جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کلامی است آسمانی، به مدد از دریای معارف اهل بیت (ع) راهی بدان آسمان می­توان یافت. این عالمان و همپایان قرآن، به جهت آموزش مردم راهیابی آنان به فهم کلام­الله، اصول و راهکار­های مهمی را آموزش داده­اند، که چونان جعبه ابزاری، روش تفسیری اهل بیت (ع)را تشکیل می­دهد. کتاب حاضر، متولی ارائه این اصول تفسیر، با بهره­گیری از دریای معارف معصومان (ع) است. این اثر، پژوهشی در اصول تفسیر قرآن برگرفته از روایات اهل بیت (ع) است. به زعم نگارنده کتاب وجه تسمیه این کتاب تشبیه وحی به آسمان و حضور مبارک ائمه اطهار (ع) به دریاست. نگارنده کتاب سعی می‌کند که از طریق دریای معرفت اهل بیت (ع) به فهم آسمان وحی نائل شود.

کتاب مکاتب تفسیری آقای علی اکبر بابایی که به­عنوان منبع درسی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری نگارش یافته است، از امتیازات و کاستی­هایی چند در شیوه دسته­بندی روش­های تفسیری و معرفی روش تفسیری برخی تفاسیر برخوردار است. از جمله امتیازات این کتاب، ریشه­یابی روش­های تفسیری در روش­های تفسیری ماخوذ از روایات معصومان(ع) در همان بخش آغازین کتاب است که به تعبیر برخی منتقدین، سوگیری مذهبی خاصی را به دنبال داشته است؛ نیز دسته­بندی روش تفسیر اجتهادی قرآن به قرآن که در آن به ذکر برداشت­های مختلف از این نوع روش تفسیری در جهان اسلام پرداخته است و با این بیان جلوی بسیاری از برداشت­ها و قضاوت­های نادرست درباره تفاسیر قرآن به قرآن از جمله تفسیر شریف المیزان را گرفته است. این کتاب کاستی­هایی نیز دارد از جمله در دسته­بندی روش­های تفسیری دوره­های پس از صحابه و تابعین و نیز معرفی برخی تفاسیر در برخی اقسام روش­ها که در این مقاله سعی شده است تا تعدادی از این نکات واکاوی شود.

حدیث، بعد از قرآن کریم تنها منبع و مرجع عالمان دین برای یافتن یا پالایش گزاره­های دین و شرع است، و در حجیت و اعتبار آن دلائل قرآنی و عقلیِ فراوان در جای خود موجود می­باشد. از این­رو هم­چنان موضوع تحقیق و پژوهش هست و خواهد بود. از سوی دیگر برای انجام هر پژوهش، اولین قدم اطلاع از پیشینه تحقیق است تا اولاً پژوهش­گر بداند که قبل از او چه گام­هائی برداشته شده، و ثانیاً با استفاده از آنها، قدم جدیدی بردارد و قافله علم را گامی پیش ببرد. بدون توجه به پیشینه، هر تحقیقی ناقص خواهد بود. مقاله حاضر با توجه به این مهم، تلاش کرده تا با معرفی 108کتاب، موجبات آشنایی محققان با منابع تاریخ حدیث، و پرهیز از انجام تحقیق­های تکراری، و غنی­تر شدن نگارش­های آینده را فراهم آورد. ترتیب این کتا­ب­ها به­صورت الفبایی می­باشد و مشتمل بر موضوعاتی چون: تاریخ حدیث، تدوین حدیث، و مانند آن است. در این نگارش سعی شده منابع چاپی موجود تا آخر سال 1393 هجری معرفی شود. هم­چنین زبان غالب منابع فارسی است، اما برخی از منابع عربی هم معرفی شده است.

