جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوران ایلخانان هر چند با نظم و انضباط حساب شده آغاز شد، اما در بی نظمی و هرج و مرج مقاومت ناپذیری پایان یافت. به طوری که تجربه حکومت ایلخانان در ایران یک تحول جالب اجتماعی را در تاریخ به معرض آزمون آورد. این که در فاصله دو نسل، ایلخانان اسلام آوردند، تجربه انحلال قوم فاتح را در فرهنگ قوم مغلوب یک بار دیگر در تاریخ ایران به صورت یک واقعیت تسلی بخش و قابل اعتماد به منصه ظهور رساند. سلاله یک قوم مهاجم که از آغاز با طرح اتحاد با صلیبی‌ها که به انهدام اسلام بسته بودند، سرانجام در طی دو نسل، مدافع قلمرو اسلام شدند که از آن در برابر تهاجمات دیگران و هجوم بیگانگان جانانه دفاع کردند. حتی ارتباط آنها با صلیبی‌ها، که پس از اسلام آوردنشان نیز به کلی قطع نشد، دست کم شروع جالبی برای روابط بازرگانی شرق و غرب شد. پایان قدزت مغولان وتهاجم مغولان و سپس حاکم شدن ایلخانان، در هم ریختن مبانی حیات جامعه مغلوب، راه یافتن انحطاط و زبونی در قوم مغلوب و پدیداری بسیاری از مفاسد اجتماعی بود. یکی از بارزترین علل انحطاط جبری ایرانیان در این دوره، غلبه قوم بیابانگرد وحشی بود که به هیچ یک از آداب و سنن و اصول اجتماعی و سیاسی خو نگرفته بودند و پابندی نشان نمی‏دادند. از این رو، بنیان قدرت و حکومت جابرانه خود را تنها در سایه تهاجم، قتل و غارت و ریشه کنی مبانی و مناسبات اجتماعی می‏یافتنداماباظهوراسلام درهمین دنیای متوحش واسلام آوردن این اقوام سبب تغییرات بسیاری شد وهمین قوم ایلخان خود باعث پیشرفت اسلام درکشورایران گردید که مابرآنیم تا تاثیرات این قوم رادرپیشرفت دین انسانیت اسلام درکشورعزیزمان رامورد بررسی قراردهیم.

از گذشته های دور ودرگذر تاریخ کهن ایران شاهد حضور دین درجامعه ایران بودیم. همانند سایر جوامع هیچ دوره ای نبود که ایران از وجود دین ونقش آن برخوردار نباشد. همواره دین به منزله یکی از مقوله های قدرتمند و با نفوذ اجتماعی درجامعه ایرانی حضور داشته که از کارکردهای متفاوتی اعم از اثرگذاری یا اثرپذیری برخوردار بوده است. حضور دین به گونه ای بود که از جامعه ایرانی به عنوان یک جامعه ای دینی یاد می گردد که دین درآن نقش کلیدی داشته و از خصیصه های این جامعه دین محوری می باشد. درکنار حضور دین، در تاریخ این سرزمین همواره تغییر وتحولات زیادی رخ داده است وجنبش های سیاسی- اجتماعی متعددی با علل وزمینه های متفاوت در شکل گیری، به وقوع پیوستند.بررسی چگونگی نقش دین درجنبش های اجتماعی ایران از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی ایران هدف تدوین این پایان نامه بود. در این راستا سوالات مختلفی مطرح شد اینکه نقش دین درجنبش های اجتماعی ایران از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی چه بوده است؟دین چگونه نقش محرک و پیش برنده در جنبش های اجتماعی ایران در این دورهداشته است؟ و اماکن وکارگزاران دینی از چه نقشی درجنبش های اجتماعی این دوره زمانی برخوردار بودند؟ با توجه به هدف ومسئله ایجاد شده و به جهت اینکه مطالعه برپایه یک اصول علمی قابل قبول بنا نهاده شود چارچوب نظری از تلفیق رویکرد ساختی – کارکردی (نظریات پارسونز، اسملسر، دورکیم، گیدنز) و دیدگاه بسیج منابع چارلز تیلی تهیه شد که براساس آن مدل نظری وفرضیه های تحقیق بدست آمدند. به شیوه تحقیقات کیفی و با مطالعات اسنادی وکتابخانه ای داده هایی در رابطه با جنبش تنباکو، جنبش مشروطه، نهضت ملی شدن صنعت نفت وقیام پانزده خرداد جمع آوری شدند و با روش تاریخی، موردتحلیل و بررسی قرارگرفتند. از بحث وتحلیل و بررسی یافته ها و نتایجی که به دست آمده فرضیات این مطالعه مورد تایید قرار گرفتند. مشخص گردید که بین دین وجنبش های اجتماعی ایران دراین دوره زمانی رابطه مستقیم وجود دارد. روحانیت به عنوان کارگزاران دینی با بهره گیری از اماکن مذهبی وضمن استفاده از ایدئولوژی دینی و منابع مادی، معنوی وسمبلیک موجود توانستند با آگاهی بخشی به توده نسبت به شرایط اجتماعی روز، آنها را در یک اجتماع واحد منسجم نمایند. این روشنگری و انسجام بخشی توده و برجسته سازی اقدامات مخالف دین وضد ارزشی دولتها از سوی کارگزاران دینی، زیرسوال رفتن مشروعیت نظام، ایجاد بی اعتمادی مردم به نظام، از بین بردن پیوستگی مردم و نظام، پایین آوردن سطح مشارکت مردم وقطع همکاری آنها با نظام را به همراه داشت. موارد ایجاد شده موجب مختل سازی نظام فرهنگی گشته و هم افزایی کل وانسجامی که بین نظام ومردم وجود داشت را از بین برد که در نهایت منجر به شکل گیری جنبش های اجتماعی مختلف در این برهه زمانی از تاریخ ایران گردید.

