جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الأمالي، اثر ابوجعفر محمد بن على بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، كتابى است روايى به زبان عربى كه به قلم ابوالفضل هدايتى، به فارسی ترجمه شده است. مترجم، سعى نموده تا اصل امانت در ترجمه را در حد امكان رعايت نمايد؛ بدين منظور، عبارات را تقريبا به‌صورت تحت‌اللفظى ترجمه كرده است. بااين‌حال، در برخى از موارد، اين اصل به‌خوبى رعايت نشده و در مواضعى، افتادگى‌هاى جزيى، به چشم مى‌خورد. در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از ناشر، ذكر گرديده كه در آن، به عظمت و جايگاه شيخ صدوق، اشاره شده است. در اين مقدمه، اين نكته بيان شده است كه در قرن چهارم هجرى، تشيع داراى دو مكتب و مشرب فكرى در دو نقطه از بلاد اسلامى؛ يعنى بغداد و قم بود و اين دو مكتب، در اصل، هيچ‌گونه تعارض و تقابلى با یکديگر نداشتند، اما در شيوه نگرش به بحث‌هاى كلامى، اعتقادى و فقهى، تفاوت‌هاى ويژه‌اى داشتند. مكتب بغداد كه نماينده آن شيخ مفيد، سيد‌‎مرتضى، شيخ طوسى و شاگردانشان بودند، در عين استفاده از احاديث معصومين(ع)، به روش‌هاى عقل‌گرايانه و نقادانه هم توجه خاص داشتند، ولى مكتب قم كه نمايند آن شيخ صدوق و استادان و شاگردان او بودند، با حديث‌گرايى و تعبددر روايات، از به‌كارگيرى عقل در موضوعات دينى پرهيز داشتند و يا آن را به حداقل رسانيده بودند. به نظر نویسنده مقدمه، شايد علت اين تفاوت، ويژگى‌هاى محيط زندگى اين بزرگواران باشد؛ چون در بغداد، شیعیان مستقيما با اهل تسنن تماس داشتند و بايد مسائل را به‌گونه‌اى مطرح می‌كردند كه برای آنان قابل پذيرش باشد، ولى در قم چنين نبود و استناد به حديث معصومين(ع) مى‌توانست قول فصل باشد. در اين اثر، متن امالى در كنار ترجمه آن قرار گرفته است؛ بدين صورت كه ابتدا متن آمده و در صفحه بعد، ترجمه فارسی آن، ذكر شده است. فهرست ابواب، در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌ها، به ذكر منابع پرداخته شده است.

شرح و بررسی زوایای مختلف «حدیث نفس» و موارد مدح و ذم آن و شرح روایاتی در این موضوع است. در این نوشتار انواع سخن گفتن شخص با خود در موضوعات مختلف و اندیشه‌های درونی که برخی از آن‌ها جایز و برخی ممدوح و برخی دیگر غیر جایز است، مطرح شده و در مورد هر یک از آن‌ها روایاتی نقل گردیده است. نویسنده ابتدا تعریفی از حدیث نفس ارایه کرده و راه‌های علاج آن را بیان نموده است. آنگاه از منظری فقهی به حدیث نفس نگریسته و انواع احادیث نفس ناشایست برای مومنان و حدیث نفس‌های شایسته و قابل قبول و حتی مستحب و دارای ثواب و اطاعت را بیان کرده و ذیل هر یک از موضوعات حدیثی نقل کرده است. وی همچنین به آثار حدیث نفس مذموم و ممدوح اشاره کرده و احاطه علمی خداوند و اولیای الهی از حدیث نفس مردم و خبر دادن از ضمیر و درون آن‌ها را بررسی نموده است. در بخش دیگری از کتاب برخی از حدیث نفس‌های صادر شده از انبیای الهی و پیامبر اسلام(ص)، حدیث نفس ملایکه با خویش و حدیث جنیان و سایر مخلوقات بیان شده و برخی از اذکار قلبی و دعا که شایسته است جزو حدیث نفس افراد باشد، بیان شده است.

