جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضور دین مقدس اسلام در شبه جزیره ی عرب، نه تنها بر رفتار و کردار مردم عرب، و پس از فتوحات بر سراسر جهان تأثیر شگرفی داشت، که حتی بارزترین ویژگی عرب ها؛ یعنی خطابه و شعر را تحت الشعاع خود قرار داد. به سخن دیگر، نزول قرآن کریم در آن زمان و سامان، بر تمامی ابعاد مردم عرب و غیر عرب، تحول آفرین بود و خطابه های سهمگین و چکامه های بلند و بلیغ شاعران عرب، در آستان نثر رسا و اسلوب و شیوه ی گویای کلام مبین الهی کرنش کردند. زبان و بیان قرآن، حتی بر پیامبر اکرم، ائمه ی اطهار، خلفا و سایر مسلماناناثرگذار بود و در سبک بیان و بکارگیری ایماژها و نمادها، طرحی نو افکند. کتاب "القرآن والشعر"، به قلم خانم دکتر دلال عباس، پس از توصیف فضای عصر جاهلی، در فصل های پنجگانه ی کتاب، ما را با تاثیر شگفت قرآن / اسلام بر زندگی دینی، اجتماعی و سیاسی و دست آخر، نگرش و اندیشه ی آن دوره آشنا می کند. بدین سان که قرآن به مثابه یک متن، چه تحولاتی در زبان و واژگانو دیدگاه شاعران عرب داشته است. مولف محترم با روش تحلیلی وعلمی تأثیر قرآن بر شعر و نقش بی بدیل شعر بر روان و جان و زبان عرب ها را به تصویر می کشد و سپس با ارائه ی ادله ی ارزشمند و منابع موثق، وجود قرآن را باعث بالندگی نثر و کم فروغی شعله ی شعر می انگارد. از مهم ترین نتایج بدست آمده، تغییر درون مایه ی شعر، نثر و خطابه به محتوا و درون مایه ی اسلامی و دینی می باشد. همین کارکرد و تاثیر مثبت را روایات و احادیث پیامبر اعظم و پس از ایشان، خلفا؛ به ویژه حضرت علی بن أبی طالب (ع)، بر ساختار و بافت متون عربی نهاد.

شعر عربی از آغاز تا به امروز بستر مفاهیمی بوده که گاه، گفتن نشاید و شاعران، ترفندهایی را آزمودندکه در نهایت به فرآیند نمادگرایی انجامید. عرب‌ها از دیرباز، تجربه‌های خطاب غیرمستقیمرا به صورت پراکنده در متون عرفانی از سرگذرانده اند؛ در شعر معاصر نیز به تبعیت از غربی‌ها برآمده و برای تصویر واقعیت‌های تلخ جوامع عربی به این فن روی آوردند. آن ها رمزهایشان را از حوزه های گوناگونی چون اسطوره‌ها برگزیدند. این دسته از سمبل ها پیشینه‌ای نمادین داشته و در ناخودآگاه شخصی و جمعی مردم حضوری پویا دارند. شاعران این صنعت را در سطوح مختلف کیفی به کار گرفتند که عالی‌ترین مرتبه‌اش در تلفیق شخصیتشان با شخصیت فراخوانده‌ تجلی می یابد. شاعر مصری، أمل دنقل، از جمله مشهورترین شاعران نمادگراست که رسالت شعریش را در ارتباط با مردم می‌دانست. خاستگاه تجربه‌اش حوزه‌های دین، تاریخ، افسانه‌ها، ادبیات ملی و زندگی روزمره می‌باشد. وی با توجه به مضامین شعریش شاعر تمرد، انقلاب، آزادی و غیره نام گرفته و واقعیت‌ها را در قالبی نمادین عرضه نمود؛ تا آن‌جا که بسیاری از فنون بلاغی را نیز به خدمت طبع نمادگرایانه‌اش درآورد. او توانست بخشی از ایدئولوژی‌هایش را از ورای رمزهای غیرشخصیتی ابراز دارد؛ حجم انبوهی را نیز از زبان شخصیت‌های تاریخی یا اسطوره ای تصویر نماید. شخصیت‌های تاریخیش غالباً از میان وجوهی هستندکه در آگاهی جمعی مردم چهره‌ای آشنا بوده و به شکل جزئی یا کلی به خدمت درآمده‌اند . برخی از شخصیت‌های فراخوانده ، تصویری از وجدان و حالات روحیش هستند ؛ شماری نیز تنها برای القای مفاهیم ذهنیش مورد استفاده قرار گرفته‌اند. بیشترین نمادهای شخصیتی وی، از میان چهره‌های ملی است و این امر در کنار مضامین غالب ملیش، مصداق مناسبی برای یک شاعر ملی به شمار می‌رود . این رساله با تکیه بر این مشخصه اصلی شاعر و برخی وجوه دیگر به تحلیل نمادهای شخصیتیش پرداخته است.