شهرهای ایران در طول دوره های تاریخی، با تکیه بر خلاقیت و ابتکارهای ملی به صورت درونزا، به رشد و تکامل رسیده اند. شهر بعنوان دستاورد حیات جمعی انسان سهم زیادی در روند تکاملی تمدن او داشته است. در دوران باستان ساختار زندگی شهری از اراده حکومتی تأثیرپذیری زیادی داشت، ساخت شهرها در ادوار مختلف از نوعی پویایی اجتماعی و اقتصادی برخوردار بود. این روند در دوران اسلامی نیز تداوم یافت.با وجود این فرهنگ و نگرش اسلامی شهرنشینی را بیش از پیش تحت تأثیر قرارداد و تا اندازه ای بافت و ساخت آن را دگرگون کرد. از این پس شهر ایرانی به لحاظ ساختاری ترکیبی از ویژگی های عصر باستان و ویژگی های خاص دوران اسلامی را در خود داراست. در هر دو دوره ساخت سیاسی حاکم که با نهاد دین نیز ارتباطی تنگاتنگ داشت تأثیر بیشتری بر ساختار حیات شهری می گذاشت و موجب می شد که شهرهای مملکت ایران بیشتر بعنوان یک مرکز سیاسی که کارکرد اداری - اجرایی پررنگ تری داشتند، مطرح باشند. در این مقاله که سیمای شهری در تاریخ ایران دوره پیش از اسلام و دوره اسلامی مورد بررسی قرار گرفته، روشن کردن ارتباط میان ساخت سیاسی جامعه و چگونگی ساختار حیات شهری موردنظر می باشد.

رساله حاضر به بررسی و معرفی ارزش‌ها و اصول زیبایی‌شناسی اسلامی و تطبیق این اصول با نگاره‌های سفالینه‌های مینایی یا هفت‌رنگ دوره‌ای از تاریخ هنر ایران اسلامی که با حکومت ترکان سلجوقی (سلجوقیان و خوارزمشاهیان) در ایران مقارن است، می‌پردازد و در این گستره با توجه به اینکه دستیابی به مبانی فکری و فلسفی از ماهیت هنر اسلامی یکی از مباحث مهم در حوزه مطالعات هنر اسلامی می‌باشد، ضمن معرفی رویکردها و تبیین‌های مختلف در این زمینه و اشاره به وجود مشکلاتی که در باب فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی هنر اسلامی وجود دارد، با انتخاب رویکرد عرفانی و فلسفی- حکمی به تعریف و بررسی منشا هنر اسلامی و مقوله زیبایی و شناخت اصول و مبانی زیبایی‌شناسی اسلامی در این دیدگاه پرداخته‌ایم.در این راستا با اشاره به مبحث مهم تجویز یا تحریم شمایل‌نگاری در اسلام و علل برخورد تجریدی و انتزاعی با نقوش در آثار و نگاره‌ها اعم از نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی و... به تحلیل حکمت نقش از این دیدگاه و معرفی عالم خیال و خصوصیات آن پرداخته‌ایم. همچنین شناخت حکمت رنگ و نور به عنوان دو مفهوم جدایی ناپذیر در اندیشه ایرانی،با دیدگاه شهود و اشراق مورد بررسی قرار گرفته است.در ادامه نیز ضمن معرفی ویژگی‌های تاریخی، اجتماعی و هنری این دوره به عنوان یکی از دوره‌های بسیار مهم هنری که بستر و زمینه ساز رشد ادبیات و هنر می‌باشد، نگاره‌هایمینایی را ازلحاظ موضوع و محتواو ویژگی‌های زیبا‌شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، تا ضمن تطبیق اصول زیبایی‌شناسیبا نمونه آثار موجود، در این رویکردمراتب و موضوع تحقیق در معرض سنجش و داوری قرار گیرد.

