت مي‌پردازد. در فصل سوم به تحليل امکان و وقوع ولايت براي فقيه پرداخته و مباحث ثبوتي و اثباتي ولايت فقيه را بررسيده و شواهدي در اين زمينه از حاکميت معصوم و تحقّق ولايت فقيه در عصر حاکميت، عدم بسط يد معصوم و حالت غيبت معصوم( نقل کرده است. در فصل چهارم به اثبات ولايت براي فقيه در مقام فعلي و فاعلي مي‌پردازد و شروط تنفيذ ولايت براي ولّي و نقش مردم در پذيرش ولايت او را تبيين مي‌کند. در فصل پنجم مبادي تصوّري ولايت فقيه و مراد از ولايت ذاتي و عَرضي، ولايت طولي، ولايت عرضي، مراد از ولايت و حزب الله، نيابتي يا وکالتي بودن ولايت فقيه و فقهي يا کلامي بودن مبحث ولايت فقيه واکاوي شده است. در فصل ششم مبادي تصديقي ولايت فقيه و ادلّه عقلي و نَقلي مربوط به آن، مانندِ استناد به برخي آيات قرآني و روايات معصومين( و برخي اِشکال هاي وارد شده در اين زمينه مطرح گرديده، و نيز به بررسي صحّت سند و دلالت روايت درباره ولايت فقيه مي‌پردازد. در فصل هفتم شروط ولّي فقيه و تحقّق ولايت براي وي، مانند عِدالت، مديرّيت و علم به فقه (اجتهاد مطلق) و کفايت داشتن در امور سياسي و اجتماعي را مي‌خوانيم. در فصل هشتم چگونگي تعيين ولّي امر به ويژه نظرّيه نصب و انتخاب ولّي فقيه تجزيه و تحليل شده و کيفيت تعيين ولّي فقيه با استناد به آيات قرآن کريم و روايات معصومين( بيان شده است. فصل نُهُم نيز به تبيين فلسفه غيبت امام معصوم( و ادلّه عدم جواز مزاحمت ولايت فقيه با ولايت معصوم( در عصر غيبت و وحدت اين دو نوع ولايت اختصاص دارد.

‫در اين پژوهش قاعده حيازت تحت عنوان "من حاز ملک" مورد بحث و بررسي قرار گرفته و ابعاد و شرايط حيازت از منظر فقه اماميه و حقوق موضوعه اسلامي تبيين شده است. مفاد اجمالي قاعده مذکور آن است که هر کس چيزي از اشياي طبيعت را که مباح است و مال غير محسوب نمي‌شود حيازت کند و با قصد ملکيت تحت تصرف درآورده آن را صاحب مي‌شود. نويسنده در پنج فصل موارد مختلف مربوط به حيازت و احکام حيازت طبيعت و حيوانات و انفال را بررسي نموده است. در فصل اول، به تعريف واژه‌ها و اصطلاحات مهم تحقيق پرداخته و تعريف لغوي، اصطلاحي و فقهي واژه‌هايي مانند حيازت، قاعده فقهي، مالکيت، مال، مشترکات، اباحه، انفال، قصد، ضاله (گم شده)، لقطه (پيدا شده)، فيء، معدن و اعراض را بيان کرده است. در فصل دوم، به بررسي مفهوم حيازت مي‌پردازد و مستندات قاعده حيازت را از لحاظ فقهي و حقوقي بررسي نموده و دليل قرآني، روايي، سيره عقلا، اجماع، حيازت و مشروعيت آن را بيان کرده است. در فصل سوم، نويسنده شرايط و آثار حيازت را بيان کرده و شرايط عمومي حيازت مانند بلوغ، رشد، عقل و شرايط اختصاصي حيازت مانند قصد و رضا و اعتبار آن در حيازت، مباشرت و عدم مباشرت در حيازت مباحات و اقوال فقهاي اماميه و حقوقدانان در اين زمينه را مطرح کرده است. آن گاه به آثار حيازت به عنوان يکي از اسباب شرکت و حيازت به عنوان يکي از اسباب مالکيت را مورد بحث و بررسي قرار داده است. در همين راستا نويسنده به تناسب حيازت با مالکيت به اقسام مالکيت، محترم شمرده شدن مالکيت خصوصي در دين اسلام اشاره نموده و بر تعديل ثروت در دين اسلام تأکيد نموده است. در فصل چهارم، قلمرو قاعده حيازت در مورد حيوانات، گنج و اموال پيدا شده (لقطه) و قلمرو قاعده حيازت در انفال و ادله مالکيت حکومت اسلامي بر انفال، مصاديق انفال از نظر فقه شيعه و احکام معادن در فقه و قانون موضوعه را بيان کرده است. وي در فصل پنجم، محدوديت‌ها و تطبيقات قاعده حيازت و تفاوت دين اسلام با نظام سرمايه‌داري را بيان کرده و مالکيت آب در فقه شيعه و حقوق موضوعه، فروش آب مازاد بر مصرف و فتاواي امام خميني( و قوانين مدني ايران را در زمينه توزيع عادلانه آب و بهره‌برداري از معادن شرح داده است.