جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بخش قابل توجهی از ارزش‌های ادبی متون عرفانی در کاربرد هنری آیات قرآنی یا تفسیرهای ذوقی و ادبی، در این گونه آثار ظهور و بروز یافته است. عارفان آیات را به‌گونه‌ای هنجارگریزانه و هنری تأویل و تفسیر کرده‌اند. نقش تفسیر آیات قرآنی در شکل‌گیری زبان و اندیشه عرفانی و اسلوب هنری آن انکارناپذیر است؛ بنابراین تحلیل و بررسی بلاغی کاربرد آیات قرآن در متون عرفانی در بررسی‌های زبانی و ادبی این متون اهمیت ویژه‌ای دارد. آیه 17 سوره انفال، در زمره آیاتی است که عرفا نگاه خاصی بدان داشته‌اند و به اشکال مختلف از آن برای بیان نکات مختلف از جمله مسائل کلامی و عرفانی استفاده کرده‌اند. این آیه تأثیر گسترده‌ای در متون عرفانی و ادب فارسی داشته است. عارفان با شیوه پدیدارشناسانه به تأویل این آیه پرداخته‌اند و مفاهیم مختلف عرفانی را از آن برکشیده‌‌اند و با شیوه‌های خلاق و هنرمندانه این آیه را در ادب فارسی به‌کار گرفته‌‌اند. مفاهیمی که صوفیان از آیه 17 سوره انفال برداشت کرده‌اند، با پاره‌ای از مهم‌ترین مبانی فکری و کلامی و تعالیم سلوکی آنان گره خورده و در پروراندن اندیشه توحید؛ به‌ویژه توحید افعالی و صفاتی نقش مهمی داشته است. ازاین‌رو این آیه به بسط و غنای اندیشه و زبان عارفان کمک کرده است و به تبع آن شگردهای بلاغی ویژه‌ای در تبیین آن به‌کار رفته است. هدف از این پژوهش واکاوی کارکردهای بلاغی و اثرپذیری متون عرفانی فارسی از آیه 17 سوره انفال تا پایان قرن هفتم است. در جهت تحقق این هدف با روش توصیفی‌-تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای و فیش‌برداری از داده‌های متنی، به تحلیل چگونگی کاربرد بلاغی آیه 17 سورۀ انفال در متون مختلف عرفانی پرداخته شده. به‌طور طبیعی متونی را برگزیده‌ایم که به شکلی (تضمین، اقتباس و...) به آیه 17 سورۀ انفال اشاره کرده‌اند. چهارچوب نظری رساله شامل الگوها و نظریات بلاغت سنتی و بینامتنیت است. همچنین نگارنده در زمینه آیه موردمطالعه به بررسی کارکرد صورخیال در دوره‌های سبکی متفاوت و تحلیل و بررسی بینامتنی موضوعات و شگردهای ادبی مشترک در این متون نیز پرداخته‌ است. درنهایت نشان داده شد که تفسیرهای عارفان از آیه مذکور باوجود تنوع چشمگیر در زبان و مضامین، آبشخورهای مشترکی دارند. همچنین مشخص شد که اثرپذیری زبانی و فکری بسیاری از آثار عرفانی از آیه 17 سورۀ انفال نتیجه ترکیب و تلفیق هنرمندانه جمله‌ها با آیات وحی است. این تلفیق، شامل واژه‌ها و ترکیب‌های اضافی و تشبیهی تا جملات و بندهایی می‌شود که در معنای ثانویه خود همه براساس بخشی از آیه یا تمام آیه شکل گرفته است. همچنین طبق پژوهش و بررسی‌های رساله حاضر، در بسیاری از متون عرفانی، با شگردهای گوناگون بلاغی (مانند مراعات النظیر، سجع و جناس) در تفسیر و تبیین و استناد به آیه فوق، یک ساختار منسجم هنری ساخته می‌شود که متشکل از اجزاست و در عین حال یک کل واحد نیز هست.

