جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اين نوشتار، كتاب دفاعٌ عنِ الكافى، تأليف ثامر هاشم حبيب العميدى، از انتشارات مركز الغدير للدراسات الإسلامية قم (۱۴۱۵ ق) به صورت اجمالى معرفى گرديده است. نگارنده كتاب سعى كرده است تا تهاجم هاى گسترده به كتاب شريف الكافى در طول تاريخ را پاسخ گويد و شبهات و اشكالات وارده بر آن را نيز مطرح و رد نمايد. العميدى، ضمن بيان جايگاه ويژه كتاب الكافى به برجستگى هاى مهم اين كتاب و نگارنده آن يعنى شيخى كلينى رحمه الله پرداخته و به بررسى اصطلاحات و مفاهيم عقلى مهم اين كتاب، در باب امامت و خلافت مى پردازد. وى همچنين ادّعاهاى علماى اهل سنّت در مورد تناقض و ضعف سند روايات مربوط به مهدويت در كتاب الكافى را مطرح و پاسخ مى گويد. در فرازهايى ديگر از كتاب، العميدى، به مباحث مربوط به بداء، تقيه، قضا و قدر، تحريف قرآن و تهمت هاى وارده از اهل سنّت را در اين زمينه ها مطرح مى كند و دلايل جاهلانه آنان را پاسخ مى گويد. وى براى پاسخ به اين ادّعاها از منابع مهم شيعى و اهل سنّت، بهره گرفته است. كتاب ارزشمند الكافى، تأليف أبو جعفر محمّد بن يعقوب بن اسحاق الكلينى الرازى (م ۳۲۰ق )از مهم ترين منابع شيعه و متقن ترين آنها بعد از قرآن، از وجهه و اعتبار خاصى در ميان علما و دانشمندان و همچنين عامه شيعيان، برخوردار است. اين اعتبار و ارزش، مديون دقّت و تتبّع شيخ كلينى، در ميان منابع دست اوّل شيعه و گزينش آنها به بهترين شيوه، و گردآورى و تنظيم و سازماندهى آنها در اين مجموعه گران قدر است. از آن جا كه هر آنچه پر اهميت باشد و از محوريت بيشترى برخوردار باشد، بالطبع، از طعن و هجمه بيشترى نيز بهره مند خواهد شد و اين هجمه ها، آن گاه فزونى خواهند يافت كه كتاب، محور و معرّف مذهب و عقايد مذهبى فرقه اى دينى باشد، لذا از هر وسيله اى، در آسيب زدن و بى اهميت ساختن آن، كوتاهى نخواهد شد. كتاب ارزشمند الكافى نيز از اين گروه از كتب است. اين كتاب، بسيار مورد تهاجم و حمله قرارگرفته است و نويسنده دانشور و گران قدرى چون ثامر هاشم حبيب العميدى، در دفاع از الكافى و پاسخگويى به شبهات و اشكالات وارد بر آن، دست به قلم برده و قسمتى از عمر خود را صرف تحقيق و تفحص در اين زمينه كرده است. ايشان قبل از دفاع عن الكافى، با بررسى در الكافى، كتاب الشيخ الكلينى البغدادى و كتابه الكافى ـ الفروع را تأليف كرده اند كه البته اين تأليف، محصول پايان نامه ايشان در دوره كارشناسى ارشد بوده است. ۱ ايشان با برخوردارى از اين پشتوانه علمى و پژوهشى در الكافى، دست به نگارش كتاب دفاع عن الكافى زده است. ما نيز در اين نوشتار، بر آنيم تا معناى توصيفى اى از اين كتاب، ارائه دهيم. كتاب دفاع عن الكافى در دو جلد نگارش يافته است كه جلد اوّل آن، ۷۶۸ صفحه و جلد دوم آن، ۷۸۹ صفحه است. جلد اوّل، شامل آشنايى مختصرى با الكافى و نويسنده اش و بحثى مقدماتى درباره امامت و خلافت است كه اين مبحث، حدود يكصدوهفتاد صفحه از كتاب را به خود اختصاص داده است. پس از آن، باب هاى كتاب شروع مى شود كه شامل دو باب است: باب اوّل آن، در چهار فصل و باب دوم، در سه فصل ـ كه شرح و توضيح فصول و ابواب، در ادامه خواهد آمد ـ. در ابتداى كتاب، العميدى، به بيان جايگاه