پژوهش «پایگاه اجتماعی زن در خانواده» با عنایت به مقایسه رویکرد اسلام و فمینیسم، به بررسی و تحلیل جایگاهی که به لحاظ اجتماعی زنان در خانواده و به دنبال آن در جامعه اشغال می‌کنند می‌پردازد و با توصیفی از وضعیت گذشته و کنونی آنان و ظلم‌ها و ستم‌هایی که در طول تاریخ بر آن‌ها روا شده، در صدد بررسی علل ظهور جنبش‌های جدید در زمینه دفاع از حقوق زنان می‌باشد، این‌که این جنبش‌های نوظهور و فعالیت‌های آن‌ها در چه زمینه‌هایی صورت گرفته و چه دستاوردها و پیامدهایی را برای زنان، خانواده و جامعه در پی داشته است. پژوهش حاضر با روش کیفی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی که حاصل مطالعات کتابخانه‌ای و فیش برداری از منابع موجود بوده است، به مقایسه پایگاه اجتماعی زن در خانواده، از دو منظر اسلام و فمینیسم پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که گرچه فمینیسم در خاستگاه‌های اولیه خود، بعضاً نظریه‌ها و خواسته‌های قابل تأمل و قابل دفاعی داشته امّا به مرور زمان با ابزار انتقام از جنس مذکر با شیوه‌های ناکارآمد، تحقیر ویژگی‌ها و خصوصیات طبیعی زنان، انکار تفاوت‌های میان زن و مرد و در نظر گرفتن خانواده و نهاد ازدواج به عنوان عوامل بدبختی و ستم بر زنان در طول تاریخ، بیشتر تلاش خود را در جهت متزلزل ساختن بنیان‌های خانواده و نابودی کامل آن به کار بسته است. دین اسلام، با توجه به تفاوت‌ها و خصوصیات زن و مرد به حمایت از نهاد خانواده پرداخته و با تبیین جایگاه والا و انسانی برای زن در نقش‌های منحصر به فرد مادری و همسری، به تحکیم پایه‌های خانواده و به تبع آن جامعه می‌پردازد. اسلام، به عنوان مجموعه‌ای پیوسته و سیستماتیک که تمامی اجزا و قوانین موجود در آن با یکدیگر پیوستگی دارد در نظر گرفته می‌شود. سیستمی که هر یک از اجزای آن در ارتباط منطقی با سایر اجزا قابل تحلیل و بررسی می‌باشد. بررسی و تحلیل هر یک از اجزاء در خلاء و بدون در نظر گرفتن ارتباط آن با سایر اجزا ممکن است به نتایجی متفاوت از تحلیل نقش آن در ارتباط با کل سیستم منجر شود. براساس نگرش سیستمی، تمامی اجزای یک سیستم برای رسیدن به هدفی واحد، عمل می‌کنند و از آنجا که بنا بر جهان بینی اسلام، انسان جزئی از یک نظام هماهنگ و حکیمانه است لذا تفاوت‌های میان زن و مرد نیز که ناشی از این نظام هماهنگ است، نه تنها ستم آمیز نیست بلکه کاملاً حکیمانه است. بنابراین عناصر گوناگون در نظام حقوقی زن در اسلام مانند مهریه، نفقه، دیه، ارث و... که مورد انتقاد طرفداران حقوق زن می‌باشد، در درجه اول باید در نگرشی سیستمی در ارتباط با سایر اجزا تفسیر گردد و سپس در ارتباط با اهداف نظام خانواده، جامعه و غایت خلقت مورد بازبینی و بررسی و تحلیل قرار گیرد.

در این تحقیق به سیر تحول انواع مالکیت ارضی در ایران از دوره ساسانیان تا دوره پهلوی پرداخته شده است .

