جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب « امامت در عقاید شیعه » مجموعه مباحث امامت در دیدگاه شیعه می باشد که سرفصل های آن عبارت است از 1- جانشین پیامبر عنوان توضیحی این فصل ، پژوهشی درباره جانشینی پیامبر خدا از دیدگاه اسلام است . در این فصل ، ابتدا در لزوم وجود جانشین برای رسول خدا بحث می شود که آیا لازم است جانشینی برای رسول خدا انتخاب شود یا نه ؟ آنگاه به مباحثی درباره شرایط جانشین پرداخته می شود . این فصل از کتاب در سه بخش تنظیم شده است : بخش اول با عنوان امامت و خلافت چیست ؟ ابتدا به بررسی لزوم وجود خليفه و جانشین برای پیامبر خدا پرداخته و با شواهدی از متون اسلامی نشان داده است که همه فرق اسلامی به لزوم جانشین برای رسول خدا معتقدند و در ادامه به بیان تعریف امامت از دیدگاه شیعه و سنی می پردازد در بخش دوم با عنوان جانشین پیامبر خدا کیست ؟ جانشینی ابوبکر را به چالش میکشد . نویسنده ابتدا ادعای اهل تسنن را در رضایت امیرالمؤمنین كه از خلافت ابوبکر و بیعت با وی مطرح کرده و دلایل آنان را برشمرده است . سپس ادعای آنها پاسخ گفته است . در بخش سوم ، ویژگی های امام و خلیفه از دیدگاه اهل سنت را نقل و خلفای سه گانه را با این ویژگی ها محک زده است تا اثبات کند که هیچ یک از این سه خلیفه حتی واجد این شرایط هم نبودند که علمای اهل سنت برای امام لازم می دانند . ۲- نگاهی به آیه ولایت نویسنده در این بخش به اثبات امامت امیرالمؤمنین از آیات ، روایات و عقل ( دليل افضلیت ) پرداخته است . وی از ادله قرآن و سنت به عنوان نمونه ، آیه ولایت و حدیث غدیر را مطرح می نماید . یکی از آیاتی که برای اثبات امامت و ولایت امیرالمؤمنین ع بدان استدلال میشود ، آیه ولایت است . نویسنده در این فصل درباره چگونگی استدلال به این آیه سخن گفته است . این فصل از کتاب در سه بخش تنظیم شده است : در بخش اول به شأن نزول آیه ولایت اشاره شده و اتفاق نظر مفسران اهل سنت را در شأن نزول آیه ولایت درباره امیرالمؤمنین از سوی چهار تن از علمای اهل سنت نقل گردیده است . بخش دوم کتاب به امامت علی که در آیه ولایت پرداخته و ضمن بیان معنای « ولایت » ، به تطابق معنای ولایت ( اولویت ، برتری و سزاوارتر بودن برای به عهده گرفتن امور مسلمانان در آیه و امامت و در بخش سوم شبهه های وارد شده درباره آیه ولایت نقل گردیده و به هریک پاسخی درخور داده شده است . ٣- نگاهی به حدیث غدیر این فصل از کتاب به واقعه غدیر می پردازد و حدیث غدیر را از دو جهت مورد توجه قرار می دهد : یکی آیاتی که در این واقعه نازل شده اند و دیگری ماجرای نصب امیرالمؤمنین به امامت در این روز . نویسنده با توجه به آیات قرآن معتقد است که گرچه آیه غدیر در سیاق آیه هایی است که خداوند اهل کتاب را مورد خطاب قرار داده ، ولی قابل تطبيق برامت رسول خدا نیز هست . وی در ادامه به بیان مطالبی درباره حدیث غدیر می پردازد . غدیر از دیدگاه قرآن ، شمار راویان حدیث غدیر از صحابه ، راویان حدیث غدیر از تابعین و اسناد حدیث غدیر از مطالبی است که نویسنده بدانها پرداخته و در ادامه به چرایی عدم نقل کامل حدیث در متون اهل است اشاره کرده است . سپس به تلاش هایی ناکارآمد برای بی اعتبار کردن حدیث غدیر پرداخته شده و برخی از شبهات معاندین مطرح و پاسخ گفته شده است . ۴- امامت امیرالمؤمنین در سنجش خرد شیعه معتقد است که امامت همچون نبوت ، منصبی و باید نصب امام نیز از سوی خداوند متعال باشد و سندی محکم از سیره و سنت رسول خدا بر این نصب گواهی دهد . نویسنده در این فصل تلاش کرده افزون بر دلایل روایی ، با دلایل عقلی هم ، امامت امیرالمؤمنین را اثبات کند . این فصل در دو بخش تنظیم شده است : بخش اول ، ویژگی های پذیرفته شده برای امام چون : علم و دانش ، شجاعت و دلیری و عدالت و دادگری را برمی شمارد و به نقد دیدگاه کتاب شرح المواقف می پردازد . بخش دوم ، ویژگی های امیرمؤمنان را بر می شمارد و برای هریک از ویژگی های حضرت ، دلايل واسنادی نقل می کند . نقد دیدگاه ابن تیمیه و سخن پراکنی وی از دیگر مطالب بخش دوم است . ۵- نقش شورا در امامت نویسنده در این فصل به بیان خاستگاه نظریه شورا پرداخته و نارسایی آن را برای تعیین امامت جامعه نشان داده است . ایشان که این فصل از کتاب را در سه بخش تنظیم کرده است : در بخش اول به اثبات الهی بودن انتصاب و تعیین امام پرداخته و با استناد به حدیث نور ، امامت امیرالمؤمنین را از زمان آفرینش دانسته است . شایان ذکر است که حدیث نور را بسیاری از بزرگان اهل سنت روایت کرده اند . نویسنده نام نه تن از آنان را برشمرده است . در ادامه ، طرح امامت در آغاز بعثت و چگونگی نصب اميرالمؤمنین از سوی پیامبر آمده شده است . در بخش دوم به بررسی چگونگی انتخاب ابوبکر و عمر برای خلافت دست یازیده و عدم تطبيق نظريه شورا را بر خلافت این دو گزارش کرده است . بخش سوم ، زمان مطرح شدن نظریه شورا بر رسیده است . نویسنده با استناد به روایتی در صحيح البخاری بیان میکند که نظریه شورا را عمردر سالهای آخر عمرش مطرح کرد . نویسنده از خلال صحبت های عمر زوایای دیگری از تاریخ صدر اسلام و چگونگی انتخاب ابوبکر را تحلیل کرده است . وی در بخش چهارم کوشیده ابعاد جزئی و مسائل پوشیده جریان شورا را آشکار سازد .