درین تحقیق به بررسی اهدافی که میل به منطق نسبت می‌دهد، آن‌چه برای رسیدن به آن اهداف کلیدی می‌شمرد و ذیل معنای منطق می‌گنجاند، آراء وی در آن‌چه امروزه معنا‌شناسی خوانده می‌شود، آراء وی در باب جایگاه قیاس و استقراء در پیش‌برد هدف منطق و بررسی آن‌چه وی استنتاج می‌شمرد، پرداختم. مهمترین مساله‌ی پزوهش بررسی فلسفه‌ی منطق وی به عنوان فیلسوفی تجربه‌گرا و پدیدار‌گرا و طبیعت‌گرا است و اینکه آیا این عناصر مفروض سیستم منطقی وی هستند یا نتیجه‌ی آن؟ و همزمان و به صورتِ موازی این مساله مورد تاکید است که آیا وی برای فراختر گرفتن منطق از منطق سازگاری و تعریف آن به عنوانِ منطق حقیقت که در برگیرنده‌ی استقراء، معناشناسی و ... است دلیلی ارائه میکند یا خیر؟ فرضیه ابتدایی در باب سوال اول این بود که وی این عناصر را مفروض می‌گیرد و صرفاً با استدلالی تبیینی کفایت تقریری تجربه‌گرایانه از منطق را نشان می‌دهد . در حالی که در نهایت به این نتیجه رسیدم که تنها مفروض سیستم وی "پدیداری بودن دانش مستقیم" است و تجربه‌گرایی خودش خروجی فلسفه‌ی منطق میل است. طبیعت-گرایی میل نیز اگرچه به عنوان فرضِ عامِ روش‌شناسانه‌ای در ابتدا وارد می‌شود، اما صحت و لزومِ این فرض در ادامه‌ی مسیر تایید می‌گردد. در مورد پدیدارگرایی نیز به اصرار میل برای خنثی بودنِ متافیزیکیِ سیستم منطقی‌اش پرداختم و توضیح دادم که وی منطق را مستقل از (اما در عین حال سازگار با) این تز و دیگر تز-های هستی‌شناسانه پیش می‌برد. و در نهایت نتیجه گرفتم که استدلالِ میل علیه مکاتب رقیب استدلالی تبیینی نیست بلکه این ادعاست که هرکس پدیداری بودن دانش مستقیم را بپذیرد باید تجربه‌گرایی، طبیعت-گرایی و استقراگرایی را نیز بپذیرد. در باب سوال دوم فرضیه ابتدایی این بود که چون وی استقرا و قیاس را بنیاداً به هم گره خورده می‌داند و هر دو را جزئی از پروسه‌ای واحد می‌شمرد لذا استقرا را داخل در معنای منطق می‌شمرد و به دلیل طبیعی‌کردن هدف منطق (که بهبود استدلال‌ورزی آدمیان پنداشته شده بود) بررسی فرآیندهای مددرسان استنتاج را داخل در معنای منطق می‌شمُرد. در باب این سوال در نهایت به این نتیجه رسیدم که دلیل نهایی فراختر گرفتن معنای منطق این است که منطق هرچه که هست با اثبات سرو کار دارد. به عبارتی میل باید توضیح می‌داد که چرا گستره‌ی اثبات را وسیع‌تر از استلزام گرفته است: چون در قیاس جز آن‌چه که از پیش می‌دانیم، یا فرض گرفته‌ایم که می‌دانیم، چیزی اثبات نمی‌شود. یا به تعبیر دیگر منطق سازگاری که توسط بسیاری تمام منطق گرفته می‌شود اصلاً راجع به استنتاج نیست. لذا منطق که باید راجع به اثبات باشد، باید فراختر از استلزام باشد و در برگیرنده‌ی فرآیندهایی که طی آن استنتاج رخ می‌دهد. و چون استنتاج در استقراء است که رخ می‌دهد لذا مسأله‌ی اصلی منطق، در منطق استقرایی‌ست. آنجاست که حقیقت جدیدی تولید می‌شود و منطق باید معیار به دست دهد که اگر چه شرایطی تامین شوند خروجی استنتاج، صدق خواهد بود. اما در عین حال منطق حقیقت علاوه بر منطقِ استقرایی مشتمل بر دیگر فرآیندهایی نیز هست که مددرسان فرآیند ذهنی استنتاج‌اند، از قیاس بگیر تا معناشناسی و تئوری تعریف و غیره. در نهایت ربط و نسبت فرضیه‌های پیشنهادی با جواب‌های نهایی را بیان کرده و احیاناً نقائص آنها را توضیح دادم.

ارسطو در کتاب چهارم و ششم به موضوع مابعدالطبیعه می‌پردازد. وی در کتاب گاما،‌ مابعدالطبیعه را علم کلی و موضوع آن را موجود بما هو موجود می‌داند و در کتاب اپسیلن،‌ مابعدالطبیعه را همان فلسفه اولی می‌داند که موضوع آن موجودات الهی می‌باشد. بیان‌های وی در کتاب متافیزیک به همین‌ دو موضوع ختم نمی‌شود. ارسطو موضوعات دیگری را برای مابعدالطبیعه از قبیل جوهر،‌ جواهر مفارق را نیز مطرح می‌نماید و همین امر سبب سردرگمی فلاسفه و مفسران بعد از او شد. اسکوتوس در بحث موضوع مابعدالطبیعه رویکردی ارسطوئی – مشائی انتخاب می‌کند. وی تحت تاثیر ارسطو معتقد است که موضوع مابعدالطبیعه موجود بماهو موجود است با این تفاوت که وی الهیات و علم الهی را جزء علوم عملی در نظر می‌گیرد و با این تفکر از ارسطو که الهیات را،‌ به عنوان مابعدالطبیعه به معنای خاص و جزئی از مابعدالطبیعه عام در نظر می‌گرفت،‌ دور می‌شود. یکی از نتایج تفکر اسکوتوس در بحث موضوع مابعدالطبیعه این بود که برای او خدا اولین و تنهاترین موضوعی نیست که متافیزیسین‌ها باید بدان بپردازد. این نوع نگاه نتیجه اقانیم سه‌گانه (تثلیث) مسیحیت بر روی اسکوتوس می‌باشد و همین امر سبب می‌شود که وی مابعدالطبیعه‌ای را جدای از مابعدالطبیعه ارسطو برای خود رقم بزند و به سمت مابعدالطبیعه ابن‌سینایی روی آورد،‌ البته ابن‌سینایی که مسیحی شده است. در این نوشتار سعی شده است که به روش تطبیقی به موضوع مابعدالطبیعه از نگاه ارسطو و اسکوتوس پرداخته شود به جهت بیان اشتراکات و اختلافات دو سنت یونان باستان و فلسفۀ قرون وسطای مسیحی.