در عصر کنونی، ماندگاری و پایایی نظام آموزش و پرورش هر جامعه ای به میزان بهره مندی آن از فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز بستگی دارد. در جامعه دانش بنیان انتظار می رود ، با توسعه مهارتهای دانشی و کارآفرینی دانش آموزان ، همسو با روندهای جهانی ، امکان دستیابی به اهداف مقدس نظام جمهوری اسلامی ایران فراهم آید. رویکرد مطرح حاضر ، در ایجاد مدارس هوشمند ، ایجاد یک تحول اساسی در نظام آموزشی نبوده است و بعبارت دیگر هوشمند سازی مدارس در این مقطع به دنبال تحولات گسترده و بنیادین در نظام آموزشی نیست. تحقیق حاضر مبانی فلسفی مدارس هوشمند را در بعد معرفت شناختی آن مورد بررسی قرار داده و با تحقیق پیرامون مولفه های کلیدی و مطرح در نظام تعلیم و تربیت امروز از جمله دانش ، خلاقیت ، تفکر ، حل مسئله ، فراگیر محوری و یادگیری مهارتهای پیچیده و بازیابی اطلاعات و جایگاه آنها در مدارس هوشمند و سپس یافتن دیدگاه فلسفی مناسب ،دیدگاه سازنده گرایی را به علت تأکید این دیدگاه بر مولفه های مطرح شده در نظام آموزشی مدارس هوشمند ،بعنوان پشتوانه ای مناسب در رویکردهای یاددهی و یادگیری برای مدارس هوشمند معرفی ، تبیین و پیشنهاد می نماید. چراکه مبانی معرفت شناختی سازنده گرایی سبب ایجاد تغییرات اساسی در بنیادهای آموزش و یادگیری و به طبع آن فناوری آموزشی شده است. بنابراین یادگیری که پیشتر به اندوختن دانش بوسیله یادگیرنده و پردازش اطلاعات خاص معطوف بود ، جای خود را به خلق دانش نوین از سوی یادگیرنده داده است. مربی و معلم نیز بجای آنکه مرجع و منبع اطلاعات باشند ، راهنما و ناظر بر فعالیتهای یادگیرندگان شده اند ، آنها نه تنها جایگاه خود را از دست نداده اند بلکه به دلیل دارا بودن ویژگیها و تواناییهای خاصی که سبب سهولت فرایند یادگیری می شود بایستی به تفکر و تعمق بپردازند و با دانش و توانایی خود زمینه های مناسب برای یادگیری خلاق و تولید دانش توسط دانش آموزان را فراهم آورند.

رادیکال از واژهRadixبه معنای ریشه است و نظر کسانی را که خواستار تغییر اساسی و سریع در جامعه هستند می‌رساند. این اصطلاح هر عمل و نظر سیاسی و اجتماعی را که خواهان تغییرات فوری و قاطع در نهادهای اجتماعی است، در بر می‌گیرد. همچنین اصطلاح رادیکالیسم در باب کسانی اطلاق می‌گردد که از موسسات سیاسی و اجتماعی موجود ناراضی باشند. آن‌ها عموماً طالب تغییرات اجتماعی و در هم پاشیدن اوضاع حاضر و تأسیس موسسات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شایسته‌تری هستند. با بررسی جامعه ایران از دهه 1340 به بعد شرایط خاصی از نظر سیاسی، اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی (مدرنیزاسیون) بر کشور حکمفرما شد که تغییرات گسترده‌ای را در سطح جامعه به وجود آورد و موجی از مخالفت‌های گسترده‌ای را از سال 1340 به وجود آورد که همگی سبب نوعی رادیکالیسم سیاسی شد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد، اجرای سیاست‌-هایی چون؛ بی‌اعتنایی به مذهب و روحانیت، ترویج و تبلیغ فرهنگ غربی و موارد دیگر سبب نوعی رادیکالیسم سیاسی شد. لذا ظهور جنبش‌های اسلامی ویژگی عمده این مقطع از تاریخ معاصر ایران است. سوال اصلی ما در این تحقیق این است که چرا رادیکالیسم سیاسی در میان نیروهای اسلامی در دهه‌های 40 و 50 شیوع پیدا کرده است؟ به نظر می‌رسد فرضیه ما در این تحقیق می‌تواند این باشد: ماهیّت، ساختار و عملکرد (نوسازی ناموزون) نظام سیاسی پهلوی دوم موجب به وجود آمدن رادیکالیسم سیاسی میان گروه‌های سیاسی اسلامی در دهه‌های 40 و 50 شده است بنابراین تلاش می‌گردد از منظر جامعه شناسی سیاسی و تاریخی این موضوع مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

