جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجه به امر سیاست و سلامت بر مبنای حکمت متعالیه، در راستای بهبود نظام سلامت و آموزش پزشکی کشور، جایگاه بنیادین داشته و امکان تلفیق و پیوند تعالیم دینی و پزشکی مدرن توسط دولت متعالیه جهت نگرش همه‌جانبه به سلامت، از امور ضروری است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه طب متعالیه در فلسفه سیاسی اسلام بوده و با روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شد که در چارچوب نگرش فلسفه سیاسی، و با بهره‌گیری عمیق از مبانی تفکر اسلامی (قرآن و سنّت) می‌توان شالوده‌ای محکم برای تعالی ابعاد وجودی انسان‌ها ایجاد نمود و چالش‌های نظام سلامت را با یاری گرفتن از طب متعالیه، اصلاح کرد. چراکه در نظام اسلامی انتظار بر این است که به سلامت و بهداشت از جنبه متعالی و اسلامی نیز توجه شود. از این‌رو توجه به امر سیاست و سلامت بر مبنای حکمت متعالیه، در راستای بهبود نظام سلامت و آموزش پزشکی و تلفیق و پیوند تعالیم دینی و پزشکی مدرن توسط دولت متعالیه، جهت نگرش همه‌جانبه به سلامت از امور ضروری است. طب متعالیه از آنجایی که علمی ذوساحتین بوده دارای ابعاد مادی و معنوی است و متشکل از بینش‌ها و ارزش‌هاست، که می‌تواند جایگزین سلامت مدرن که نگاهی تک ساحتی و پوزیتیویستی به انسان دارد، گردد. از شاخصه‌های فلسفه اسلامی سلامت و سیاست این است که از لحاظ ظاهری دارای ابعاد کنشی و رفتاری و از آثار معنوی آن، تعالی در سلامت نفسانی، روحانی و قلبی است؛ که در سلامت افراد و دولت نقش بسزایی دارد. از این‌رو فلسفه اسلامی سلامت و سیاست دربرگیرنده سلامت جسمی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... می‌باشد که نشان از ملازم و مکمّل بودن آنهاست که حضور فعال، دوراندیشی و حزم دولتمردان را در راستای توجه اساسی و پیاده نمودن طب متعالیه را در جامعه، می‌طلبد.

مبحث خداشناسی در میان حکمای متأله با اثبات وجود ذات حق‌تعالی آغاز می­شود. ابن­سینا برای اولین بار بر پایه مفاهیم وجوب و امکان برهانی تقریر کرد و نام آن را صدیقین نهاد. از آن زمان تا دوران ملاصدرا و شارحین مکتب وی، این برهان دچار تغییراتی شده است. ملاصدرا به ابن‌سینا خرده گرفت و بر مبنای خود به شکل متفاوتی برهانی که به عقیده وی شایسته نام صدیقین است، تقریر نمود. شارحینی چون سبزواری و علامه طباطبایی ضمن نگاه انتقادی به برهان صدرایی، تقریر دیگری از این برهان ارائه کردند تا به صدیقین نزدیک‌تر و از مقدمات کمتری استفاده شود یا بدون هیچ مقدمه­ای وافی به مقصود باشد، اما تقریر ایشان نیز از نقد ناقدان بعدی مصون نماند. در این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی صورت می­گیرد، ضمن تأمل انتقادی بر‌اساس آخرین تقریرات این برهان، به این نتیجه می­رسد که تقریرهای بعد از علامه طباطبایی نیز براساس معیار صدیقین، خالی از اشکال نیست. ازجمله اینکه هرکدام به حدوسطی وابسته یا به‌گونه­ای مصادره به مطلوب است یا با معیارهای برهان صدیقین سازگار نیست. همان‌گونه که شواهد نقلی نیز دلالت دارد، وجود خداوند نیازمند به برهان نبوده و به عبارتی برهان‌پذیر نیست، بلکه از طریق معرفت نفس و شهود عرفانی قابل شناخت است. تقریرهای فلسفی ارائه شده از برهان صدیقین، فارغ از آسیب­هایی که متوجه آنهاست، جنبه تنبیهی داشته و حکمای متأله نظیر صدرالمتألهین و علامه طباطبایی نیز بدان اذعان کرده­اند.

