جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ماشینی: عقلانیت لایب نیتس در حوزه معرفت شناسی با دو ویژگی اساسی مشخص می شود: اول هماهنگی بین مبانی روش شناختی و نظری معرفت و ریشه های متافیزیکی معرفت بشری است. در مورد دوم ، این تلاش او برای آشتی دادن مدلهای فلسفی متضاد در موضع آنها در مورد معرفت است. میزان مشارکت فیلسوف موناد در ایجاد بنیان های منطقی برای معرفت چقدر است؟ و او در پیوند معرفت شناسی با هستی شناسی چقدر موفق است؟ و تأثیر او در ایجاد موضع انتقادی و سازشگر در معرفت چقدر است؟ این مقاله در پاسخ به این سوالات بحث می کند.///

یکی از مسائل پیش ‌روی فلسفه معاصر، بویژه فلسفه تحلیلی، دلالت شناسی «ناچیزها» یا «ناموجودات» است. منظور از ناموجودات آن دسته از اشیاء است که فاقد موقعیت مکانی و زمانی می‌باشند. ماینونگ استدلالی تحلیلی ارائه می‌کند که بر اساس آن اثبات می‌شود، اشیائی از قبیل زئوس، سانتاکلوز، پگاسوس و نظایر اینها باید مدلول داشته باشند و در نتیجه باید به نحوی موجود باشند. راسل با ارائه نظریه وصفها خاص، ادعا می‌کند که باور ماینونگ از تحلیل منطقی غلط وی در مورد جملاتی که شامل اسامی خاص می‌باشند، ناشی ‌شده است. همچنین وی با ارائه مثالهای نقض نظریه ماینونگ را با چالشی منطقی مواجه می‌کند.ارنست مالی شاگرد ماینونگ، با قائل شدن تمایز بین «ارضاء شدن» و «مشخص شدن» خواص (منظور از خاصه محمول یک موضعی است)، تناقضهای منطقی ناشی از اشیاء ماینونگی را مرتفع می‌سازد. ادوارد زالتا یکی از پیروان مکتب مالی، و شاید بارزترین آنها، با ارائه صورت بندی دقیقی از «ارضاء شدن» و «مشخص شدن» در منطق جدید، توانسته است به ایده مالی قوت ببخشد. همچنین با معرفی دوگانه «شیء ملموس» و «شیء انتزاعی»، بر آن است که در متافیزیک از رویکرد اصل موضوعی بهره‌گیری کند و به واسطه آن روشی نوین در تحلیل مسائلی فلسفی فراهم سازد.پس از معرفی و صورت‌بندی نظریه اشیاء انتزاعی، نشان داده می‌شود که مفاهیم لایب نیتزی نیز اشیاء انتزاعی هستند. سپس به بررسی حساب مفاهیم لایب نیتزی خواهیم پرداخت و نظریه صدق لایب نیتز، جهان‌های ممکن و موناد را در قالب نظریه اشیاء انتزاعی صورت بندی خواهیم کرد. با توجه به بستر منقح فراهم شده در چارچوب نظریه اشیاء انتزاعی، برخی از ایده‌های اساسی مونادولوژی را از منظر تحلیل منطقی- فلسفی بررسی خواهیم کرد.