دائرهالمعارف قرآن (The Encyclopedia of the Qurʾān) که اکنون حدود یک­دهه از انتشار آخرین مجلدات آن می‌گذرد، به لطف معرفی‌های مکرر در قالب مقالات و گفت‌وگوها و نشست‌های علمی، آن‌قدر در ایران شناخته‌شده هست که دیگر نیازی به معرفی مجدد آن نباشد. این اثر مرجع از همان آغاز در ایران مورد توجه جدی قرار گرفت و بسیاری از مدخل‌های آن ترجمه و نقد شد. شاید همین توجه جدی انگیزۀ کافی برای اقدامی بسیار بزرگ‌تر را فراهم آورد. از سال 1386 جمعی از مترجمان، زیر نظر یک هیئت ویراستاری چهار نفره، و با حمایت مادی و معنوی انتشارات حکمت و سازمان تبلیغات اسلامی کار ترجمۀ کل مدخل‌های این دائرهالمعارف را آغاز کردند و آن را با چینشی نو، منطبق با ترتیب الفبای فارسی، مرتب کردند. تا کنون سه جلد از ترجمۀ دائرهالمعارف قرآن روانۀ بازار شده است. هم­چنان که اصل انگلیسی این اثر توجهات بسیاری را به خود جلب کرد، ترجمۀ آن نیز واکنش‌های بسیاری را در قالب مقاله، گفت‌وگو و نشست‌های علمی به دنبال داشت. این مقاله، با مروری بر بعضی از مهم‌ترین مدخل‌های ترجمه‌شده در این مجموعه، به معرفی نقاط قوت و ضعف موجود در این ترجمه می‌پردازد.

مقوله اخلاق تفسیر، بحثی نوپدید، بدیع و بی­سابقه است. پیش از این مجله کتاب ماه دین این بحث را برای نخستین­بار و با هدف برداشتن گامی استوار و پدید آوردن ادبیاتی درخور، در قالب اقتراحیه با صاحب­نظران درمیان نهاده است تا با تأمل و تعمق اندیشمندان، بارور و بالنده­تر شود و مبادا همچون بسیاری از مفاهیم اصیل، ارزشمند و عمیق به دست سطحی­نگران و لفاظان در اثر مصرف بی­جا و بی­رویه به فرسودگی، بی­رمقی و ابتذال زودرس دچار شود و به فرهنگ و ادبیات ما پای نگذاشته پیر و فرتوت و تفاله شود. شماره نخست این اقتراح، دربردارنده پاسخ­های آقای دکتر ابوالقاسم فنایی، پژوهشگر حوزه فلسفه دین و اخلاق بود و شماره دوم پاسخ­های دکتر سید­حسن اسلامی؛ پژوهشگر حوزه فلسفه اخلاق بود. اینک خرسندیم که پاسخ­های دکتر قراملکی را در فصلنامه نقد قرآن و حدیث با شما در میان نهیم که نگارش­های ایشان در مقوله اخلاق سهمی جدی و پررنگ دارد. گفتنی است، این گفت­و­گو توسط دکتر سید­هدایت جلیلی انجام پذیرفته است. امیدواریم در شماره­های آینده نیز صفحات فصلنامه قرآن و حدیث پذیرای پاسخ­های دیگر صاحب­نظران باشد. از مشارکت خوانندگان و اهل نظر در این­باره استقبال می­کنیم.

یکی از گونه­های مهم تفسیر قرآن، تفسیر عرفانی است. به این شیوه تفسیری، تفسیر تأویلی، تفسیر صوفیانه، تفسیر اشاری ـ رمزی نیز اطلاق شده است. در میان دانشمندان علوم قرآنی از زرکشی و سیوطی گرفته تا زرقانی، علامه طباطبایی، ذهبی و مرحوم معرفت و برخی نویسندگان دیگر، هر کدام به این عناوین به نحوی اشاره داشته­اند. این پژوهش به جریان­شناسی تفاسیر عرفانی می­پردازد.

کتاب انکار قرآن، نتیجه مطالعات و پژوهش­هایی است توسط دکتر عبدالله نصری که حاوی تحلیل­ها و تفسیرهای متفکران مختلف از وحی و قرآن کریم است که به انکار وحی می­انجامد، این کتاب شامل نقد آراء افرادی است که به زعم نگارنده به دلیل این­که فاقد مبانی فلسفی و کلامی هستند، قابل دفاع نبوده و شایسته نقد است.