از جمله مسائل مطرح در حوزه زبان دین و قرآن، معناداری، معرفت‌بخشی و واقع‌نمایی گزاره‌های قرآنی است. این مباحث ابتدا در خصوص متون مقدس یهودی مسیحی طرح گردید، سپس دامنه آن توسط برخی روشنفکران معاصر به زبان قرآن کشانده شد. آیت الله جوادی آملی، از جمله مفسران معاصری است که در صدد پاسخ به پرسش‌های نوپدید در خصوص زبان قرآن برآمد. در این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی با اشاره به برخی زمینه‌های چالش‌‌برانگیز زبان دین در جهان غرب، به تبیین دیدگاه آیت الله جوادی آملی پیرامون زبان قرآن پرداخته شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بر خلاف ادعاهایی که زبان دین و قرآن را فاقد معنا و معرفت افزایی می‌دانند، در نگاه آیت الله جوادی آملی، زبان دین و قرآن بر اساس ادله برون دینی مانند: برهان حق، برهان هدایت، نارسایی معیار تحقیق‌پذیری و ادله درون دینی: مانند اوصاف سلبی و ثبوتی قرآن، اهداف قرآن و روش قرآن در بیان معارف و قصص، روایت ثقلین، معنادار، معرفت‌بخش و واقع‌نما می‌باشد.

با توجه به جایگاه محوری متون مقدس در دو دین اسلام و مسیحیت، ضروری است که مطالعاتی همه‌جانبه دربارة متون مقدس این دو دین بزرگ صورت پذیرد. در این راستا، مطالعات تطبیقی جایگاه ویژه‌ای در تبیین این امر خواهند داشت. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی و انتقادی به بررسی نسخه‌های خطی عهد جدید و قرآن کریم پرداخته و به‌دنبال بررسی تطبیقی اعتبار و وثاقت این دو متن از منظر نقد نسخه‌شناسی است. بررسی قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی عهد جدید حاکی از آن است که عهد جدید دستخوش تغییراتی توسط نسخه‌برداران شده و این تغییرات صرفاً ناشی از خطای نسخه‌برداران نبوده است و در برخی موارد، این متون به‌سبب تأکید بر آموزه‌های الهیاتیِ مورد اختلاف مسیحیان نخستین دستخوش تغییراتی شده‌اند. از طرفی، اختلاف بسیار اندکی در میان نسخه‌های خطی قرآن کریم به‌چشم می‌خورد و اگر بخواهیم عهد جدید و قرآن را صرفاً از حیث وثاقت نسخه‌های خطی آنها بررسی کنیم، نسخه‌برداران قرآن توجه و اهتمام بسیار بیشتری برای حفظ این کتاب داشته‌اند؛ حال آنکه نسخه‌برداران عهد جدید در بسیاری از موارد، متن را آزادانه تغییر داده‌اند.