كتاب الكافى در ميان شيعيان دوازده امامى مى پردازد و امتيازات ويژه الكافى را بر مى شمرد كه از آن جمله اند: برجستگى و شاخص بودن مؤلّف آن كه ضمن اين ويژگى، دوران غيبت صغرا و نوّاب اربعه را درك كرده است و اين، خود بيانگر فاصله زمانى كم با مصادر اوّليه روايات است. ويژگى ديگر، آن كه كتاب الكافى، اوّلين كتابى است كه در آن، روايات به اين گستردگى در كنار هم گرد آمده اند. اهتمام مؤلّف، به ذكر اسناد احاديث، از ديگر عوامل اهميت و اعتبار اين كتاب است. نويسنده، ويژگى بارز ديگر را استفاده فراوان از شواهد قرآنى، خصوصا در بخش اصول آن مى داند. در اين فصل، ستايش هاى بزرگان از الكافى و مؤلّف آن نيز ذكر شده است. نويسنده در ادامه مى گويد: بيان اين ويژگى ها نه به معناى صحّت همه احاديث در الكافى است و البته از انصاف هم به دور است كه به خاطر برخى از احاديث ضعيف در الكافى، آن را وسيله اى براى هجمه و طعن در كل كتاب، در دست گرفت. در ادامه، شرح حال مختصرى از زندگى ثقة الاسلام كلينى و اساتيد او ارائه مى دهد و سپس وارد مباحث مقدماتى، درباره امامت و خلافت مى شود. ابتدا به بررسى اصطلاحات امام، خلافت و خليفه مى پردازد و وجوب تعيين امام را مى آورد. در ادامه، ادلّه تعيين امام و صفات امام و وجوب شرط عصمت و تعريف عصمت را مطرح مى كند. در اين قسمت، دلايل عقلى بر عصمت امام را موضوع قرار مى دهد و سه «دليل عقلى» براى عصمت امام و چند آيه نيز به عنوان «دليل نقلى» ذكر مى كند كه از آن جمله است: آيه ۲۴ سوره يوسف، آيه ۱۲۴ سوره بقره، و آيه تطهير كه درباره اين آيه، اندكى بحث و بررسى كرده اند و ادّعايى كه شأن نزول آيه مذكور را در حقّ زنان پيامبر مى داند، پاسخ مى دهد. پس از آن، ادلّه نص و تعيين را شرح مى دهد كه ادلّه نقلى آن را به دو قسمت قرآن و سنّت تقسيم مى كند و براى هر كدام، شواهدى را ذكر مى كند. در ادامه، احاديث شريف «ثقلين»، «منزلت» و «دار» را به همراه دلالت هاى آنها بيان مى كند. بعد از آن، باب اوّل و فصل اوّل كتاب، با تحليلى بر انديشه مهدويت آغاز مى شود و اوّلين موضوع پس از تحليل مقدماتى، مستشرقان و مهدويت است. نويسنده در اين بخش، نظريات مستشرقانى چون: گلدزيهر و فلوتن را مطرح مى كند كه معتقد بوده اند پيدايش انديشه مهدويت، نتيجه ظلم عباسيان بر شيعيان است. در ادامه، نظر آن دسته از اهل سنّت را كه مهدويت را افسانه مى پندارند و مى گويند: «اسباب و پيدايش اين انديشه در سه گزينه زير خلاصه مى شود: يك. جهل و عقب ماندگى شديد مسلمانان؛ دو. تقليد كردن از يهود و نصارى؛ سه. فشارهاى سياسى و فقدان عدالت اجتماعى»، مطرح مى كند و به همه اين شبهه ها و ايرادات، پاسخ مى دهد. در فصل دوم، احتجاجات اهل سنّت در ردّ احاديث مهدويت را مطرح مى كند. آن احتجاجات، از اين قبيل است: ۱. تضعيف احاديث مهدويت توسط ابن خلدون؛ ۲. ناقد احاديث مهدويت بودن صحيحين؛ ۳. اختلاف و تعارض احاديث مهدويت. نويسنده به همه اين احتجاجات، پاسخ هايى بر اساس كتب روايى شيعه و اهل سنّت، عرضه مى دارد. دليل و خرده ديگر مستشرقان و اهل سنّت درباره مهدويت، عدم معقوليت احاديث مهدى عليه السلام است كه ثامر هاشم، اين شبهه را با طرح مسائلى چون تفاوت بين محال عقلى و محال عادى و ارائه