جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام معصوم(علیه السلام) حجت خدا و داناترین مردم است. بر این اساس گستره دانش او افزون بر کتاب و سنّت، دیگر کتابهای آسمانی را نیز دربر میگیرد. استدلالهای امام رضا(علیه السلام) به تورات، انجیل و زبور در مناظره با علمای اهل کتاب، از نمونههای شنیدنی در این زمینه است. مواردی از کتاب مقدّس، که امام(علیه السلام) در ارتباط با برخی مسائل بدان استناد جستهاند، از حیث انطباق با نسخههای موجود آن و نیز دلالت بر مدعای آن حضرت، چند دسته هستند: بخشی کاملا روشن و گویاست و در کتاب مقدّس موجود نیز آمده، برخی دیگر دارای مفهوم کلی، ولی با قراین موجود مدعای امام را تأیید میکند. دسته دیگر، دارای زبانی نمادین است، و تنها با تفسیر امام، بر مدعای ایشان دلالت دارد. برخی نیز در ترجمههای فارسی و عربی یافت نمیشوند. بخشی نیز در متن کتاب مقدّس مورد استناد قرار نگرفتهاند، ولی به صورت مبسوط در عهد قدیم، جدید و قرآن روایت شدهاند. این مقاله، نمونههای مهمی از موارد یاد شده را در نسخههای فارسی و عربی موجود از عهدین بررسی میکند.

اناجیل چهارگانه به عنوان معروف‌ترین بخش عهد جدید، در آغاز آن جای گرفته‌اند. به رغم پژوهش‌های وسیع انجام گرفته درباره تاریخ نگارش، هویّت نویسندگان و درستی و پیوستگی سند آنها، وحدت نظر قاطعی در این‌باره وجود ندارد. البته، در کنار چالش‌ها و تردیدهای جدّی و بر اساس برخی قراین و شواهد، حدس و گمان‌های نیرومندی نیز مطرح است. واژه «انجیل»، دوازده بار در قرآن به شکل مفرد یاد شده است. تصریح بر وحیانی بودن آن و به عنوان مجموعه آیات نازل شده بر حضرت عیسی علیه‌السلام، گواهی آن بر حقّانیت تورات، تصدیق آن از سوی قرآن، بشارت انجیل درباره بعثت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و فراگیر شدن دعوت او، و تحریف، کتمان و حذف بخشی از آموزه‌های آن از مواردی است که در قرآن ذکر شده است. نزول مجموعه‌ای از آیات وحیانی به نام انجیل ـ و نه کتاب به معنای شناخته شده آن ـ مورد تأیید و تأکید قرآن است؛ ولی درباره نگارش آن در زمان حیات مسیح علیه‌السلام به دست و یا املای وی، نفیا و اثباتا گزارشی ندارد. به رغم وجود انجیل‌های فراوان، از جمله اناجیل چهارگانه رسمی در عصر نزول قرآن و پیش از آن، قرآن با کاربرد صیغه مفرد در همه آیات مربوط به آن، بر یکی بودن انجیل نازل شده بر مسیح علیه‌السلام اصرار دارد. نتیجه آنکه وحیانی بودن اناجیل موجود از نظر قرآن، به شدت دچار چالش است. البته گفتنی است که تأیید اجمالی اناجیل عصر نزول و بخشی از آموزه‌های تحریف ناشده آنها از برخی آیات قرآن برمی‌آید.

