جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جامعه‌ی دانشگاهی از جمله مجموعه‌هایی است که در مسیر تکامل حیات اجتماعی و رشد فرهنگ و غنای معرفتی و اخلاقی؛ نقشی کلیدی دارد. این مجموعه در درون جامعه‌ی اسلامی از دو نوع تأثیر برخوردارست: هم می‌تواند خود را با اصول فرهنگ اسلام منطبق ساخته و ارزشهای حاصله را به جامعه منتقل نماید؛ هم می‌تواند در آفرینش فرهنگ شایسته‌ی دینی نقش‌آفرینی کند. نویسنده با این مقدمه این سؤال کلیدی را مطرح می‌کند که آیا دانشگاه از اسلام و مذهب فاصله دارد یا نه؟ و در پاسخ، کلیت تأثیرگذار دانشگاه را در رابطه با فضای اسلامی در حد مطلوب و مورد انتظار نمی‌بیند و جو عمومی دانشگاه‌ها را به دلیل عدم فضاسازی شایسته، حکایت‌گر گرایش اسلامی درخور نمی‌داند. لذا با تکیه بر نمونه‌هایی از نظرسنجی‌ها و آمار و ارقام به تبیین این مهم می‌پردازد. در این نظرسنجی‌ها، نگرش دانشجویان نسبت به مواردی همچون؛ دروس معارف اسلامی، نحوه‌ی پوشش مبتنی بر نمادهای اسلامی، ملاک‌های پیشرفت انسان، تأثیر مسلمان بودن در رفتن به بهشت، علاقه‌مندی به حضور در مراسم مذهبی و... سنجیده و ارزیابی شده است. آن‌گاه مفاهیم آزادی، استقلال فکری و روحی، فرهنگ اسلامی و در نهایت کلیت دانشگاه و دانشگاه اسلامی از دیدگاه حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری یادآور گردیده است و در همین راستا لزوم اسلامی شدن دانشگاه و مفهوم آن با تکیه بر رهنمودهای رهبران انقلاب اسلامی تشریح شده‌اند. راهکارهای اسلامی شدن دانشگاه‌ها با تکیه بر چند اصل همچون ؛ مدیریت اسلامی و بهینه‌سازی مدیریت دانشگاه‌ها، تربیت دانشجویان متناسب با ارزش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی، و اصل مهم تحول ساختاری در متون درسی و انطباق با مسائل روز، گزینش استادان نخبه، دوری گزیدن از سیاست‌بازی‌های جناحی و... با استناد به رهنمودهای حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری ارائه گردیده است.

امام خمینی(ره) به عنوان بزرگترین اندیشه گر اسلامی قرن، همراه با مرجعیت دینی مبتنی بر درک و آگاهی دین شناسی، مسئولیت شناسی و درد آشنایی توانست با اتکال به نیروی لایزال حضرت باری تعالی و با بهره گیری از منبع پر فیض شریعت و به کار گرفتن تفکر ژرفای خویش، به کالبد اسلام جانی دوباره بخشد و ضمن تجدد حیات فرهنگ غنی دینی، با ادراکی وصف ناپذیر و آگاهیهای عمیق، جریانهای مخالف اسلام و مسلمانان را به خوبی بشناسد و ابعاد، جنبه ها و جوانب مختلف جریانهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دنیای استکبار و دشمنان اسلام را به امت اسلامی معرفی نماید.

انقلاب حرکت جامعه است علیه حاکمیت به منظور زیر و رو کردن عمیق و ریشه ای معیارها، ضوابط و ارزش های حاکم با براندازی حاکمیت. انقلاب، رهبری آگاه، هوشمند، مردمی، سیاستمدار و دارای صفات عالی انسانی متناسب با ارزش های حاکم بر جامعه دارد و در نگرش قرآنی، مبنا و علت انقلاب تحول درونی مردم است.

روشنفکری و روحانیت دو پدیده مهم جامعه شناختی اند که گاه از مصادیق تجدد و سنت یا مدرنیته و دینداری شمرده می شوند و گاه آنها را زاییده ترابط و تزاحم علم و دین برمی شمارند. تعریف چندان دقیقی از روحانیت و روشنفکری وجود ندارد، هم چنان که فیلسوفان علم در تبیین روحیه دینی و روحیه علمی توافق چندانی ندارند.

در این مقاله کوشش براین است که منتخبات و مستخرجاتی‌ از میان خطابه‌ها، مصاحبه‌ها و آثار قلمی برجای مانده در موضوع‌ مورد نظر از آن حضرت در برابر خواننده قرار داده شود، به‌ گونه‌ای که محض مطالعه آنها بخش‌های مختلف افکار حضرت‌ امام رحمه الله در مهم‌ترین حوزه‌های حقوق بشر نشان داده شود؛ این‌ نکته را هم باید متذکر شد که به دلیل محدود بودن گنجایش این‌ نوشتار، سعی نشده است که زمینه‌های اندیشه و جولانگاه فکری‌ شخصیت مورد مطالعه،در قلمروهای مورد نظر به‌طور کامل در برگرفته شود.