الأمالي، اثر ابوجعفر محمد بن على بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، كتابى است روايى به زبان عربى كه به قلم ابوالفضل هدايتى، به فارسی ترجمه شده است. مترجم، سعى نموده تا اصل امانت در ترجمه را در حد امكان رعايت نمايد؛ بدين منظور، عبارات را تقريبا به‌صورت تحت‌اللفظى ترجمه كرده است. بااين‌حال، در برخى از موارد، اين اصل به‌خوبى رعايت نشده و در مواضعى، افتادگى‌هاى جزيى، به چشم مى‌خورد. در ابتداى كتاب، مقدمه مختصرى از ناشر، ذكر گرديده كه در آن، به عظمت و جايگاه شيخ صدوق، اشاره شده است. در اين مقدمه، اين نكته بيان شده است كه در قرن چهارم هجرى، تشيع داراى دو مكتب و مشرب فكرى در دو نقطه از بلاد اسلامى؛ يعنى بغداد و قم بود و اين دو مكتب، در اصل، هيچ‌گونه تعارض و تقابلى با یکديگر نداشتند، اما در شيوه نگرش به بحث‌هاى كلامى، اعتقادى و فقهى، تفاوت‌هاى ويژه‌اى داشتند. مكتب بغداد كه نماينده آن شيخ مفيد، سيد‌‎مرتضى، شيخ طوسى و شاگردانشان بودند، در عين استفاده از احاديث معصومين(ع)، به روش‌هاى عقل‌گرايانه و نقادانه هم توجه خاص داشتند، ولى مكتب قم كه نمايند آن شيخ صدوق و استادان و شاگردان او بودند، با حديث‌گرايى و تعبددر روايات، از به‌كارگيرى عقل در موضوعات دينى پرهيز داشتند و يا آن را به حداقل رسانيده بودند. به نظر نویسنده مقدمه، شايد علت اين تفاوت، ويژگى‌هاى محيط زندگى اين بزرگواران باشد؛ چون در بغداد، شیعیان مستقيما با اهل تسنن تماس داشتند و بايد مسائل را به‌گونه‌اى مطرح می‌كردند كه برای آنان قابل پذيرش باشد، ولى در قم چنين نبود و استناد به حديث معصومين(ع) مى‌توانست قول فصل باشد. در اين اثر، متن امالى در كنار ترجمه آن قرار گرفته است؛ بدين صورت كه ابتدا متن آمده و در صفحه بعد، ترجمه فارسی آن، ذكر شده است. فهرست ابواب، در انتهاى كتاب آمده است. در پاورقى‌ها، به ذكر منابع پرداخته شده است.

کتاب حاضر مستدرک کتاب شریف عوالم العلوم می باشد که عوالم العلوم و المعارف یا جامع العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقوال اثری از عبدالله بحرانی اصفهانی است. بحرانی این اثر را پس از نگارش بحارالانوار از سوی علامه مجلسی به‌عنوان مستدرک بحارالانوار تألیف کرد. موضوعات کتاب شامل توحید، نبوت، مرگ، برزخ، احوال عالم، خلق، آسمان‌ها و زمین، اصول عقاید، شرح حال پیامبران، پیامبر اسلام و امامان شیعه با استدلال‌هایی درباره درستی اعتقادات شیعه و روایات فقهی است. به گزارش آقابزرگ تهرانی، این کتاب شامل صد جلد است. محتوای جلد حاضر مستدرک کتاب عوالم درباره امام جواد 0ع) می باشد.

این کتاب پژوهشی است درباره غیب گویی و احادیثی که به این موضوع پرداخته اند. از آنجایی که کمتر به این قبیل مسائل پرداخته شده است، پرداختن به این موضوع از اهمیت زیادی در تحلیل مباحث دینی برخوردار بوده و همین نوع نگرش ویژگی خاصی به این اثر بخشیده است. فلسفه تدوین کتاب، بیان این مطلب است که اطلاع از امور غیبی کار هر کسی نیست و تنها مرتبطان با وحی و برخورداران از علم موهوب الاهی از آن آگاهند و از این رو، برای کسانی که به علم غیبِ غیب آگاهان، اطلاع داشته باشند، موجب ایمان و اعتقاد راسخ می شود. هدف کتاب، گردآوری آن دسته آحادی است که حاوی نکته پیش گفته است و نویسندگان، به صحت و عدم صحت اسناد آنها هم کاری نداشته اند. این پیش گویی ها شامل حوادث مهم و رخدادهای جزبی می شود. این غیبگویی ها شامل دوران یکایک معصومان و نیز حوادثی است که پس از آنها رخ داده است. مصادر یکایک احادیث در پاورقی ذکر شده و عمده آنها کتاب های شیعی اند. اسناد احادیث هم با مصادر در پاورقی آورده شده اند. مصادر کتاب به حدی است که بیشترین حجم کتاب را تشکیل می دهد. مجلد اول درباره احادیث علم غیبت و پیشگویی حوادث پیامبر اسلام (ص) می باشد.