نمونه هاى تاريخى دال بر امكان اين حقيقت، پاسخ مى دهد. در فصل سوم، مؤلّف، نام تعدادى از علما و دانشمندان اهل سنّت را كه قائل به تواتر احاديث مهدويت هستند، با ذكر منبع، آورده است. تا اين جاى كتاب، به كلّيت و اصل مهدويت وخدشه و ردّ آن از سوى عامه و مستشرقان پرداخته بود؛ ولى در آخرين فصل از اين باب، موضع گيرى هايى كه با محوريت مهدويت در الكافى است، مطرح مى شود و در صدد پاسخگويى و رفع ابهام بر مى آيد. از جمله ادعاهايى كه بر كتاب الكافى شده است آن كه: ضعف احاديث مهدويت، به كتاب هاى جَفر و الكافى مرتبط است. نويسنده با سيزده پاسخ قاطع، اين ادّعا را از بنيان رد مى كند و بطلان آنها را به خوبى اثبات مى كند. در ادامه، ادعاهايى چون: «تناقض در احاديث مهدويت در الكافى»، و بى اعتبار خواندن احاديثى چون «أنّ الأرض لا تخلو من حجّة» و«من مات ولم يعرف إمام زمانه...» و «حكم المهدى كحكم داوود» را ذكر مى كند و با استفاده از منابع شيعه و اهل سنّت و گزارش هاى تاريخى، به همه اين ادّعاها پاسخ هايى محكم مى دهد. نويسنده، با استفاده از چند روايت در برابر بهتانى كه به روايات مهدويت وارد مى كنند و مى گويند: «احاديثى كه در شأن امام مهدى عليه السلام در الكافى آمده، دين رسول خدا را از بين برده است و به دين يهود باز مى گردد». اين گونه پاسخ مى دهد: قائلان به اين عقيده، جاهل هستند؛ چرا كه نسخ، حكمى است كه بعد از منسوخ مى آيد، نه همراه آن واگر دو دليل با هم باشند، نسخى صورت نگرفته است. اسلام، چون بعد از يهود آمده است، پس اسلام، ناسخ آن است، نه يهوديت ناسخ اسلام آن. نويسنده، پاسخ منكران ولادت امام عليه السلام را با تقسيم بندى دلايل، به ادلّه قبل از ولادت امام و ادلّه بعد از ولادت امام و نقل هاى تاريخى اى كه شواهد خوبى براى ولادت امام هستند، با بحثى تقريبا جامع و مفصّل ادامه مى دهد وحتى از اعترافات اهل سنّت نيز يارى مى جويد. مبحث سرداب و انكار طول عمر امام مهدى (عج) و تمسخر كردن علامات ظهور و تفسير آيه ۳۳ سوره رعد، بخش پايانى باب اوّل در جلد اول كتاب دفاع عن الكافى است. باب دوم كتاب، اصل «تقيّه» است؛ اصلى كه شيعه را از نابودى و اضمحلال، نجات داده و به خاطر اهمّيت و اعتبار آن در حفظ و بقاى شيعه، در دوران هاى سخت و فشار و خفقان هاى شديد، مورد تهاجم قرار گرفته است، تا آن جا كه حتّى آن را مساوى «نفاق» مى دانند. به همين دليل، نويسنده كتاب، در ابتداى فصل اوّل در باب دوم، بحثى مفصّل درباره ارتباط تقيّه و نفاق دارند و تفاوت مهم نفاق و تقيّه را بدين صورت، مطرح مى كند: «نفاق، حالتى است با رضايت و اظهار ايمان در زبان و پنهان داشتن كفر و نفاق، كه اين حالت، بسيار نفرت انگيز است؛ ولى تقيّه، پايدارى بر حق و ايمان است، در حالى كه خلاف آن اظهار مى شود و اين اظهار، به خاطر پاسدارى از دين و جان و آبرو و مال است». موضوع فصل دوم، ائمّه و تقيّه است كه در آن، شبهات اين مسئله را يك به يك، با پاسخ هاى مستدل و منطقى، رد مى كند، مانند اين شبهه كه: «با توجّه به اين كه مذهب شيعه و ائمّه، تقيّه را جايز و بلكه واجب مى دانسته اند، پس حقيقت احكام و فتواى آنها دقيق و مشخص نيست؛ چرا كه ممكن است يك فتوا از سر تقيّه، صادر شده باشد و حقيقت آن فتوا، آن