پذیرش وجود ادراکات فطری میتواند اساس باور مشترک انسانها به حقایقی همچون وجودی مطلق یعنی خداوند باشد. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی به بررسی آرای لایب‌نیتس و شهید مطهری درباره وجود ادراکات فطری در نهاد انسانها و بازتاب آن در معرفت‌شناسی دین پرداخته است. لایب‌نیتس تمام تصورات انسانی را که از ذاتی ذهن و عقل و نه از حواس و امور خارجی حاصل شده باشد که ضروری‌ترین آنها تصور خداوند است فطری می‌داند. ولی شهید مطهری فقط تصدیقات فطری را پذیرفته و ام‌القضایا را اصل تناقض می‌داند از احساسات فطری سخن می‌گوید که منشاء آن قلب است و قوه عاقله انسان هم آن را تصدیق می کند. فطرت دینی نزد شهید مطهری ناظر به حوزه شناختی یعنی دین و توحید؛ و حوزه‌ خواستی چون میل به حقیقت جویی، اخلاق و فضایل، کمالجویی و... است. نظریه لایب‌نیتس با معرفی خدا در منظومه معرفتی‌اش به نحو پیش از تجربه، و به عنوان پایه‌ای ترین بنیاد معرفت به شکل موثری در دفاع از معرفت‌ پیشین دینی به کار می‌آید اما نظریه استاد مطهری از یک گرایش و احساس حقیقت‌طلبی سخن می‌گوید و هرچند از وجود معرفت‌ فطری دینی دفاع می‌کند اما وجه پیشینی آن را انکار می‌کند و آن را به قلب و نه عقل پیوند می‌زند. یافته‌های این پژوهش نشان داد نظریه لایب‌نیتس در صورت اثبات از عمق معرفت‌شناختی بیشتری برای دفاع از معرفت دینی برخوردار است؛ زیرا باور به خدا را در باورهای پایه پیشین قرار می‌دهد و مساله توجیه باور دینی را بر اساس مدل برون‌گرایانه حل می‌کند.

این مقاله با تمرکز بر اصل اندراج در فلسفه لایب‌نیتس و خوانش ژیل دلوز از آن بر این ادعا است که نقد فلسفیِ اندیشه لایب‌نیتس به شیوه نقد دلوزی منجر به بازآفرینی مفهوم «تا» و سوژه «تا» در اندیشه لایب‌نیتسی می‌شود. برای رسیدن به این مقصد ابتدا به اصل مزبور و اصول مرتبط با آن در فلسفه لایب‌نیتس پرداخته و بر جنبه هستی‌شناختی این اصول تأکید کرده‌ایم، سپس خوانش دلوز از فلسفه لایب‌نیتس را حول این اصل سامان داده و جهان تاخوردگی‌ها را که ماحصل چنین خوانشی است تصویر کرده‌ایم. تلاش کرده‌ایم با بررسی این اصل در فلسفه لایب‌نیتس دریابیم که چگونه خوانش دلوز از فلسفه لایب‌نیتس امکان‌های جدیدی را در این فلسفه گشوده است و سخن گفتن از سوژه لایب‌نیتسی-دلوزی «تا» را به‌عنوان سوژه‌ای نو امکان‌پذیر کرده است. بدین‌ترتیب در گام نهایی بر این سوژه لایب‌نیتسی-دلوزی و ویژگی‌های آن توجه کرده‌ایم که از بسط اصل اندراج حاصل شده است.

چکیدهاختیار از مسائل مهم فلسفه است که ذهن مردم عادی و فیلسوفان را درگیر کرده است. اختیار در ارتباط با عامل انسانی قرار می‌گیرد . لایب نیتس و مطهری از فیلسوفانی هستند که قائل به اختیار هستند، در بحث اختیار این دو با هم نقاط مشترک و اختلافاتی دارند . در این مسئله به ناچار به قضا و قدر و مسأله‌ی شر نیز پرداخته می‌شود و به پیوست این‌ها مسأله‌ی عدل الهی هم مطرح می‌شود. پرسش اصلی در مسأله‌ی اختیار این است که آیا انسان در کارهایش مجبور است یا از روی اختیار فعلی را انجام می‌دهد؟ لایب نیتس برای اثبات اختیار از اصل هماهنگی پیشین بنیاد استفاده می‌کند و این مسئله در موناد شناسی حل می‌شود وی برای پاسخ گویی به مشکلات اختیار نظریه جهان‌های ممکن را مطرح کرده است. استاد مطهری انسان را مختار و آزاد می‌شناسد و استفاده از عقل و فکر را برای اختیار ضروری می‌شمارد وی معتقد است که علم الهی به افعال انسان تعلق می‌گیرد و این تعلق گرفتن منافاتی با اختیار انسان ندارد چون خداوند می‌داند که انسان با اختیارش چه فعلی راانجام می‌دهد، مشیت خداوند قابل انکار نیست و لایب نیتس این تعارض را که خداوند از قبل از تمام افعال انسان با خبر است را با خاصیت امکانی بودن موجودات حل می‌کند. مسأله‌ی اختیار با اعتقاد به موجبیت علی و روابط علی و معلولی در بین پدیده‌ها مرتبط است.