عبقات الانوار در نقض و ردّ باب هفتم تحفه در زمینه ادلّه امامیه بر امامت امیر مؤمنان علی(ع) نگاشته شده است. مؤلف در این کتاب میکوشد تا فلسفه امامت را روشن کند و نشان دهد که اسلام آن دینی نیست که در دربار خلفا مطرح بوده است. میر حامد حسین در این کتاب حرف به حرف مدّعیات دهلوی را با براهین استوار و مستند نقض کرده است.

كتاب اثبات الامامه یک مجموعۀ با ارزش، مشتمل بر مطالب متنوّع عقيدتي بوده و مؤلّف در مباحث خود از آيات قرآنی و روايات معصومین(ع) و استدلالات عقلى وتاريخى استفاده نموده است. كتاب حاضر مسائل امامت را با استدلالات متنوع ارائه می‌کند. اين كتاب مشتمل بر هشت مفتاح ( باب ) و يك خاتمه می‌باشد.

کتاب «بدایة المعارف الالهیة فی شرح عقائد الامامیة»، همان گونه كه از اسمش پيدا است، شرح رساله عقايد، تأليف محمدرضا مظفر که در بردارنده خلاصه اي از اصول اعتقادات شيعه به همراه شرح مختصر از هر اصلي مي باشد است. مؤلف، كه رساله مذكور را به عنوان متن اصلي اثر خويش قرار داده است، در هر بخش به تفصيل از اعتقادات شيعه سخن گفته و مسائل اعتقادي را به روش كلامي ـ فسلفي مطرح و اثبات نموده است. برخي عناوين مهم اين اثر عبارت اند از: لزوم، راهها و مراحل شناخت، علم، تقليد و اجتهاد، راههاي شناخت خدا، براهين اثبات وجود خدا، صفات و افعال الهي، توحيد، شرك و مراتب آنها، حسن و قبح عقلي، نبوت، امامت، خاتميت، عصمت، معاد جسماني، رجعت، تقيه، توسل و زيارات.