این کتاب پژوهشی است درباره غیب گویی و احادیثی که به این موضوع پرداخته اند. از آنجایی که کمتر به این قبیل مسائل پرداخته شده است، پرداختن به این موضوع از اهمیت زیادی در تحلیل مباحث دینی برخوردار بوده و همین نوع نگرش ویژگی خاصی به این اثر بخشیده است. فلسفه تدوین کتاب، بیان این مطلب است که اطلاع از امور غیبی کار هر کسی نیست و تنها مرتبطان با وحی و برخورداران از علم موهوب الاهی از آن آگاهند و از این رو، برای کسانی که به علم غیبِ غیب آگاهان، اطلاع داشته باشند، موجب ایمان و اعتقاد راسخ می شود. هدف کتاب، گردآوری آن دسته آحادی است که حاوی نکته پیش گفته است و نویسندگان، به صحت و عدم صحت اسناد آنها هم کاری نداشته اند. این پیش گویی ها شامل حوادث مهم و رخدادهای جزبی می شود. این غیبگویی ها شامل دوران یکایک معصومان و نیز حوادثی است که پس از آنها رخ داده است. مصادر یکایک احادیث در پاورقی ذکر شده و عمده آنها کتاب های شیعی اند. اسناد احادیث هم با مصادر در پاورقی آورده شده اند. مصادر کتاب به حدی است که بیشترین حجم کتاب را تشکیل می دهد. علم غیب پیامبر تا امام موسی کاظم محتوای مجلد حاضر می باشد.

این کتاب پژوهشی است درباره غیب گویی و احادیثی که به این موضوع پرداخته اند. از آنجایی که کمتر به این قبیل مسائل پرداخته شده است، پرداختن به این موضوع از اهمیت زیادی در تحلیل مباحث دینی برخوردار بوده و همین نوع نگرش ویژگی خاصی به این اثر بخشیده است. فلسفه تدوین کتاب، بیان این مطلب است که اطلاع از امور غیبی کار هر کسی نیست و تنها مرتبطان با وحی و برخورداران از علم موهوب الاهی از آن آگاهند و از این رو، برای کسانی که به علم غیبِ غیب آگاهان، اطلاع داشته باشند، موجب ایمان و اعتقاد راسخ می شود. هدف کتاب، گردآوری آن دسته آحادی است که حاوی نکته پیش گفته است و نویسندگان، به صحت و عدم صحت اسناد آنها هم کاری نداشته اند. محتوای مجلد حاضر : علوم و موارد مختلفی که ائمه از غیب خبر داده اند و در این مجلد از امام رضا تا امام زمان عج می باشد.