هدف پژوهش حاضر تبیین مؤلفه‌‌های سازنده هویت سیاسی از منظر نهج‌‌البلاغه است. هویت سیاسی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌‌های تشکیل نظام سیاسی و فصل تمایز کنشگری سیاسی «ما» در برابر «دیگران» است. از نظر فلاسفه، هویت اساساً وجود خارجی ندارد، بلکه امری است که ساخته می‌‌شود و سپس مبنای عمل و رفتار قرار می‌‌گیرد، اما از نگاه سیاسی هویت امری است که «ما» را از «دیگران» متفاوت می‌‌کند. در واقع هویت سیاسی شامل پاسخ به دو سوال مهم است: من که هستم؟ و من که نیستم؟ پاسخ به این سوال‌‌ها موجب تمایز بین «ما» و «دیگر» هویت‌‌های موجود در اطراف ما می‌‌شود. با رحلت پیامبر(ص) و آغاز دوران خلافت خلفای سه‌‌گانه، مبانی هویت سیاسی الهی به حاشیه رانده شد و پس از آغاز دوران حکومت حضرت علی(ع)، با مجاهدت آن حضرت، مبانی هویت سیاسی الهی مجدداً در متن روش سیاسی و حکومتی ایشان قرار گرفت. بنابراین، مطالعه هویت سیاسی الهی نیازمند شناخت مؤلفه‌‌های آن از منظر نهج‌‌البلاغه است. این پژوهش با تمرکز بر اهمیت هویت سیاسی به دنبال پاسخ به این پرسش است که مؤلفه‌‌های سازنده هویت سیاسی از منظر نهج‌‌البلاغه کدامند؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر تحلیل محتوای مضامین نهج‌‌البلاغه است. نتایج نشان داد که خدامحوری، تکلیف‌‌گرایی، ظلم‌ستیزی، مشارکت مردم و عدالت‌‌ورزی، مؤلفه‌‌های مد نظر نهج‌‌البلاغه هستند که پیامدهای به‌‌کارگیری آنها در نظام سیاسی علوی، تأکید بر سرچشمه گرفتن قدرت از منبع لایزال الهی، توأم بودن حق و تکلیف در نظام سیاسی، مقابله با هرگونه آثار ظلم، اتکاء به رأی و نظر مردم و اجرای کامل عدالت در عالی‌‌ترین مراتب آن می‌‌باشد. بنابراین، حاکمان جامعه اسلامی باید در راستای حفظ هویت اسلامی جامعه ضمن تأکید بر مؤلفه‌‌های فوق، در راستای آگاهی‌بخشی و گسترش آن در سطح جامعه جدیت لازم را داشته باشند، تا جامعه به آرمان‌‌های مطلوب و مورد نظر ارزش‌‌های اسلامی هرچه بیشتر نزدیک شود. این مسیر به وسیله فراگرد جامعه‌پذیری سیاسی صحیح و در یک فرایند گام به گام، با طراحی چارچوبی روشن و دقیق توسط نخبگان و متخصصان متعهد، در دسترس قرار خواهد گرفت.

مسئله وحدت بدن یا کثرت آن برای هر انسان، همانند مسئله وحدت روح یا کثرت آن، از جمله مسائل محل نزاع در فلسفه کلاسیک است. در مستندات دینی نیز هر چند در نظر ابتدائی، تعارض ظاهری به چشم می‌خورد اما در مجموع می‌توان به جمع‌بندی مطلوب رسید. این مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوا، به بررسی مستندات در این خصوص پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بر اساس مستندات دینی، هر انسانی دارای دو بدن «مادی» و «مثالی» است. اما در خصوص تعدد أرواح، اختلاف روایی وجود داشته، برخی روایات انسان را دارای دو روح «الحیوان» و «العقل» می‌داند و برخی روایات نیز انسان را دارای پنج روح «القوه، الشهوه، المَدْرَج، الایمان و القُدُس» دانسته‌اند. همچنین به نظر می‌رسد دسته دوم از روایات قابل جمع با دسته نخست بوده و روایات حاکی از پنج روح، به قوای همان روح الحیوان و روح العقل اشاره دارد.

این مقاله بر این اعتقاد است که اساساً شعر می‌تواند مقوله‌ای فلسفی باشد. ادبیات و به‌طور خاص شعر، نوعی نگرش به هستی است و ادبیاتی که پشتوانۀ فلسفی دارد، به‌صورتی هنرمندانه از نگرش شخص به هستی، زندگی، رنج، مرگ و معنای زندگی سخن می‌گوید. براساس مطالعۀ اشعار ابن‌سینا که در این مقاله انجام شده است، می‌توان گفت که ابن‌سینا هرگز فارغ از دغدغه‌ها و دلواپسی‌های غایی با خاستگاه اگزیستانسیالیستی نبوده است. آزادی اراده، تنهایی، مرگ و پوچی چهار مسئلۀ اساسی این مطالعه هستند. این مقاله به‌منظور رسیدن به قضاوتی دقیق‌تر در مواجهۀ ابن‌سینا با هستی و همچنین، پاسخ به معناداری یا بی‌معنایی زندگی، به بررسی اشعار وی پرداخته است.