آموزه هاي تجسد و تثلیث مهمترین شاخصههاي دین مسیحیت و محور تعالیم مسیحیتاند و تغییر هر یک ازاین دو آموزه کل الهیات مسیحی را تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از پرسشهایی که مطرح است این استکه آیا دو آموزهي تجسد و تثلیث در عهد جدید مطرح شده و جزء تعالیم عیسی (ع) هستند یا از راه دیگريوارد دین مسیحیت شدهاند و پرسشهاي دیگر عبارتند از اینکه آیا قرائت واحدي از تثلیث وجود دارد یامتألهان مسیحی قرائتهاي متعدد عرضه کردهاند؟ دیدگاه قرآن دربارهي این دو آموزه چیست؟ آیا قرآناین آموزهها را انکار و رد کرده یا آنچنان که پارهاي از مستشرقان ادعا کردهاند، تثلیث مورد انکار قرآن باتثلیث رایج مسیحی تطابق ندارد و اعتقاد به الوهیت مریم (س) سابقهاي در میان مسیحیان نداشته است؟مدارك و شواهد متعدد نشان میدهد که اولاً آموزههاي تجسد و تثلیث در عهد جدید مطرح نشده و جزءتعالیم حضرت عیسی (ع) نیستند و تحت تأثیر مکاتب دیگر وارد دین مسیحیت شدهاند. از جمله این مکاتبنظامهاي فلسفی یونان و اندیشهها و ادیان شركآلودي بودند که در امپراطوري روم و منطقهي اورشلیم وجودداشتند.ثانیاً قرائت واحدي از تثلیث وجود ندارد و متألهان مسیحی قرائتهاي متعددي عرضه کردهاند که از جملهاین قرائتها، قرائت شورایی، مونارشیستها، آریوسیان، مقدونیان و کاپادوکیانها است.ثالثاً قرآن کریم در آیات متعدد به رد آموزهي تجسد و تثلیث پرداخته و نیز بر اساس شواهد و مداركمختلف برخلاف دعوي مزبور، پارهاي از مسیحیان معتقد به الوهیت حضرت مریم (س) بودهاند.

با مقایسه شخصیت عیسی مسیح(ع) در عهد جدید و قرآن کریم نکات و اختلافات فراوانی بدست می‌آید که از جمله آنها: 1- مریم (س) در عهد جدید جایگاه برجسته ای جزاینکه فرزندی موعود را به دنیا آورده است، ندارد و در عقد شخصی به نام یوسف بوده است.امّا در قرآن کریم، مریم جایگاه ویژه ای دارد و از جمله اینکه، خداوند مریم را برگزید، پاک ساخته و برتمام زنان عالم برتری داده است. 2- عهد جدید؛ مسیح را با نامهایی چون پسر خدا و خداوند ذکر می کند که قرآن کریم به شدت آن را رد می نماید. 3 – بعضی از معجزاتی که در عهد جدید به عیسی مسیح (ع) نسبت داده شده است؛ مانند تبدیل آب به شراب و خشک کردن درخت سبز با سیمای ملکوتی و قرآنی عیسی (ع) در تضاد است. 4 -تناقضات آشکاری در عهد جدید وجود دارد ؛ تناقض در نسب نامه عیسی (ع) تا..... که اگر کتابی که منسوب به وحی است، دارای تناقض باشد فاقد اعتبار خواهد بود. 5-رفتارهای غیر اخلاقی؛ ظالمانه و خلاف عقل در عهد جدید به عیسی (ع) نسبت داده شده است؛ مانند رفتار نادرست با مادرش و شاگردانش و....... که مورد تایید قرآن نیست. 6 – از نظر عهد جدید عیسی (ع) دستگیر و مصلوب شد و بعد از سه روز زنده شد و به آسمان صعود کرد. اما از نظر قرآن کریم ؛ عیسی (ع) دستگیر و مصلوب نشد؛ بلکه به قدرت الهی امر بردشمنان عیسی (ع) مشتبه شد و خداوند عیسی (ع) را به سوی آسمان بالا برد.

در نخستین تفاسیر قدیم اهل سنت، از میان سه روش نقل اسرائیلیات، استناد به عهدین در ادبیات دلائل النبوه و مراجعه مستقیم به متن کتاب مقدس، غلبه با نقل اسرائیلیات است. همزمان به برخی مطالب عهدین در محاجه با اهل کتاب نیز استناد می شود و به تدریج در قرون اخیر، اسرائیلیات جای خود را به مراجعه مستقیم و نقل مطالب عهدینی در مواضع مختلف تفاسیر شیعه و سنی می دهد. وزیر مغربی، تنها مفسری است که از هر سه روش فوق در تفسیر خود استفاده کرده، با این تفاوت که در قیاس با تفاسیر پیش از خود، روایات موسوم به اسرائیلیات را به حداقل رسانیده و در عوض با مراجعه به متن عهدین، برخی عبارات تورات یا انجیل را در تایید نظر خود یا به منظور نقد و نقض مطرح کرده است. مقاله حاضر ضمن مروری بر تاریخچه و سیر تحول سه گونه فوق، منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی را گردآوری و بررسی می کند.