گونه كه گفته نباشد». شبهه ديگر آن كه: «شيعه و ائمّه آنها، تقيّه را مطرح كرده اند كه با آن، اختلافات و تناقضات ميان احاديث خود را توجيه كنند». در جواب اين اتّهام، ضمن دادن پاسخ هاى قرآنى و عقلى، به تحليل اختلافات در اقوال اهل بيت عليهم السلام پرداخته، اقسام اختلاف در كلام را ـ كه اختلاف تنوّعى و تضادى است ـ ذيل همين موضوع مطرح مى كند و اين اختلاف ها را در احاديث الكافى، به طور كامل نفى مى كند. در فصل سوم و آخرين فصل از آخرين باب جلد اوّل، به شرح و توضيح تعدادى از احاديث تقيّه مى پردازد كه از لابه لاى آنها حقّانيت و استوارى احاديث تقيّه، به اثبات مى رسد. در قسمت پايانى اين فصل، به بررسى احاديث «كتمان» مى پردازد كه اين فصل نيز به نوبه خود، از اهمّيت علمى بالايى برخوردار است.

علم اليقين في أصول‌الدين يكى از بهترين كتب كلامى است كه توسط فيض كاشانى به رشتۀ تحرير درآمده است. مؤلف اين كتاب را با اسلوبى كاملا متفاوت از ديگر كتب كلامى نگاشته است. در اين كتاب او نه از اسلوب فلسفى افراطى پيروى كرده است و نه از اسلوب اخبارى تفريطى، بلكه طريقۀ جديدى براى بيان مطالب كلامى ابداع كرده است كه مبتنى بر مفاهيم قرآنى است. او مطالب كلامى را طبق سير نزولى و صعودى موجودات كه مستفاد از آيۀ كريمۀ«إنا لله و إنا اليه راجعون» است بيان مى‌كند. مؤلف قبل از «علم اليقين»، كتاب كلامى ديگرى بنام «عين اليقين» تأليف كرده و در آن به اسلوب فلسفى و عقلى سخن گفته است. مؤلف اين كتاب را در زمان حيات استادش صدر المتألهين نگاشته است.او از كتابت علم اليقين در سال 1042ق فارغ گشته است و ظاهرا در اين زمان او در شيراز و در خدمت ملا صدرا به تلمذ مشغول بوده است. اين كتاب در سال 1418 ه‍.ق همراه تعليقات و تصحيح آقاى محسن بيدارفر توسط انتشارات بيدار در قم بچاپ رسيد. مؤلف مجموع مطالب كلامى را در چهار مقصد بيان مى‌كند:1-العلم بالله 2-العلم بالملائكة 3-العلم بالكتب و الرسل 4-العلم باليوم الآخر.او هريك از اين مقاصد را نيز به ابوابى تقسيم مى‌كند. "جلد دوم" •

«الأمام المهدى عند اهل السنة» اثر مهدى فقيه ايمانى، به بررسى مجموعه‌ اى از كتب اهل سنت است كه در آنها به موضوع مهدويت اشاره شده است می پردازد. كتاب، با دو مقدمه از مؤلف آغاز شده و مطالب در دو جلد، در بردارنده شصت و هفت گفتار كوتاه، درباره حيات امام مهدى (عج)، اثبات مهدويت، ردّ مخالفين، روايات مربوط به مهدى (ع)، وجود واقعى امام و ظهور وى است كه از نگاشته‌ هاى علماى اهل سنت برگزيده شده است. جلد دوم كتاب سنن ابن ماجه را بررسى و به باب خروج المهدى اين كتاب اشاره كرده است. محمد بن يزيد بن ماجه ربعى قزوينى، يكى از أئمه حديث و عالم به آن بوده كه در طلب يافتن احاديث و شنيدن آنها، از زادگاه خويش قزوين، به بغداد، بصره، كوفه، مكه، شام و مصر مهاجرت كرده است. جلد دوم، با جزء دوم لوائح الانوار الاهية شمس‌ الدين محمد بن سالم سارينى آغاز شده است. وى كه فقيهى حنبلى است، از اهالى نابلس فلسطين بوده كه براى كسب علم به دمشق مهاجرت نمود و الدرر الموضوعات، غذاء الالباب، شرح منظومة الادب، تحجير الوفاء فى سيرة المصطفى، البحور الزاخرة فى علوم الآخرة و شرح ثلاثيات مسند احمد، از جمله تأليفات وى مى‌ باشد.