ترجمه ماشینی: این کتاب تفسیر جدیدی از اصل سودمندی در نظریه اخلاقی و سیاسی بر اساس نوشته‌های فایده‌گرایان کلاسیک ارائه می‌کند. نوشته های آدام اسمیت، ویلیام پیلی و جرمی بنتام نیز مورد توجه است.

ترجمه ماشینی : در مقابل حقیقت دین، فایده دین موضوعی است که از نظر تاریخی مورد توجه پژوهشگران فلسفی و گفتمان روزمره قرار نگرفته است و هدف این پایان نامه جلب توجه بیشتر به ثمرات دین در زندگی روزمره است. فایده دین مبحث گسترده ای است و به منظور ارائه یک برخورد معقول از آن، پایان نامه بر طرح کلی بینش های ارائه شده توسط سه فیلسوف قرن نوزدهمی متمرکز است، که فایده دین برای آنها موضوع مهمی بود: جان. استوارت میل (1806-1873)، فردریش نیچه (1844-1900)، و ویلیام جیمز (1842-1910)؛ این امر با اختصاص فصلی به متنی که توسط هر یک از این متفکران تألیف شده است، انجام می‌شود: 1) سودمندی دین (میل)، 2) ضد مسیح (نیچه)، و 3) انواع تجربیات دینی (جیمز). در این آثار، میل، نیچه و جیمز از مواضع مختلفی در مورد فایده دین دفاع می‌کنند و بررسی روشنگر بسیاری از موضوعات مرتبط (مانند رابطه بین دین و اخلاق و رابطه بین دین و شادی) ارائه می‌کنند. این پایان‌نامه با توجه به تحلیل‌های متنی ارائه‌شده، نتایجی را در مورد سودمندی دین به دست می‌آورد، و اهمیت -و چشم‌اندازی برای- پژوهشی که به موضوع در پرتو این نتیجه‌گیری‌ها اختصاص داده شده است را برجسته می‌کند. به طور خاص، پیشنهاد می‌کند که ما دلایل خوبی برای زیر سؤال بردن مزایای اخلاقی که اغلب به دین نسبت داده می‌شود، داریم، اما با این وجود، دین برای برخی - و شاید بسیاری - افرادی که در غیر این صورت هرگز نمی‌توانند خوشبختی پیدا کنند، بسیار مفید است. اگرچه ممکن است برخی بدون کمک دین شادی پایدار را تجربه کنند (برخلاف آنچه جیمز پیشنهاد می کند)، برخی دیگر برای یافتن آرامش خاطر به رستگاری مذهبی نیاز دارند (بر خلاف آنچه میل، تا حدی کمتر، و نیچه، تا حدی میزان بیشتر، پیشنهاد کنید).

ترجه ماشینی: هایدگر و خداشناسی فلسفی قرائت جدید مهمی از اندیشه میانی و متأخر هایدگر ارائه می دهد. پیتر اس.دیلارد با شروع تز اولیه هایدگر در مورد دکترین مقولات در دونس اسکاتوس، نشان می دهد که چگونه آثار میانی و بعدی هایدگر یک ضد الهیات یا «الحاد» فلسفی را توسعه می دهد که تهدیدی جدی برای متافیزیک سنتی، الهیات طبیعی و فلسفه دین است. این کتاب با تکیه بر بینش متفکران اسکولاستیک مانند سنت توماس آکویناس و دونس اسکاتوس، مفروضات مشکل‌ساز «الحاد» هایدگری را آشکار می‌کند و نشان می‌دهد که چرا باید آنها را رد کرد. نقد دیلارد راه را برای تجدید حیات متافیزیک اسکولاستیک هموار می کند و ارتباط آن را با برخی از مناقشات فلسفی معاصر آشکار می کند. دیلارد علاوه بر روشن ساختن مسئله هستی و تبیین نقش پدیدارشناسی در متافیزیک، ماهیت نیستی، ضرورت و امکان را روشن می کند. در نهایت این کتاب یک جهت گیری مجدد انقلابی از درک ما، هم از هایدگر بعدی و هم از میراث اسکولاستیک ارائه می دهد.