جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

---

‫در اين پژوهش، از منظري قرآني به تحليل واقعه عاشورا و علل بروز اين نهضت پرداخته شده و آثار و برکات اين قيام از منظري قرآني تبيين گرديده است. نويسنده، تجلي و ظهور حقايق قرآن را در رفتار و گفتار امام حسين( و اصحاب باوفايش در کربلا منعکس کرده و ابعاد ظلم ستيزي و ابعاد قرآني قيام عاشورا را که همواره مغفول مانده است، شرح نموده است. از اين‌رو نويسنده مي‌کوشد، با نقل گزارش‌هاي معتبر تاريخي از حوادث مربوط به عاشورا، برخي از زواياي قرآني اين نهضت حماسي را آشکار نمايد. وي نخست، نمونه هايي از علل و انگيزه ايجاد نهضت عاشورا، همچون: ياري نمودن دين خدا، اصلاح امر امت، فساد دستگاه حکومتي و وجوب قيام عليه سلطان ستم‌گر را از عوامل جاودانگي نهضت عاشورا نام برده است و در ادامه حق طلبي امام حسين( و ياران آن حضرت، اخلاص ايشان، از خود گذشتگي و ايثار آنان و تبليغ و پيام رساني اهل بيت( را از ديگر ويژگي هاي منحصر به فرد قيام جاودانه عاشورا عنوان کرده است. تجلي قرآن در اهداف و رفتار امام حسين( و پرداختن به اموري مانند احياي سنت مهم امر به معروف و نهي از منکر، ظلم ستيزي، احياي سنت نبوي( و علوي( حق‌گويي امام حسين(، قاطعيت و عدم سازش آن حضرت با ظلم و ستم مطالب بعدي نوشتار را تشکيل مي‌دهند. نويسنده سپس به جامع اضداد بودن امام حسين(، امامت و رهبري الهي امام حسين(در صحنه‌هاي سخت کربلا، صفات منحصر به فرد ياران امام حسين( طبق آيه‌هاي قرآن، مانند تسليم محض بودن اصحاب امام حسين( توکل بالاي ايشان بر خداوند متعال، اشاره کرده است. ايثار و وفاداري امام حسين( و يارانش، شهادت طلبي آن اصحاب به عنوان جلوه‌هاي قرآني نهضت عاشورا، ترسيم آثار و برکات قيام خونين امام حسين( از جمله الگو بودن اين نهضت و حريت و آزادگي‌حاصل از آن؛ از جمله مطالب ديگري است که نگارنده به آن‌ها پرداخته است.

---

---

---

‫نوشتار حاضر، به بيان برخي احکام ارث، يعني: عول (زياد شدن سهام ارث و کم شدن مال) و تعصيب، يعني: زماني که وارثي بين يک فرد مذکر و ميت فرد مؤنث نباشد، مي‌پردازد و آراي فقهاي شيعه اماميه و اهل سنت در اين موضوع را با هم مقايسه مي‌کند. نويسنده در پنج فصل ابعاد مختلف اين موضوع را بررسيده و آراي فقهاي شيعي و سني را منعکس کرده است. در فصل اول مباحثي مقدماتي از معناي لغوي و اصطلاحي عول و تعصيب ارائه شده، همچنين ديدگاه‌هاي فقه شيعه اماميه و فقه اهل سنت درباره مفهوم اصطلاحي و فقهي عول و تعصيب با يکديگر مقايسه و تعريف فقه مقارن از عول و تعصيب بيان مي‌گردد. فصل دوم به ديدگاه مذهب فقهي اماميه در مورد عول اختصاص دارد و احکام عول از منظر فقهاي اماميه مطرح شده و احتمال‌هاي مختلف در زمينه عول در روايات و اخبار وارد شده از ائمه( و ديدگاه‌هاي فقهاي سده نخستين و صحابه در اين باره، حکم عول به مقتضاي اصل عملي و دليل فقاهتي، استدلال شيخ مفيد در نفي عول و اشکال‌هاي وارد شده بر وي و تاريخچه بحث از عول از قرن پنجم تا قرن دهم هجري و بررسي روايات دال بر نفي عول در احاديث منقول از منابع اهل سنت بيان گرديده است. فصل سوم به موضع‌گيري فقهي علماي اهل سنت در مورد عول مي‌پردازد و ادله آنان در اثبات عول و استنادشان به برخي احاديث و سيره صحابه پيامبر( به ويژه امام علي( درباره عول و ديدگاه قرآن کريم در اين موضوع را منعکس مي‌سازد. در فصل چهارم ديدگاه‌هاي فقه اماميه در مورد تعصيب و فروع ارث و ضوابط شرعي حاکم برآن مطرح مي‌شود و ادله قرآني و روايي آنان تجزيه و تحليل فقهي گرديده و ديدگاه برخي مفسران شيعه در نفي تعصيب با استناد به آيه (اولو الارحام بعضهم اولي ببعض) و کيفيت استدلال بعضي فقها و ادله آنان در نفي تعصيب به صورت مفصل بيان و اختلاف نظر فقهي آنان فراروي مخاطبان قرار گرفته است. فصل پنجم نيز به ديدگاه اهل سنت در باره تعصيب اختصاص يافته و عوامل ارث، اقسام عصبه، نظريات فقهاي اهل سنت در مورد آيه" اولو الارحام" و اثبات تعصيب بيان مي‌شود.