«کتاب النور فی الامام المستور» اثر محمدباقر بهاری همدانی (۱۲۷۰- ۱۳۳۳ ق) می‌ باشد. اثر، در صدد بیان ادله اثبات وجود حضرت مهدی علیه‌السّلام است. مولف در مقدمه، اشاره‌ ای به نیاز وجود شخصی که جاپای نبی اکرم صلی‌ الله‌ علیه‌ و‌ آله‌ وسلّم گذاشته، وظایف او را در خصوص هدایت و تبلیغ دین بین مردم انجام دهد، می‌ پردازد. و در ادامه در باب اول به وجود امام و وجوب آن، بحث از اطاعت نمودن از اوامر امام و بعضی از ویژگی‌ ها و صفات امام از طریق روایات اشاره می‌کند. نویسنده در ابواب هشت گانه، افزون بر اثبات وجود حضرت مهدی علیه‌ السّلام درباره امامت عامه و خاصه، امامان دوازده گانه، جایگاه و فضیلت اهل بیت در قرآن و حدیث پرداخته و با استناد به روایات از متون قدیم شیعه و اهل سنت، ضمن بیان مشترکات شیعه و اهل سنت در این زمینه، تمایزات هر یک را یادآور می‌ شود. همچنین مولف با تکیه به کتاب‌ هایی درباره حضرت مهدی علیه‌ السّلام ، داستان‌ هایی از ملاقات عالمان و شخصیت‌ ها با آن حضرت را نقل کرده است. وی در بخش خاتمه، برخی از مدارک و منابعی که در نگارش اثر از آنها سود جسته است را، معرفی می‌ کند.

«الإمام المنتظر و شبهات المرجفین» اثر سید امیرمحمد کاظمی قزوینی، تحقیقی است مستند و مستدل در نقد و رد شبهات مخالفین درباره مهدویت، غیبت، ظهور و قیام امام مهدی (عج) که به زبان عربی و در سال 1374 ش نوشته شده است. انگیزه تألیف، بررسی و تحقیق در زمینه شبهات مهدویت و پاسخ به آنها بوده است. کتاب با مقدمه مرکز دروس اسلامی بیروت در اشاره به بشارت های پیامبر (ص) و ائمه (ع) به خروج امام مهدی (عج) آغاز شده است. مطالب کتاب که پاسخی است کوتاه به نوشته ها و شبهه افکنی های معارضان پیرامون مهدویت در دو بخش ارائه گردیده است. در بخش اول کتاب نویسنده بعد از نقل اقوال و شبهات ابن تیمیه، ابن خلدون و ابن حجر پیرامون حضرت مهدی (عج)، مبنای این شبهات را عدم وقوف بر روح دین و نشناختن اصول و فروع آن دانسته است. وی معتقد است که اجماع شیعیان به تنهایی، در ثبوت ولادت و غیبت حضرت مهدی (عج) کفایت خواهد کرد و هیچ یک از مسلمین در تواتر بشارت های نبوی به خروج فردی از عترت ایشان، از اولاد علی (ع) و فاطمه (س) شکی ندارد.

«الأمام المهدى عند اهل السنة» اثر مهدى فقيه ايمانى، به بررسى مجموعه‌ اى از كتب اهل سنت است كه در آنها به موضوع مهدويت اشاره شده است می پردازد. كتاب، با دو مقدمه از مؤلف آغاز شده و مطالب در دو جلد، در بردارنده شصت و هفت گفتار كوتاه، درباره حيات امام مهدى (عج)، اثبات مهدويت، ردّ مخالفين، روايات مربوط به مهدى (ع)، وجود واقعى امام و ظهور وى است كه از نگاشته‌ هاى علماى اهل سنت برگزيده شده است. جلد اول، گفتار اول، مربوط است به روايات و مطالبى كه عبدالرزاق بن همام نافع حميرى پيرامون حضرت مهدى (ع) در كتب خويش آورده است. او كه از اهالى صنعاء مى‌ باشد، از مشاهير محدثين بوده و بخارى از او نقل حديث كرده است. وى حدود هزار و هفده حديث روايت كرده و السنن فى الفقه، المغازى، تفسير القرآن، الجامع الكبير فى الحديث، از جمله آثار او مى‌ باشند.

