جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این فلسفه که موسوم است به “ حکمت متعالیه “ به وسیله صدرالمتألهین شیرازی مشهور به ملا صدرا را در قرن یازدهم هجری تأسیس شد و از آن به بعد محور تمام تعلیمات فلسفی در ایران تحقیقاتی بود که این دانشمند در مسائل مهم فلسفی به عمل آورده است . تحقیقات صدرالمتألهین بیشتر در فلسفه اولی و حکمت الهی است . ملاصدرا آنچه در این زمینه از قدمای یونان و بالاخص افلاطون و ارسطو رسیده بود و آنچه حکمای بزرگ اسلامی از قبیل فارابی و بوعلی و شیخ اشراق و غیر هم توضیح داده بودند یا از خود افزوده بودند و آنچه عرفای بزرگ با هدایت ذوق و قوت عرفان یافته بودند به خوبی هضم کرد و از نو اساس جدیدی را پی ریزی کرد و آن را بر اصول و قواعدی محکم و خلل ناپذیر استوار کرد و از جنبه استدلال و برهان ، مسائل فلسفه را به صورت قواعد ریاضی درآورد که هر یک از دیگری استخراج و استنباط می شود و به این وسیله فلسفه را از پراکندگی طرق استدلال بیرون آورد . از زمان ارسطو که برخلاف نظریات استادش افلاطون قیام کرد پیوسته دو مکتب و دو مشرب فلسفی به موازات یکدیگر سیر می کرد که افلاطون و ارسطو هر یک نماینده یکی از این دو مشرب فلسفی بودند و در هر یک از دوره ها هر یک از این دو مشرب فلسفی پیروانی داشتند . در میان مسلمین نیز این دو مشرب به نام “ مشرب اشراق “ و “ مشرب مشاء “ معروف بود و دو هزار سال مشاجرات فلسفی بین این دو دسته ، چه در یونان و چه در اسکندریه و چه در میان مسلمین و چه در اروپای قرون وسطی ، ادامه داشت ولی صدرالمتألهین با اساس جدیدی که از نو پی ریزی کرد به این مشاجرات دو هزار ساله خاتمه داد به طوری که بعد از او دیگر مکتب اشراق و مکتب مشاء در مقابل یکدیگر معنا ندارد و هر کس که بعد از وی آمده و به فلسفه وی آشنایی پیدا کرده مشاجرات دو هزار ساله اشراقی و مشائی را خاتمه یافته دیده است . فلسفه صدرالمتألهین علاوه بر آنکه از جنبه هایی بدیع و بی سابقه است ، کتاب حاضر شامل متن مجموعه مقالاتی است که در 'همایش جهانی بزرگداشت حکیم صدرالدین محمد شیرازی (ملاصدرا) 'فراهم آمده است .این مجموعه مقالات در دو جلد (جلد اول شامل ۳۰مقاله و جلد دوم مشتمل بر ۳۴مقاله) تدوین شده است . همایش مذکور در پنج روز, از اول خرداد ماه ۱۳۷۸طی جلسات عمومی و حدود هشتاد جلسه چهار ساعته با حضور بیش از هزار شرکت کننده در تهران برگزار گردید .یکی از مهم‌ترین اهداف برگزاری همایش ;نزدیک شدن و ارتباط دو سویه فلسفه ایرانی ـ اسلامی با فلسفه و اندیشه‌های غربی, همچنین آشنایی اندیشمندان با حکمت متعالیه ملاصدرا بوده است .عناوین چند مقاله از کتاب عبارت‌اند از : 'مثل افلاطونی از نظر صدرالمتالهین/ زهرا مصطفوی' ;'تحلیل انتقادی مسئله اصالت وجود/ سید یحیی یثربی' ;'نمونه سیستم فلسفی در فلسفه اسلامی/ الب ارسلان آچیک گنج' ;'تصوف و فلسفه از نظر ملاصدرا/ کارو.ارنست' ;'گفتمان فلسفی نوصدرائی/ علی‌اکبر رشاد' ;'ملاصدرا از منظر شهید مصطفی خمینی/ محمد اسماعیل‌زاده', 'مبانی فلسفی صدرالمتالهین/ فرج رامین 'و 'نور, هستی و معرفت بیان تازه‌ای از حکمت متعالیه/ دیوید گراندی .

