جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبارزه امام حسین (ع) با ستمگران و واقعه عاشورا یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ شیعه است که سبب زنده نگاه‌داشتن اسلام شد اما تاریخ عاشورا نیز مانند بسیاری از تواریخ دیگر از تحریف و تصحیف مصون نمانده است. یکی از گزاره‌هایی که در طول تاریخ، تغییر پیدا کرده، جریان لباس امام حسین (ع) در زمان شهادت است. با اینکه بعضی از محققان به اختلافات نقل‌های گزاره یادشده پرداخته‌اند اما تاکنون در یک مقاله مستقل به‌صورت کامل واکاوی نشده است. کیفیت لباس اباعبدالله(ع) در بعضی از منابع، خصوصا پس از عصر صفوی، نسبت به مصادر اولیه واقعه، متفاوت گزارش شده است؛ بنابراین، بررسی آن به جهت صیانت از تاریخ روز عاشورا ضرورت دارد. مقاله حاضر در سه بخش به جریان لباس در منابع متقدم، قبل از قرن دهم و پس از آن پرداخته و تبیین کیفیت لباس امام (ع) و ارائه الگو برای چگونگی نقد مقاتل از فواید آن است.

یکی از حوادثی که در منابع تاریخی علمای اسلامی ثبت‌شده و در سال 61هجری قمری در سرزمین کربلا رخ‌داده است واقعه عاشوراست. این حادثه تاریخی نه‌ تنها موردتوجه و علاقه تحقیقی مسلمانان واقع‌شده، بلکه نظر بسیاری از اندیشمندان غیرمسلمان و مستشرقین را نیز به خود جلب کرده است. می‌توان گفت پیش از یک قرن است که برخی از مؤسسات شرق‌شناسی به مباحث اسلامی ازجمله تبیین حادثه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) پرداخته‌اند. با بررسی‌های انجام‌شده دراین مقاله می‌توان به این نتیجه رسید که هرچند مستشرقان سبب آشنایی غیرمسلمانان با تمدن اسلامی، به‌ویژه عزاداری واقعه عاشورا بوده اند و به باورهای گوناگونی رسیده‌اند، ولی به نظر می‌رسد از ایرادات عمده کار مستشرقان، استناد آنان به منابع کمتر مورد اعتماد و بی‌توجهی به آثار بزرگان شیعه و زیارت‌نامه‌ها و ادعیه ائمه اطهار (ع) بوده است. روش کار در این پژوهش کتابخانه‌ای و پژوهشی بوده است.

قیام امام حسین(ع) در سال 61 هجری در برابر ستم واستبداد امویان بازتاب های فرازمانی وفرامکانی بسیاری در پی داشت. این قیام علاوه بر بُعد سیاسی و اجتماعی ابعاد فرهنگی ومعنوی مهمی به ارمغان آورد. در حوزة فرهنگی و به ویژه در ادبیات عربی بی وقفه حضور مستمر و مداومی داشت، که ادامة این تأثیر در ادبیات امروز جهان عرب بسیار چشمگیر بود. أدونیس از شاعران معاصر عرب و نامزد مشهور جایزة نوبل، از جمله شاعرانی به شمار می آید که از قیام امام حسین(ع) بهره های فراوانی برده است. نکتة مهم در این است که شاعری مانند أدونیس با افکار غربگرایانه، چگونه تحت تأثیر آموزه های والای نهضت امام حسین(ع) قرار گرفته، و اشعارش را سرشار از ابعاد و نمادهای شخصیتی آن امام همام نموده است. این مقاله سعی دارد نمادهای مرتبط با شخصیت بزرگ امام حسین(ع) را در أشعار أدونیس شناسایی، و معانی و مفاهیم آن را تبیین نماید. شعر امروز جهان بر اساس اسطوره و نماد می گردد، و معرفی نمادهای جدید که بار دینی و معنوی دارند بسیار مهم وضروری به نظر می رسد.