کتاب «رایات الهدی و الضلال فی عصر الظهور» اثر مهدی حمد فتلاوی، پژوهشی است مستند درباره دولت‌ ها و نهضت‌ های مدافع و مخالف امام عصر عجّل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف در زمان ظهور که به زبان عربی و در سال ۱۴۲۰ ق نوشته شده است. نویسنده در مقدمه، ضمن بیان خطرات جهل به علامات ظهور، به اهداف تعلیم و تعلم آنها اشاره کرده است. فصل اول، دول کفر و حکومت‌ هایی که در عصر ظهور به مخالفت با موعود منتظر عجّل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف بر خواهند خواست را در سه بخش معرفی کرده است. فصل دوم، به معرفی پرچم داران هدایت در عصر ظهور پرداخته است. نویسنده معتقد است روایاتی که به بیان علائم ظهور پرداخته‌ اند، به این نکته اشاره دارند که امت اسلامی، به دلیل تسلط حکام ظالم بر آنها، در حیات اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و فکری خویش، دچار انحراف از حقیقت دین خواهند شد. اما در آخرالزمان، فریادهای حق طلبانه‌ ای از گوشه و کنار عالم برخواسته و گروه‌ هایی از مؤمنان مجاهد، بر علیه ظلم، انحراف و فساد قیام می‌ کنند که شروع این حرکت، از ایران خواهد بود. فصل سوم، اختصاص دارد به معرفی پرچم داران ضلالت و گمراهی در عصر ظهور.

«مع الدکتور احمد امین فی حدیث المهدی و المهدویة، مع کتاب الثقلان الکتاب و العترة»، مشتمل بر دو کتاب می‌باشد که کتاب اول، «مع الدکتور احمد امین فی حدیث المهدی و المهدویة» نوشته خود محمدامین زین الدین، بحثی مفصل درباره سند، منابع و معنای حدیث ثقلین، همراه با رد شبهات مخالفین می‌باشد که به زبان عربی و در سال ۱۳۷۰ ق نوشته شده است. انگیزه مؤلف، پاسخ گویی به شبهات احمد امین و اثبات تواتر احادیث مهدویت است «الثقلان الکتاب و العترة»، اثر عربی شیخ محمدحسین مظفر، به بررسی و تحلیل محتوای حدیث ثقلین و تعیین مصادیق آن و نیز اثبات امامت، علم امام، عصمت امام و ثمرات وجود امام از منظر شیعه امامیه، اختصاص یافته است. با مقدمه ناشر در بیان متن حدیث ثقلین آغاز شده است. به اعتقاد نویسنده با اینکه تمام فرقه‌ های اسلامی، حدیث ثقلین را به تواتر نقل کرده‌ اند، ولی مخالفین شیعه و حقانیت اهل بیت علیه‌السّلام، معانی ظاهری آن را تحریف و در مصادیق آن مجادله کرده‌ اند؛ بدین جهت وی فقرات حدیث را در شش بخش جداگانه آورده و پس از توضیح آنها، دیدگاه‌ های مخالفین را نقد کرده است. وی در پایان از فقره آخر حدیث مسئله استمرار خلافت و وصایت پیامبر صلی‌ الله‌ علیه‌ و‌ آله‌ و سلّم را نتیجه گرفته و به مسئله مهدویت پرداخته است.

جلد دوم از مجموعه «صحیفه‌الابرار» نوشته میرزا محمدتقی بن محمد نیر ممقانی، كه به زبان عربی نگارش یافته به موضوع معجزات پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) اختصاص دارد. ضمن آن كه در پایان مطالبی درباره‌ی امام زمان (عج) نیز مطرح شده است. مطالب كتاب مستند به آیان، احادیث و روایات نبوی است.