مولف پس از اشاره اجمالی به نسبت عقل و شرع، تاریخ فلسفه را از عصر ترجمه تا دوره ملا هادی سبزواری بررسی می‌کند .برای این منظور، ادوار فلسفه را به نه دوره تقسیم کرده، در پی آن، چهره‌های شاخص و جریان ساز هر دوره را معرفی می‌نماید .فیلسوفان و عرفای دوره متاخر که در کتاب معرفی شده‌اند عبارت‌اند از" :حاج ملا هادی سبزواری"، "آخوند ملا حسینقلی همدانی"، "آخوند ملا فتحعلی سلطان آبادی"، "محمدرضا قمشه‌ای"، "جهانگیر خان قشقایی"، "میرزا هاشم اشکوری"، "میراز مهدی آشتیانی"، "ملا محمد کاشانی"، "میرزا حسن کرمانشاهی"، "آقا علی مدرس"، "میرزا ابوالحسن جلوه "و "ملا محمد لاهیجی ."معرفی هر فیلسوف با خلاصه‌ای از آرا و آثار او نیز همراه است .

این کتاب برای دانشجویان رشته فلسفه در مقطع دکتری به عنوان منبع اصلی درس «فلسفه اسلامی» به ارزش 2 واحد تدوین شده است. امید است علاوه بر دانشجویان رشته‌های معارف اسلامی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.

حکمت متعالیه را شاخص‌ها و مختصاتی است که این حکمت را از حکمت مشاء و اشراق جدا می‌کند و برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت، تشکیک در وجود، قبول نظریه وحدت شخصی وجود و موجود، قبول حرکت در جوهر مادی و.... در این کتاب تعارضات مطرح در حکمت متعالیه در سه محور «تعارض بعضی لوازم با بعضی دیگر»؛ «تعارض بعضی شاخص‌ها با شاخص‌های دیگر»؛ و «تعارض بعضی شاخص‌ها با مسائل دیگر» و در مباحث وجود و عدم؛ علم و معرفت؛ ماهیت و امکان؛ جوهر و عرض؛ ماده و صورت و... بررسی می‌شود.

بحث آرمان شهر که از بحث های بسیار ارزنده و مهم در اندیشه سیاسی است، دارای کارویژه های مختلف است. ملاصدرا از ساز و کار آرمان شهر برای انتقاد از وضع سیاسی موجود و ارائه الگوی جایگزین بهره می برد. در آرمان شهر صدرا، شهروند و قانون از اهمیت فراوانی برخوردارند و جامعه بدون وجود هر یک از آنها تحقق نمی یابد؛ اما مهم تر از آنها دستگاه اجرایی است. از نظر صدرا شهر آرمانی شهری است که در آن نبی، امام یا فقیه حاکم باشد. در این شهر، افزون بر امتیازات و ویژگی های دیگری که وجود دارد، ظاهر و باطن عالم به هماهنگی می رسند و انسان با زیستن در چنین جامعه ای در مسیری که آفرینش برای او تعیین کرده است، قرار می گیرد و سعادت او رقم می خورد. نوشتار حاضر که به بیان آرمان شهر صدرا می پردازد، نقشه راهی است که در واقع دورنمایی از شهر آرمانی اسلامی، ویژگی ها و اقتضائات آن را در اختیار ما قرار می دهد و از این طریق انتظارات ما از حاکمیت اسلامی را تعیین می کند.

بررسی اندیشه‌های ملاصدرا و امام خمینی در مورد معرفت دینی و نقش عقل در این زمینه است. در این نوشتار به تبیین کارکردهای عقل در تقویت باورهای دینی و نیز آفات آن در این زمینه پرداخته شده و میزان تعارض و تعامل بین عقل و دین از منظر دو اندیشمند مسلمان فوق الذکر، مورد شرح و بررسی و مقایسه قرار گرفته است. نویسنده سعی نموده است با مراجعه به آرای فلسفی امام خمینی و ملاصدرا به برخی از تعارضات بین عقل و دین و نیز کارکرد و توان عقل در فهم دین و معارف دینی پاسخ داده و تأثیرات متقابل آن دو بر یکدیگر را از منظر آنان مورد کنکاش قرار دهد. وی در همین زمینه بر ضرورت شکوفایی عقل در فهم مسائل دینی و دین باوری عاقلانه از دیدگاه این دو اندیشمند تأکید ورزیده و نقش عقل را در سه حوزه استنباط احکام شرعی، معرفت دینی و اخلاق، تبیین نموده است.

کتاب حاضر، پژوهشي است که در آن سعي شده تا با بررسي عقلانيت در هنر، گامي نو در پاسخ به چالش‌هاي موجود در حوزه هنر برداشته و با استفاده از انديشه‌هاي فيلسوفان اعظم جهان، روشي براي بازسازي هنر مدرن ارائه شود. در اين کتاب آراي افلاطون و ملاصدرا محوريت قرار داده شده است، زيرا حکمت افلاطون به دليل برخورداري از نورانيت عقل، قابليت به‌کارگيري در حوزه هنر را دارا است و ملاصدرا نيز با عنوان حکيمي متأله مي‌تواند در باب هنر و عقلانيت بررسي گردد.