پری جایگاه مهمی در خلق تصاویر شاعرانه و همچنین کارکردی مهم و پربسامد در داستان های حماسی و غنایی و عامیانه ایرانی دارد.پیش از آیین زرتشت پری، ایزدبانویی بود که به دلیل کامجویی، باروری و زایش ستایش می شد. در آیین زردشت و متون پیش از اسلام، به موجودی پلید و کارگزار اهریمن تبدیل می شود که با برخورداری از زیبایی و افسون و جادو آدمی را می فریبد. اما هرگز چهره زیبا و دوست داشتنی خود را در ذهن و زبان انسان ها از دست نمی دهد. این دوگانگی و هم چنین سیر تطوّر چهره و کارکرد پری در متون نظم و نثر ادبی ایران، نکات تازه و مهمی پیش روی محقق ادبی می گذارد. این پژوهش به بررسی چهره و کارکرد پری از اوستا و برخی متون پهلوی پیش از اسلام و نیز متون برخی از متون نظم و نثر ایران تا قرن هشتم می پردازد و ویژگی های آن را برمی شمارد و سیر تطوّر آن را نشان می دهد.

چکیده:در جای خود ثابت است که مدح و مرثیه در حقّپیامبر و خاندان رسالت^و آنچه مورد تحسین عقلاست؛ از حیث عقل و شرع مطّهر مورد تشویق و ترغیب بوده،حتّی می‌توان برای تأیید چنین عملی از قرآن کریم نیز شاهد آورد؛مانند:سلامٌ عَلی نُوح، سَلامٌ عَلی إبرَاهِیم، سَلامُ عَلی آلِ طَه وَ یاسِین و ... ولیکن در مدح و مرثیه متداول در لسان عامّه، حدودی باید رعایت و مورد مداقّه واقع شود. تا مدح و مرثیه دچار ابتذال نشود، واز حدود شرعی خود خارج نگردد؛ چراکه به موجب آیات کریمه :﴿لا تَغلوا فِی دِینِکم﴾ ، ﴿تِلکَ حُدودَ الله﴾ و آیات متعدد دیگر و روایات مسلّمه مثل فقره ی زیارت جامعه کبیره و یا صلوات شعبانیه: المُتَقدَّمُ لَهم مارِق،وَ المُتَأخِّرُ عَنهُم زاهِقٌ وَ اللازِمُ لَهُم لاحِق....یعنی هرکس بر آنها تقدّم جوید،از دین خارج می‌شود.و هرکس از آنان عقب ماند، نابود شود.و هرکس همراه آنان باشد،ملحق به آنها خواهدشد. مدح و مرثیه باید مرضیّ پروردگار متعال و منطبق بر قواعدی باشد،که از طرف شارع مقدّس بیان شده است.و لذا در این رساله حتیّ المقدور سعی شده،تا مرزها و حدودی که خروج از آن مورد رضایت اهل بیت عصمت و طهارت^نیست، بیان شود و به اصطلاح خطوط قرمز مدح و مرثیّه مشخص گردد. چرا که مدح و مرثیه اثر به سزایی در إحیا و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی در جامعه ایجاد می کند و لذا آسیب هایی همچون:غلوّ، لغویات، أکاذیب،أباطیل،کفریّات،هجویّات،لهویّات و... باعث سست شدن و تخریب اعتقادات جامعه شده و یا حدّاقل اثر سازندگی آنها را کاهش می دهد.از یک سو این هنر به عنوان زبان گویای مبلغّان معارف دینی جهت بیان وقایع، اهداف و انگیزه های قیام و یا تبیین شرائط سیاسی اجتماعی حاکم بر معصومین عظام^در قالب شعر بوده و از این رو باید با علمو آگاهی بیشتر تصویر صحیحی از مقام،افکار، مکارم و محامد و کرامات معصومین ^ رامتناسب با شأن این بزرگواران به ارادتمندان و پیروان آنها ارائه کرد،تا شور مجامع اهل بیت^توأم با شعور روز افزونتری شود،واینامر محقّق نمی شود؛مگر آنکه نغمه سرا یان و شعرا و مضمون پردازان ما عالم به فقه پویای شیعی باشند. تا هم بتوانند با بیان حقایقاز مقام امامت و ولایت دفاع کنند.