روش تفسیر روایی در کنار روش های دیگر مانند تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر عقلی و اجتهادی، از شیوه های کهن و معتبر تفسیر و تبیین مفاهیم قرآن است و بسیاری از مفسران شیعه و اهل سنت روایات تفسیری را گاه به عنوان تنها دلیل و منبع و بیشتر در کنار دیگر دلایل مورد استفاده قرار داده اند؛ با این تفاوت که گروهی با اعتماد بیش از حد به منابع و جوامع روایی و بدون هیچ نقد و تحلیلی در مورد اسناد و متون آنها، بدان استدلال کرده اند، گروهی با وسواس بیش از حد بسیاری از روایات معتبر و قابل اعتماد را از چرخه تفسیر خارج ساخته اند و گروه سوم با نگاهی عالمانه، به نقد و تحلیل اسناد و به ویژه متون آنها پرداخته، روایات جعلی و ساختگی را شناسایی و جدا ساخته اند و به تبیین دلالت احادیث صحیح تفسیری در شرح مفاهیم قرآنی پرداخته اند. این مقاله با بررسی تفاسیر معتبر شیعه و با تاکید بر تفسیر المیزان درپی اثبات این مدعاست که مفسران گران قدر مکتب اهل بیت (ع) در بهره گرفتن از روایات در تفسیر، بیشتر طریق عالمانه و اعتدالی را پیموده اند.

یکی از آیات مرتبط با موضوع انتصاب امام علی (ع) به امامت در روز غدیرخم، آیه نخست سوره معارج است. درباره شان نزول این آیه میان مفسران اختلاف نظر است. برخی به صراحت و بعضی به اشاره، شان نزول آیه را مربوط به حادثه غدیر دانسته اند. عده ای شان نزول آیه را درباره یکی از صحابه پیامبر (ص) دانسته که به عنوان نشانه صحت جریان غدیر از خداوند درخواست عذاب نمود. در این میان گروهی به عمد به جعلی بودن روایات ناظر به این شان نزول حکم نموده اند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاه های یاد شده از اهل سنت، به بررسی آنها و نقد شبهات پیرامون آن می پردازد و شان نزول این آیه را در ارتباط با جریان غدیرخم و تایید امامت حضرت علی (ع) می داند.

تفسیر و شان نزول آیه تبلیغ مورد اختلاف مفسران فریقین است. مفسران شیعه با استناد به آیات دیگر قرآن و روایات تفسیری، آیه را مرتبط با امامت امام علی (ع) در روز غدیر خم می دانند اما جمعی از مفسران اهل سنت درباره تفسیر و شان نزول آیه، دارای دیدگاه های متعددی می باشند و در این زمینه چندین شان نزول را برای آیه تبلیغ بیان کرده اند. مقاله حاضر ضمن بیان دیدگاه های تفسیری فخر رازی، سیوطی، الوسی و زحیلی، از مفسران اهل سنت، به بررسی آنها می پردازد. اقوال آنان در تفسیر آیه تبلیغ مردد میان: حراست از پیامبر اکرم (ص) توسط عباس، اظهار عیب جویی و بیان لغزش های یهود، ابلاغ مطلق اوامر الهی و جانشینی حضرت علی (ص) می باشد.

بزرگترین نعمت الهی به انسان ها، نعمت دین و هدایت تشریعی است که تعالی حقیقی و وصول به هدف آفرینش و مقصد نهایی را برای پیروان آن تامین نموده و دستیابی به حیات طیبه آنها را تضمین می کند. دین پژوهان همواره به دنبال بازشناسی کارکرد دین در زندگی انسان و چیستی فلسفه آن هستند. قرآن کریم در آیات متعددی به بهترین وجه به بیان این کارکرد و تبیین فلسفه آن پرداخته است. قرآن شخصیت و کرامت انسان را به میزان دینداری او مستند نموده است. آیه شریفه «یا أیها الذین آمنوا استجیبوا لله و للرسول إ ذا دعاکم لما یحییکم ...» نمونه ای از این دسته از آیات است. این مقاله با تاکید بر مفاد و تفسیر آیه فوق، فلسفه وجودی دین و راهکارهای وصول به آن را به اجمال ارائه نموده است.