امالى شيخ صدوق، اثر ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن موسى بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، از جمله كتبى است كه حاوى روايات و مباحث شيوا و شيرين در عرصه‌هاى مختلف اخلاقى، نقل فضايل اهل‌بيت(ع)، مسائل تاريخى، اجتماعى و... مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 368ق، نوشته شده است. روايات کتاب، توسط محمدباقر كمره‌اى، به فارسی، ترجمه شده است. کتاب با مقدمه آيت‌الله محمدباقر كمره‌اى به زبان فارسی آغاز شده و مطالب، شامل 97 مجلس مى‌باشد كه هركدام از مجالس، موضوعات مختلفى در زمينه‌هاى گوناگون از جمله آداب، سنن و... را در بر داشته و در واقع، گنجينه‌اى از معارف دينى، اصول اعتقادى، دستورات اخلاقى و مباحث شيرين و متنوع مذهبى است. نویسنده، اخبار کتاب را از روات فريقين (شيعه و اهل سنت) نقل نموده است. در كنار هركدام از مجالس، روز املاى آن نيز ذكر شده است؛ مثلاًمجلس اول، در روز جمعه 18 ماه رجب سال 367 املا شده است كه اين امر نشان از دقت در ضبط و نگارش مباحث و توجه شيخ صدوق به مناسبت‌ها دارد. بخشى از کتاب در مشهدالرضا و بخشى ديگر در رى نگاشته شده است و در مجموع شامل مباحثى است كه از 18 ماه رجب 367ق، تا پنج‌شنبه، 11 روز مانده از شعبان 368ق، (احتمالا 19 شعبان) بيان شده است. قبل از مقدمه، زندگى‌نامه آيت‌الله محمدباقر كمره‌اى آمده است. مترجم در مقدمه، به توضيح «مقامه‌نويسى» و «امالى» پرداخته است. «مقامه‌نويسى»، يكى از فنون ادبى مهم اسلامى است كه از قرن سوم اسلامى، مورد نظر اديبان و نويسندگان بوده و آنچه در اين زمينه به‌جا مانده، «مقامات بديع‌الزمان همدانى» و «مقامات حريرى» است. پس از شيوع فن مقامات، در محافل ادبى، از اواخر قرن سوم اسلامى، شيوه ديگرى ميان دانشمندان اسلامى ظهور كرد كه فن «امالى‌نويسى» ناميده شد. امالى، جمع املاء است و بدين‌گونه بود كه استاد در مجلسى سخن مى‌گفت و شاگردان، سخنان او را نوشته و جمع‌آورى كرده و به‌صورت کتاب، درمى‌آوردند. اخبارى كه شيخ صدوق در اين اثر آورده است، از اساتيد روات فريقين (شيعه و سنى) اخذ شده و موضوعات مختلفى در اين کتاب مورد بحث است كه اكثر آن‌ها، جنبه اخلاقى، تاريخى و نقل فضايل اهل‌بيت(ع) را دارد و چون اخبار اخلاقى از ملاحظه متن آن به حكم عقل سليم تأييد مى‌شود و اخبار فضايل خاندان پيامبر(ص) از زبان مخالفان، مقرون به قرينه قطعيه است، لذا نویسنده به عدالت روات آن‌ها نظرى نداشته و در اين موضوع، اخبار بسيارى از راويان مخالف مذهب، نقل كرده است. اما بايد توجه داشت كه در ضمن اخبار اين کتاب، مضامين به‌ظاهر ضعيف و مورد اعتراضى وجود دارد كه نقطه ضعف آن‌ها از ملاحظات زير، منظور مى‌شود: اخبارى راجع به ثواب‌هاى دور از فكر معمولى نسبت به اعمال مستحب و عبادات، مانند اخبار فضيلت روزه هر روز از ماه شعبان يا رجب كه به نظر بعيد و اغراق‌آميز مى‌آيد. اخبارى راجع به اوضاع محشر، قيامت، معراج و عذاب دوزخيان كه گنجايش تصور بشر معمولى را ندارد؛ مانند تعبير به اينكه دندان كافر در قيامت، همچون كوه احد است. اخبارى كه راجع به تطبيق آيات بعضى از سوره‌هاى قرآن به موارد معين و اعتبار شأن نزول‌هاى مخصوصى است كه با تاريخ نزول