بنابر دلایل نقلی، متقدمان اشعری معتقد بودند که خدا قابل رؤیت است و مؤمنان در آخرت می‌توانند خدا را با چشم سر ببینند، اما این نظر اشاعره در روند تاریخی با تغییراتی روبرو شد. فخررازی از جمله اندیشمندان اشعری است که نظریه او به جهت تطوّر شرایط روحی و تاریخی‌اش با اشاعره پیش از خود متفاوت است. او رؤیت خدا در آخرت را نوعی حس ششم یا کشف دانست و به‌این‌ترتیب دیدگاهی را پذیرفت که قرن‌ها قبل امامیه در پرتو تعالیم اهل‌بیت‌(علیهم‌السلام) به آن دست یافته بودند. علامه حلّی اولین متکلم شیعی است که طی مباحث تفصیلی در آثار مختلف خود نقد جدی به دیدگاه اشعریان وارد نمود. پژوهش حاضر درصدد بیان و مقایسه اندیشه این دو متکلم بزرگ شیعی و اشعری است که زوایای پنهان و مهمی را از ماهیت کلام شیعی و اشعری برای ما آشکار می‌سازد. نتیجه آنکه جایگاه حس ششم در دیدگاه اخیر فخررازی همسانی بسیار نزدیکی با مقوله رؤیت قلبی علامه حلّی دارد؛ چرا که هر دو بر‌پایه ادراکات غیرحسی بنا شده است.

«اهل‌حق» مجموعۀ عقاید و باورهای آیینی را «سر ّمگو» و «سرّ کَس نزان»، ‌یعنی اسرار ناگفتنی و سرّ نهان می‌داند.‌ بر این پایه، یارسانیان در طول تاریخ درخصوص بیان اسرار آیینی، رازداری و رازورزی پیشه کرده‌‌اند.‌ امامت و ولایت، ازجمله مصادیق «سرّ مگو»ست که در اندیشۀ اهل‌حق به دورۀ مظهریت ذات و صفات تحریف شده است. در این نگرش، پایه و اساس پیدایش آیین اهل‌حق با مظهریت انسان شکل گرفته است. دوره‌های ظهور مظهریت در هر صد یا سیصد سال تکرار می‌شود و به این طریق، تحولاتی در نگرش این آیین رخ می‌دهد. این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی و تطبیقی و در مواردی انتقادی، با رمزگشایی از متون اهل‌حق به تبیین مفاهیم و مصادیق «سرّ مگو» پرداخته است. ازآنجاکه متون اهل‌حق به گویش‌های مختلف زبان کردی و در قالب نظم و با بیانی خاص توسط پیران و پیشوایان سروده شده است، لذا سرایندگان متون یادشده با ایما و اشاره به مفهوم و مصادیق «سرّ مگو» اشاره کرده‌اند و پژوهشگران به‌دلیل شرایط خاص و پیچیدگی رموز منابع اهل‌حق، از شناخت ماهیت این اسرار ناکام مانده‌‌اند. بنابراین این موضوع تاکنون مورد بررسی علمی ـ پژوهشی قرار نگرفته است و موضوع این مقاله مسبوق به سابقه نیست. این نوشتار با تکیه بر متون اولیه و اصلی اهل‌حق نشان داده است که «سرّ مگو» ناظر به خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و مظهریت انسان و امامت است. علت گرایش بعضی از گروه‌‌های اهل‌حق به‌سمت اندیشۀ امامیه، وجود شرایط پیرامونی و دورن‌آیینی در دوره‌های ظهور (مظهریت) ذات و صفات بوده است.