سرمایه اجتماعی که در هنگام پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به شدت بالا رفته بود، تا سال‌های پایانی جنگ نیز در حد قابل قبولی بوده است، اما پس از آن به‌طور تدریجی کاهش پیدا کرده است. با کاهش سرمایه اجتماعی انتظار می‌رود ناهنجاری‌ها، بزهکاری‌ها و منازعات اجتماعی افزایش پیدا کند. فقدان سرمایه اجتماعی یا کمبود آن، آثار مخربی بر نظم و توسعه سیاسی می‌گذارد. و عموماً راهکارهایی که برای آن ارائه شده، زاده متن‌های اجتماعی غرب است. در حالی‌که اهمیت نظری و کاربردی سرمایه اجتماعی اقتضای تلاش برای درک بومی آن را دارد. لذا هدف این رساله، پرداختن به سرمایه اجتماعی در ایران با توجه به مبانی دینی این سرزمین است. بدین‌منظور این رساله به دنبال بررسی ظرفیت‌های اندیشه سیاسی اسلام برای تولید سرمایه اجتماعی در ایران است. روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار است. که بر اساس الگوی تحلیل علل اربعه محورهای مورد نیاز از اندیشه سیاسی اسلام استخراج شده است و مصادیق آن بر ایران معاصر نیز تطبیق داده شده است. مهمترین یافته پژوهش این است که سرمایه اجتماعی که اندیشه سیاسی اسلام تولید می‌کند متعالیه است؛ یعنی جهت‌گیری الهی دارد. کارگزاران و نهادهای سرمایه اجتماعی متعالی همه رویکردی توحیدی دارند. بین قدرت و هدایت، هدایت محور می‌باشند. قرب الهی غایت سرمایه اجتماعی متعالیه است.

«مستند» بویژه مستندهای اجتماعی-سیاسی به علت ارتباط تنگاتنگ با ساختارهای قدرت در زمره متون رسانه‌ای مورد توجه مخاطبان رسانه های دیداری و شنیداری بوده است. پس از انقلاب اسلامی و با توجه به تاثیرات متعدد سیاسی و اجتماعی بوجود آمده ناشی ازآن، مستندسازان دیگر کشورها توجه خود را معطوف به چارچوب های سیاسی و اجتماعی شکل گرفته کردند تا از این طریق به بازنمایی مورد نظر خود بپردازند. همچنین به منظور برنامه سازی در حوزه بین الملل برای مخاطب غیر ایرانی آگاهی از چیستی دید مخاطب غیر ایرانی نسبت به ایرانی ها حائز اهمیت است. در نتیجه بازنمایی درست از مردم ایران نیازمند شناخت چگونگی بازنمایی ایرانیان در تولیدات سمعی-بصری دیگر کشورهاست.به همین منظور دراین تحقیق، مستند «تابستان ما در تهران» ساخته مستند ساز امریکایی خانم جاستین شاپیرو با دو روش نشانه شناسی و تحلیل گفتمان انتقادی مورد بررسی قرار گرفت وابعاد ایدئولوژیک در بازنمایی سبک زندگی ایرانیان در این مستند استخراج گردید. مستند تابستان ما در تهران به بازنمایی سبک زندگی طبقه متوسط مردم ایران می پردازد. با توجه به شاخصه های نام برده شده در طبقه بندی سبک زندگی، کارگردان سبک زندگی جامعه ایران را در این مستند به دو قطب سنتی- مذهبی و مدرن- غرب گرا تقسیم می کند و خصوصیات و ویژگیهای هر دو قطب را به نمایش می گذارد. دو قطبی مذهبی/سکولار در این فیلم برجسته شده است. در واقع کارگردان این فیلم با شناختی که از محیط فرهنگیجامعه ایران به دست آورده، سعی کرده تا این دوگانگی را در فیلم و تعامل با اقشار مختلف به نمایش بگذارد. در این مستند طبقه متوسط جامعه ایران تحت تأثیر فرهنگ غرب و در حال گذار بسوی غربی شدن بتصویر درآمده است.وکارگردان در گفتمان بیانی فیلم نشان داده است که نسل جوان جامعه ایران از چارچوب‌های مذهبی و دین‌داری خارج شده و انحراف پیدا کرده است.این بررسی نشان می دهد که مستند «تابستان ما در تهران»، وکارگردان آنتحت تأثیر ایدئولوژی های حاکم بر جوامع غربی ازقبیلشرق شناسی، اسلام ستیزی و غیره می باشد. در این مستند کشور ایران و حکومت برآمده از انقلاب اسلامی ونهادهای وابسته به آن (سپاه پاسداران) نیز و قشر مذهبی جامعه ایران در نماهایی از فیلم در جایگاه "دیگری" غرب قراردارند.