مسئله وجود شرور در عالم یکی از مسائلی است که همواره ذهن بشر را به خود معطوف داشته است . یکی از راه های حل مسأله شرور موضوع نظام احسن و ارائه ی برهان قوی در این مورد است ؛ اگر برهان نظام احسن برهانی قوی و محکم باشد نه تنها مشکل شر حل می شود، بلکه جهان هستی بهترین جهان ممکن خواهدبود ؛ چرا که با اعتقاد به احسن بودن نظام هستی ، معتقدان به آن آرامشی بی نظیر خواهند یافت. البته باید به این نکته توجه داشت که محور بحث در نظام احسن در این رساله ، نظام احسن تنها موجودات جهان ماده که با احساس و استقراء و تجربه قابل بررسی می باشند نیست ؛ بلکه تمام آن چه موجود است اعم از مجرد و مادی و هم چنین اعم از دنیا و آخرت در قلمرو این بحث قرار خواهد داشت. در میان متکلمان و فیلسوفان مسلمان این موضوع در نظر ملاصدرا از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است . وی بر پایه نظام فلسفی خود که همان حکمت متعالیه است ، به بررسی همه جانبه نظام هستی پرداخته و براهین کاملی بر احسن بودن آن ارائه نموده است . او جهان هستی را بر آمده از نظام ربانی دانسته که در این صورت دارای بهترین شکل ممکن است . در میان فلاسفه ی غربی نیز لایب نیتس توجه زیادی به این موضوع داشته و جهان هستی را بهترین جهان ممکن می داند و به اقامه براهین در اثبات آن پرداخته و برای توجیه شرور در عالم راهکار هایی بیان داشته است ، اگر چه ادله او بعداً مورد نقد قرار گرفته ؛ اما راه را برای بحث وتحقیق دیگران باز نموده است .در این رساله دیدگاه های ملاصدرا و لایب نیتس را با استفاده از آثار آن ها و نیز شارحان آنان در مورد احسن بودن نظام هستی ، بررسی نموده و در انتها به مقایسه و تجزیه و تحلیل نظرات آن ها پرداخته ایم .

حقوق انسانی و حقوق بشر در جهان کنونی بر مبنای نگرش انسان مدارانه (Humanism) تبیین و توجیه می‌‌شود. این نوع تبیین کمتر بر مبنای حقوق طبیعی است اما برخی از فلاسفه و اندیشمندان به دنبال یافتن منشأیی الهی و طبیعی برای حقوق انسانی بوده‌اند. مقاله حاضر کوشش می‌‌کند یکی از نظریات سنتی لایب ‌نیتس فیلسوف دوران جدید را بیان نماید. لایب نیتس به دنبال این است که ثابت نماید هر نوع حقوقی از حق طبیعی ناشی می‌‌شود و این تنها در زندگی اخلاقی امکان پذیر است. اما ملاک و معیاری که بتوان هم اخلاق و هم حقوق را در آن طرح کرد، عدالت است. عدالت فضیلتی است که بر سایر فضایل برتری دارد. این نوع عدالت از حق طبیعی، که امری الهی است، ناشی می‌شود. حقوق انسان‌ها با این ملاک سنجیده می‌شود و جزا و پاداش نیز متناسب با این عدالت داده می‌شود.

مسأله شرّ یکی از مشکل ترین مسائل پیش روی اندیشه دینی است و هم اکنون بزرگترین دلیلی است که ملحدان برای انکار وجود خداوند به آن استناد می کنند. این مسأله ابراز می دارد که با وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق و خیرخواه مطلق، وجود شرور هیچ توجیهی نمی تواند داشته باشد. به دنبال این مسأله، پژوهش حاضر در پی آن است تا طبق دیدگاه دو فیلسوف مطرح، لایب نیتس و ریچارد سوئین برن، به مسأله شرّ بپردازد. این دو متفکر هر دو بر اساس عنایت و عدل الهی، در صدد ارائه راه حل هایی برای مساله شرّ هستند و هر دو بر اساس اختیار انسان، نظام احسن الهی و فواید شرور به این مهم می پردازند. در این تحقیق به شرح دیدگاه های فیلسوفان مذکور می پردازیم و وجوه اشتراک و افتراق این دو را یادآور می شویم.