‫اين پژوهش، به ديدگاه هاي فقهاي شيعه و اهل سنّت درباره تقليد در مسايل شرعي و ملاک هاي آن، ادلّه هر يک از فريقين در اين زمينه و شرايط تقليد در مسايل فقهي از منظر آنان اختصاص دارد. نوشتار حاضر در سه فصل تنظيم شده است. در فصل اوّل با تعريف لغوي و اصطلاحي تقليد و مفهوم آن در قرآن کريم، روايات معصومين( و عقل و فطرت انساني روبه رو هستيم. سپس نويسنده الفاظ مرتبط با مقوله تقليد، مانندِ اجتهاد، حُکم، موضوع و تمذهب را بررسي کرده و معناي حکم تکليفي و اقسام آن، حکم وضعي و اقسام آن، رابطه تقليد با تمذهب، آثار و نتايج تمذهب و مشروعيت آن را تبيين مي‌سازد. وي در ادامه اين فصل اقسام تقليد، همچون: تقليد ممدوح و مذموم و موارد آن ها را بررسي کرده، تاريخچه تقليد از صدر اسلام تا زمان حاضر را ارائه مي‌کند. در فصل دوم نگارنده مباني و ادلّه جواز تقليد را بيان کرده و مباني تقليد، مانندِ فطرت، عقل و شرع و دليل هاي مشروعيت آن را از منظر قرآني، روايي، عقلي، اجماع، سيره عقلا و مسلمانان بررسي کرده است. وي در همين زمينه ديدگاه مخالفان تقليد و ادلّه قائلين به مشروعيت نداشتن آن را از منظر قرآن، روايات و عقل نيز منعکس و نقد مي‌کند. او اين ديدگاه را به اهل سنّت نسبت داده، دليل اصلي آنان در منع از تقليد را نهي ائمّه چهارگانه برمي شمارد. به همين منظور، نويسنده ديدگاه هاي فقه اماميه و فقه مذاهب اربعه را در جواز تقليد و مشروعيت نداشتن آن به طور مبسوط ارائه کرده و مشروعيت يا عدم مشروعيت تبعيض در اعمال را نيز از منظر فقه فريقين بيان مي‌کند. در فصل سوم و پاياني شرايط عامِّ تقليد از مجتهد در امور فقهي و احکام شرعي و شرايط مقلّد نيز بيان گرديده است، با همين هدف، نويسنده به بلوغ، عقل، اجتهاد، عدالت، حلال زاده بودن و رغبت نداشتن به دنيا در زمينه شرايط مرجع تقليد اشاره کرده و معيار تقليد از مجتهد اعلم و مجتهد ميت و بقا بر تقليد او را تبيين کرده است. احکام تقليد در موضوعات احکام شرعي و عرضي و لزوم وحدت مذهب مجتهد و مقلّد، از مباحث پاياني اين تحقيق به شمار مي‌رود.

---

---