آيات، تطبيق نمى‌كند؛ مثل تطبيق آيات «و النجم» بر نجمى كه در دوران بيمارى وفات پيامبر(ص)، براى تعيين حضرت على(ع) به خلافت، در خانه آن حضرت فرود آمده، درحالى‌كه اين سوره، از نظر نزول، مكى ضبط شده است. در جواب اين اعتراضات، از دو منظر بايد نگريست: در اخبار معصومين(ع)، هم اخبار محكم هست و هم اخبار متشابه و اين‌گونه اخبار، به‌طور كلى متشابه بوده و درك مقاصد تفصيلى آن‌ها منظور است. از نظر دقت در ضبط حديث و اثبات نسبت به مصنف. يكى از برجسته‌ترين بخش‌هاى کتاب، مجالس مربوط به محرم‌الحرام و بيان حالات و اخبار شهادت سيدالشهدا(ع) است. در مجلس سى‌ام و سى و يكم كه اوج مباحث مربوط به ماه محرم است و شامل روزهاى نهم و دهم ماه محرم مى‌باشد، مرحوم شيخ صدوق به مقتل‌خوانى و بيان مصائب و حوادث اين دو روز پرداخته است. مجلس شصت و ششم، شامل بخشى از امالى الرسول(ص) مى‌باشد؛ يعنى نخستين و معتبرترين امالى كه پيامبر(ص) املاء كرده و اميرالمؤمنين على(ع) با خط خود نوشته كه شامل بسيارى از آداب و سنن و احكام حلال و حرام مى‌باشد. شيخ صدوق در اسناد اين احاديث، آن را به امام ششم(ع) مى‌رساند. مجلس نود و سوم، شرح جامعى از مذهب تشيع، عقايد و جهان‌بينى آن، احكام و برنامه‌هاى عملى آن مانند مسائل زكات، خمس، حج و مناسك آن، وصيت، ارث، ازدواج، دستورات اخلاقى و معاشرتى، مسائل حكومتى و سياسى تشيع و خلاصه‌اى از همه ابعاد مذهب تشيع است. فهرست مطالب، در ابتداى کتاب آمده است. ترجمه روايات در پاورقى آمده است. مترجم سعى نموده است ضمن رعايت اصل امانت در ترجمه (كه اين، گاه منجر به ترجمه تحت‌اللفظى شده است)، متنى سليس، روان و ادبى، ارائه نمايد و در بيشتر مواقع هم موفق بوده است.

«الأمالی» کتابی به زبان عربی، تألیف محمد بن حسن طوسی مي باشد. این کتاب شامل روایاتی است که شیخ الطائفه در نجف اشرف طی جلسات منظمی برای شاگردان خود املا می کرده است. این واقعه بعد از آن است که در سال ۴۴۸ ق حوزه نجف را تأسیس نمود و شروع به تربیت شاگردان در آن حوزه علمیه مقدس کرد. اولین مجلس کتاب، در سال ۴۵۵ ق و آخرین آن، در سال ۴۵۸ ق برگزار شده و از مجلس نوزدهم تا پایان کتاب، روزهای جمعه بوده که تاریخ دقیق آنها در ابتدای هر مجلس ذکر شده است. شیخ طوسی با دقت تمام سلسله سند روایات را ذکر کرده و کمتر روایت مرسل یا روایت مقطوع در آنها دیده می شود. لذا می توان گفت که امالی شیخ طوسی مجموعه روایاتی است که شیخ از بین هزاران روایت، که در اختیار داشته، انتخاب نموده است. گرچه کتاب امالی ترتیب موضوعی ندارد و از این جهت به دست آوردن یک موضوع خاص در کتاب مشکل به نظر می‌ رسد؛ اما با گذری سریع به کتاب، خواننده آن در می یابد که روایات اثبات ولایت و فضائل امیرالمؤمنین علیه‌ السلام حجم زیادی از کتاب را در بر گرفته است. کتاب امالی از حیث تنوع موضوعات بسیار جالب است، چرا که موضوعات آن از اصول دین و معرفة الله و فضائل معصومین و سیره نبوی تا ادعیه ماثوره و وقایع تاریخی و سیاسی مانند هجرت به حبشه و مقتل امام حسین علیه‌ السلام و قیام مختار را در بر می‌ گیرد. در کنار این روایات، روایات اخلاقی در موضوعات گوناگون و روایات آداب مانند: آداب خوردن و آشامیدن و آداب مسجد نیز به چشم می‌ خورد.