و هم جامعه را از انحرافات ، آفات و خرافات به دور نگه دارند.ازسوی دیگر سرودن شعر و إنشا ی آن به خودی خود و به دور از هر عارض ثانوی، عملی مباح محسوب می‌شود؛ امّا عروض عناوین ثانوی بر آن می تواند، آن را از حدّ مباح خارج نموده. و در زیر مجموعه حرام یا مستحب وارد سازد . به عنوان نمونه در صورتی که شاعر شعری را در مدح امامان معصوم^ بسراید و یا در قالب شعر بخواهد ،حقّانیت آنان را اثبات نماید‍، این نمونه شعر مستحب و در پاره ای موارد واجب می‌‌گردد. امّا اگر شاعر در قالب شعر بخواهد، مومنی را هجو نماید، یا باطلی را ترویج نموده، و از آن دفاع کند. یامضامین به کار رفته در آن باطل و بعضا ًلهو و غیر اخلاقی باشد‍، می تواند عنوان حرام و حتیّ مجرمانه به خود گیرد. از این رو در این رساله تلاش شده،با تبیین شاخصه های مطلوب و اسلامی در سُرایش شعر و بیان آثار و آسیب های آن در فروض مختلف،با بررسی منابع آن را قانون مند و منضبط ساخت.

به اعتقاد محققان، هیچ دو فرهنگی، مثل فرهنگ عربی و فارسی در یکدیگر تأثیر نگذاشته اند. این تأثیر به صورت تعامل بین دو فرهنگ، ابتدا از فرهنگ ایرانی به عربی سرایت کرد و سپس از فرهنگ عربی به فارسی منتقل شد. اندیشه های ایران باستان در قالب های اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و فلسفی از آن جا که ریشه در وحی، عقل، تجربه و فطرت انسان ها دارد، با استقبال فرهنگ عربی رو به رو شد و در هاضمه ی فرهنگ عربی افتاد.هدف اصلی این پژوهش، آن است تا با کنکاش و بررسی، تأثیر حکمت ها و امثال و اشعار عرب و به طور کلی تأثیر فرهنگ عربی- اسلامی را بر شعر و اندیشه پروین اعتصامی برسی نماید. نیز تلاش ما در این مقال، مقایسه ی تصویرگری های دو قه بلند ادب فارسی و تازی و کشف نقاط مشترکی است که در دیوان پروین و ادب عربی وجود دارد. با توجه به حاکمیت زبان عربی در ایران و تسلط پروین بر این زبان و تصویرهایمشترک استخراج شده در این پایان ناه، می توان گفت پروین از ادب عربی و اسلامی (فرآن و نهج البلاغه) متأثر بوده است.اندیشه های موجود در اشعار پروین اعتصامی و اشعار شاعران عرب از این موضوع حکایت دارد که، خمیرمایه ی واحدی دارند. در ریشه ی این اندیشه های مشترک، احتمال های زیر وجود دارد:1- برخی از این متشابهات، زاییده ی تجربه، عقل ، فرهنگ مشترک بشری و تعالیم ادیان است.2- برخی از این مضامین، از ایران باستان وارد فرهنگ عربی شده، سپس به فرهنگ فارسی بازگشته اند.3- قسمتی دیگر از این شباهت ها سرچشمه از دین مبین اسلام است که هر دو اثر را غنا بخشیده است.