امروزه، اهمیت جهانی انقلاب اسلامی ایران و اخیرا نیز نظریۀ گفتگوی تمدن ها، ایجاب می نماید که مساله غرب و شناخت غرب بیش از پیش در کانون اندیشه و پژوهش اندیشمندان و محققان انقلاب اسلامی قرار گیرد. هرچند ایرانیان از دیر زمان همواره با غرب و غربیان ارتباط داشته اند ولی این ارتباط در دورۀ حاکمیت صفویان رنگ و اهمیت دیگری یافت و در عهد قاجاری بود که ما در نفوذ اندیشه ها، آراء و تحولات غرب قرار گرفتیم و در اثر آن، ارتباط ما با غربیان نه تنها بیش از پیش افزایش یافت بلکه از لحاظ کمی و کیفی دچار تحول گردید.

خودسازی و خودشكوفايی سير به سمت كمال نهايی براساس قابليت ها و توانمندی های فردی است و درحقيقت عبور از خود پست به خود والا محسوب می شود. خودساختگان و خودشكوفايان افرادی هستند كه برای تحقق خود اصيل و خداگونه – به حكم فطرت كمال طلب- تلاش مي كنند. آنان از حيات حيوانی فراتر رفته اند، خودساختگان در انديشه امام خمينی كسانی هستند كه پای بر فرق انانيت نهاده؛ يعنی خود پست را فانی كرده و به خود متعالی رسيده اند. سلوك ايشان از نقطه ذل عبوديت تا نقطه عز ربوبيت است. بايد گفت مزلو نيز سخن از خداگونگی خودشكوفايان به ميان می آورد، اما معنايی كه وی از خداگونگی به دست می دهد شان انسان های قديس است نه خداوند. نگاه امام خمينی به انسان خودساخته و انسان كامل كه به كمال خودساختگی رسيده از عمق و ژرفايی فرامادی و الهی برخوردار است و حال آنكه مزلو خودشكوفايان و متعاليان را مصرانه در بستر طبيعت سراغ می گيرد؛ اگرچه گاه سخن از فراطبيعت و معنويت نيز به ميان می آورد.

اهل معرفت بسته به مبانی فکری و تجربیات عملی ای که در طول سلوک خود داشته اند، منازل و «مقامات سلوک عرفانی» را به شیوه-های گوناگون دسته بندی نموده اند. امام خمینی نیز به نوبه خود، مقامات سالکان را به گونه ای ترتیب داده که از جهاتی، نسبت به طبقه بندی ای که سایر عرفا تنظیم و ارائه نموده اند، متفاوت و بدیع به نظر می رسد. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که امام خمینی منازل سلوک عرفانی را چگونه مرحله بندی و ترسیم کرده-اند؟ در پاسخ به مسئله مذکور، در این مقاله با تاکید بر آرای امام خمینی مقاماتی که سالکان طریق عرفان، باید از ابتدا تا انتهای سلوک خود طی کنند، طرح شده و به تبیین و تدقیق در کیفیت و ویژگی های این مراحل پرداخته شده است. از نظر ایشان، سلوک عرفانی - که نوعی حرکت، مسافرت و هجرت باطنی است از بیت نفس، إلی الله و رسوله- به طور کلی در «چهار مقام» یا منزل سامان می یابد که به ترتیب عبارتند از: مقام علم، مقام ایمان، مقام طمانینه و مقام شهود. منزل شهود نیز، در سه مرتبه مشاهده تجلیات ذاتی، صفاتی و فعلی حق، تحقق می پذیرد.

امام خمينی در حكمت و عرفان، شاگرد حكيم شاه آبادی است و به تبع او در باب فطرت نظريه پردازی كرده و نوآوری هايی دارد. امام فطرت انسان را از لوازم وجودی او می داند و آن را متصف به خيريت و نورانيت معرفی می نمايد. وی از راه های گوناگون با تمسك به مقتضيات فطرت، به اثبات مبدا، توحيد و جامعيتش نسبت به صفات كمال می پردازد. وی همچنين مفهوم ولايت را به فطرت پيوند می دهد و بر اثبات معاد نيز استدلال های مبتنی بر فطرت می آورد. امام درباره انگاره فطری بودن دين نيز نظريه پردازی كرده و تحليلی از رابطه مجموعه معارف دين از يك سو و فطرت انسانی از سوی ديگر، به دست داده است. در آرای امام خمينی بر فطرت عشق به كمال و تنفر از نقص، تكيه فراوان شده است. امام خمينی مباحث مربوط به فطرت را در مواضع پراكنده ای از آثارش مطرح كرده است، اما پژوهش حاضر نشان می دهد كه مجموعه اين مباحث، در ديدگاه امام خمينی، در قالب يك نظريه نظام مند و سازوار قابل صورت بندی است