یکی از ساحت‌ها و قلمروهایی که ما را در شناخت دقیق و عمیق عاشورا راهبری و یاری می‌رساند، شناخت ابعاد و اضلاع شخصیت یاران و صحابة اوست؛ شناخت یاران، اسوه‌ها و الگوهایی متعالی را فراروی نسل امروز نیز قرار خواهد داد. در شماره پیشین برخی ویژگی‌ها و فضیلت‌ها مانند پیروزی در آزمون‌ها، معرفت و بصیرت، عزت‌مندی و ذلّت‌ناپذیری، آزادی و رهایی، کانون رحمت و شدّت، اخلاص در بینش و منش مطرح شد، در این شماره ویژگی‌های دیگر چون شجاعت و دلاوری، ولایت‌مداری، صبر و استقامت، غیرت و حمیّت دینی، مواسات و همدلی و روشنگری و بصیرت‌افزایی مطرح می‌شود.

هدف از این نوشتار، بررسی نقش خوارج (شورشیان) در واقعه عاشورا از منظر تاریخی و حدیثی است که در آن شخصیت و نقش افرادی چون شمر بن ذی الجوشن، شبث بن ربعی، خاندان اشعث و... مورد تحلیل قرار می‌گیرد. روش پژوهش، کتابخانه‌ای و با نگاهی به نظریه عمومی خوارج در باب تکفیر است. از یافته‌های این پژوهش، موضوع اخیر است که نقش و حضور خوارج در واقعه عاشورا و دوران امام حسین(ع) را از منظر فقهی و عقیدتی برای این گروه موجه می‌سازد. بدین منظور، حضور این گروه به صورت تأثیر مستقیم وغیرمستقیم در واقعه عاشورا بررسی شده است. اگرچه شکل‌گیری خوارج به دوران پیشین برمی‌گردد، ولی به جهت اختصاصی بودن قلمروی تحقیق و آن‌که در دوران امام علی(ع) بر روی نقش خوارج پژوهش‌های صورت نگرفته، از حیطه این جستار بیرون است.

نوشتار حاضر یکی از صحابیان شرکت کننده در لشکر امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار داده است. انَس‌بنٍ‌حارث کاهلی در روز عاشورا حضور داشت و به این ندای امام حسین(ع) پاسخ داده است. از پیامبر(ص) در حالی‌که امام حسین(ع) در دامن رسول خدا6 نشسته بود، شنیده بود: «این فرزندم در سرزمین عراق به شهادت خواهد رسید. آگاه باشید هرکه او را دید باید او را یاری کند» وی که در کوفه زندگی می‌کرد، به گفتة برخی در مکه و به گفته برخی دیگر شبانه در کربلا به امام(ع) پیوست. امام حسین(ع) به وی نوید هدایت و امنیت داد. او را با خود همراه ساخت و در رکاب امام حسین(ع) کشته شد. پس از کارزاری سخت و کشتن چهارده یا هجده تن از سپاهیان دشمن به درجه رفیع شهادت نایل آمد و مقبره وی در بارگاه دسته جمعی شهدا پایین پای امام حسین(ع) واقع است.

شعر عاشورایی در ادبیات عربی قدمتی به درازای واقعه عاشورا دارد. یکی از شخصیت‌هایی که پس از وجود مبارک سیدالشهدا علیه السلام بیش‌ترین جلوه را در شعر و ادبیات آیینی و عاشورایی داراست، عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب کبری سلام الله علیها می­باشد. شایان‌ذکر است که افزون بر شاعران مسلمان شیعه و اهل­سنت، شاعران و ادبای مسیحی نیز با سرایش اشعاری نغز به ایشان عرض ارادت کرده و دفترهای شعر خود را به ستایش حضرت علیها السلام مزین کرده­اند. در مقاله حاضر به شیوه توصیفی-تحلیلی به جلوه فضایل و ویژگی‌های حضرت در شعر چند تن از شاعران مسیحی معاصر عرب پرداخته‌شده است و سعی شده مهم‌ترین ابعاد شخصیتی حضرت که در شعر این شاعران مسیحی بازتاب یافته است بررسی و تبیین گردد. در یک نگاه اجمالی می­توان گفت: پاکی و عفاف حضرت، صلابت و شکیبایی، پاسداری از دین پیامبر خاتم و رسالت الهی، محافظت از اهل‌بیت و بازماندگان کربلا، حماسه‌آفرینی و انتقال پیام کربلا به جهانیان، از مهم‌ترین موضوعاتی است که این دلدادگان مسیحی بدان پرداخته‌اند.