«الأمالی»، کتابی در تفسیر آیات متشابه و مشکل و تبیین احادیث دشوار، تألیف سید مرتضی، متکلم، ادیب، فقیه و حدیث‌ شناس برجسته امامیه در سده پنجم قمری. در فهرست‌ های قدیمی، این کتاب به نام «الغرر و الدرر» نامیده می‌ شود. امّا اهل حدیث، آن را با اسم أمالی المرتضی می‌ شناسند. أمالی، مجالس مختلفی است که سیدمرتضی، آنها را در زمان‌ های پی در پی املا کرده و در آنها از موضوعی به موضوع دیگر و از هدفی به هدف دیگر منتقل شده است. بعضی از آیات قرآن کریم را که تأویل آنها بر عامه و خواص پوشیده است و سؤالاتی در مورد آنها شده و اشکالاتی متوجّه آنها است، انتخاب کرده و تأویل و توجیهش را به طریق و مذهب اصحابش که معتزله یا اصحاب عدل‌ اند- چنان که او را می‌ نامد-، علاج و درمان کرده است. او کوشش خود را مصروف بر این داشته که در تأویل آیات متشابه و اشعار عرب‌ زبانان، توفیق حاصل کند که الحق، در این کار، تسلّط عجیبی از خودش بروز داده و ذهن لطیف و نکته‌ پرداز و هوش سرشار خود را نشان داده است. وی را در تفسیر و تأویل، کثرت محفوظاتش از شعر، لغت و حدیث یاریش نموده و فصل‌ الخطاب وجوه مختلف و آرای متفاوتی بوده که بر او عرضه می‌ شده است. البته، گاهی نیز اخذ همه آرا و جمع آنها را جایز و صحیح دانسته است. آیاتی را که سید مرتضی انتخاب کرده و بر تفسیر آنها همّت گماشته است، اکثراً از مواردی است که در کتب دیگر به دست ما نرسیده است. او علاوه بر آیات، احادیثی را انتخاب کرده است که آنها نیز چنین‌ اند و معمولا علما در تأویل آنها با هم اختلاف دارند. وی تعارض‌ ها را آشکار کرده و تفسیر و تأویل آنها را- همان گونه که در تفسیر آیات عمل می‌ کرد- بیان نموده و در این کار، از شواهد شعر و لغت کمک گرفته است. البته در این میان، مذهب اصحاب خود، یعنی اصحاب عدل را آشکار ساخته و دلیل آنها را برتر دانسته است. در این موارد، علی الخصوص با ابن قتیبه و ابو عبید قاسم بن سلاّم و ابن انباری، مناقشات فراوان کرده است. علاوه بر اینها در علم کلام هم مسائلی را طرح کرده که در آنها مشاجره وجود دارد و مناظرات بسیار رخ داده است؛ مطالبی مانند مسئله رؤیت خدا، خلق، افعال بندگان، اراده خدا بر زشتی‌ ها... که در آنها بر ردّ دشمنان دلیل آورده است. او در این مناقشات، مهربان و در گفتارش عفیف است. به جز مسائل گفته شده در کتاب، مختاراتی از اشعار و سخنان برگزیده نیز وجود دارد که آنها را با شرح، نقد و ارزیابی همراه ساخته است. در آغاز آنها شرح حالی از شعرا آورده و همچنین گروهی از اشعار، أقوال و نوادر آنها را ذکر کرده است. در ادامه، نکات ظریفی از آنها و جواب‌ های قانع‌ کننده و نیز مطالب فکاهی آورده که بسیاری از آنها بر پایه کتب جاحظ، ابن قتیبه، مبرد، أبی حاتم، آمدی و دیگران است. همچنین، برخی از مقاصد شعرای عرب در جاهلیت و صدر اسلام را در مدایح و مراثی و هجویات و... ذکر کرده که بعضا مورد نقد قرار گرفته است. به خاطر وجود متون متنوع، فصول مختلف و مباحث گران قدر، برای این کتاب امتیاز ویژه بین کتب عربی حاصل شده است و مرجعی برای علما به شمار می‌ رود. ادبا به آن نیازمندند و علاقه مندان در اعصار مختلف به آن ارجاع داده می‌ شوند. همه اینها که گفته شد، مطالب موجود در متن اصلی کتاب است. علاوه بر اینها زیاداتی در انتهای کتاب موجود است که با عنوان مساله تنظیم شده و با نام تکملة الغرر به کتاب افزوده شده است. با این تکمله، کتاب أمالی المرتضی به پایان می‌ رسد.