شعر و موسیقی التیام بخش روح آدمی است به طوری که نمی توان منکر نیروی شگفت انگیز آن در بیان عواطف شد موسیقی بعد از عنصر خیال بیش از هر عنصر دیگری با شعر مانوس می شود. هر کس اندکی ذوق داشته باشد کلام منظوم را از منثور ترجیح می دهد. بررسی موسیقی بیرونی شعر اساس علم عروض است علم عروض اشعار را از حیث وزن آنها مورد مطالعه قرار می دهد.غزلیات آشفته از تنوع گوناگونی اوزان عروضی برخوردار است که اوزان به کار برده در آن نشان می دهد که از انواع اوزان با مضمون جویباری،آرام خیزابی و تند استفاده نموده اند که شعرش را آهنگین و تاثیرگذار کرده است.هدف اصلی این پژوهش بررسی تحلیل موسیقی بیرونی (اوزان عروضی) در غزلیات آشفته شیرازی است و یافته های پژوهشی نشان می دهد که این شاعر در حوزه موسیقی بیرونی از اوزان پرکار برد رمل، هزج، مجتث، مضارع، رجز و....؛ بهره برده است.این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی در 3 فصل تنظیم شده است. فصل اول تحت عنوان کلیات شامل مقدمه، بیان مسئله، سوالات تحقیق، اهداف تحقیق، روش انجام تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات، تعاریف مختصری از شرح احوال شاعر است در فصل دوم به مبانی نظری پژوهشی پرداخته شده است. درفصل سوم موسیقی بیرونی (اوزان عروضی) غزلیات آشفته مورد بررسی قرار گرفته را اطلاعات آماری مربوط به بسامد اوزان مختلف همراه با شواهد مثال استخراج شده به تجزیه و تحلیل اوزان و بحور پرداخته و در پایان نیز به نتیجه گیری کلی در پژوهش پرداخته شده است.

امام خمینی"قدس‌سره‌الشریف " یکی از شخصیتهای برجسته و متمایز عصر حاضر در بین تمامی رهبران جهان و اندیشمندان نهضتهای آزادیبخش و انقلابی است که دنیا در طی چند دهه گذشته پیش از انقلاب اسلامی بخود دیده است . او بود که مجد و عظمت و عزت دیرینه را به اسلام و کرامت و کیان غصب شده را به مسلمانان، آنهم پس از طی قرنها مظلومیت و استضعاف بازگرداند. از اینرو آن حضرت (ره) چه در دوران حیات پربرکت و سرشار از عشق و فداکاری و شهادت‌طلبی و ایثار و استقامت و جهاد در راه خدا و دوستی خاندان عصمت و طهارت (ع) و احیای ارزشهای دینی و مبارزه علیه مستکبران و ستمگران و چه بعد از رحلت ملکوتی خویش به نحوی از انحاء در ادبیات دنیای اسلام بخصوص ادبیات معاصر عرب بجا گذاشته‌اند بطوریکه شاعران معاصر عرب در حدود پنجاه‌هزار بیت شعر در وصف انقلاب و مدح و رثای امام(ره) با تاثر و تالم عمیق از ارتحال جانگداز و ملکوتی آن حضرت (ره) سروده و در آن به بیان ما فی‌الضمیر و عواطف پاک قلبی با بهره‌گیری از قریحه‌ها و مضمون آفرینیهای بکر و تازه آنهم در قالب مراثی پرداخته‌اند، که بی‌شک حاکی از تاثیرپذیری شاعران از اندیشه‌های متعالی و آرمانهای والای حضرت امام(ره) می‌باشد که با آفریدن نهضت رهایی بخش خود، پیام‌آور شکوفایی و احیای فرائض و سنن الهی اسلامی در تمام ابعاد جامعه‌اسلامی همچون تحرک بخشیدن به نهضتهای فکری و دینی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد بهمین خاطر در حرکتهایی که امروزه در کشورهای اسلامی علیه ظلم و نژادپرستی و تبعیض و اشغال و تهاجم فرهنگی غرب و شرق صورت می‌گیرد باعث گردیده تا امام راحل، طلایه‌دار حقانیت و مظلومیت اسلام و مسلمانان بشمار آیند. این تحقیق، تلاشی است در جهت تبیین و باز شناخت حجم تاثیر قیام و پیامد رحلت ملکوتی امام(ره) بر جوامع عربی و ارزیابی موفقیت شاعران معاصر عرب در میان بعد خصوصیات و صفات برجسته آن حضرت (ره) و آشنایی با دید و نگرش آنان در این زمینه و نیز تحلیل و مطالعه در بعد رابطه قیام امام‌حسین(ع) و امام‌خمینی(ره) و فرهنگ پویای عاشورا و ادب مقاومت و انقلاب است که کوشش زیاد بعمل آمده تا با سیر و تفحص در لابلای سوگ سروده‌های شاعران معاصر عرب موارد قابل طرح بگونه روشن ارائه گردد.

استفاده از اشعار عرب در تفسیر قرآن از عصر صحابه رواج داشته است و تا سده اخیر کمتر تفسیری تالیف شده که از شعر بهره نگرفته باشد.شیخ طوسی (ره) صاحب تفسیر التبیان نیز از این شیوه استفاده کرده و در تبیین و تفهیم مطالب از اشعار کمک گرفته است.ما در این رساله به شرح شواهد شعری التبیان پرداختیم و بروش زیر در این امر عمل کردیم. در ابتدا شاهد را ذکر کرده و آنرا معنی نمودیم و سپس نام شاعر و ترجمه آنرا و ابیات قبل و بعد شاهد را آوردیم و پس از آن لغات شعر را معنی کرده و اعراف آنرا بیان نمودیم و در آخر نیز به بیان موضوع استشهاد پرداخته و در این باره توضیح داده ایم.از مجموعه شواهدی که شرح شد می توان آنها را به سه بخش کلی تقسیم کرد.1- شواهد لغویالف - استفاده از شاهد برای استعمال آن لغت در فلان معنی. کقول الشاعر:نجوت مجالدافوجدت منه کریح الکلب مات حدیث عهدنجوت فلاتا: استنکهتهب - استفاده از شاهد برای رواج آن در زبان عرب و عربی بودن آن.کقول الشاعر:و حضرت یوم الخمیس الاخماسوفی الوجوه صفره و ابلاسکه بر عربی بودن ابلیس شاهد آورده شده است.2- شواهد صوفی و نحویادی عینی مالم تز ایاه کلانا عالم بالنرهاتکه ((توایاه)) را با همزه آورده است. کقول الشاعر:و قد زعمت لیلی بانی فاجر لنفسی تقاها اوعلیها فجورهاکه ((او)) در آن بمعنی ((واو)) بکار رفته است. 3- شواهد مفهومی که به مفهوم بیت یا قسمتی از آن استشهاد شده است.

چکیده ندارد.