جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نیل به سعادت که در دین اسلام مورد توجه زیادی قرار گرفته است با تهذیب نفس و تزکیه روح که همان ریاضت است،صورت می گیرد.پیامبر اکرم (ص) نیز پیروان خود را به جهاد اکبر که مبارزه با نفس است دعوت فرموده و آن را برتر از جهاد اصغر دانسته اند. از اینرو بررسیاینکه چه ریاضتهایی و با چه معیار و ملاکی می تواند باعث وصول آدمی به سعادت گردد لازم و ضروری است، به ویژه با توجّه به رشد و گسترش عرفانهای نو ظهور که از ویژگی های آنان، عدم توجّه به آموزه های اصیل اسلام است، ضرورت تحقیق و پژوهش در این زمینه افزون می گردد. این پژوهش بر آن است تا جایگاه ریاضت و تهذیب نفس را از دیدگاه عرفان اسلامی و امام خمینی (ره) تبیین نموده، و سپس مراتب، ارکان، اهداف و ثمرات ریاضت را ارئه دهد و مشخص سازد که ریاضت تنها در محدوده اسلام ناب ودر بستر دستورات الهی، منجر به تهذیب نفس و از پلیدی گشته و می تواند سالک را به مقامات و درجات بلند عرفانی که همان فنای فی الله و بقای بالله است، برساند.کلید واژه: ریاضت، تهذیب نفس، عرفان،جهاد با نفس.

1- سفر اول : برداشتن حجاب خلقی است که جمیع خلق و ظهور و آیات حق می بیند. 2- سفر دوم : اضمحلال تعینات خلقی و ظهور وحدت، که شطح از اینجاست. 3- سفر سوم : از حضرت احدیت به اعیان ثابته است. 4- سفر چهارم : از اعیان ثابته به اعیان خارجی است با حق.

مسئله‌ی ولایت و خلافت انسان کامل، یکی از مهم‌ترین مسائل حکمت و عرفان اسلامی بوده که از دیرباز تاکنون با رویکردهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این نحقیق ما به بررسی تطبیقی نظرات و آراء امام خمینی (ره) و ملاصدرا پیرامون مسئله‌ی ولایت و خلافت پرداخته‌ایم. از دیدگاه این دو اندیشمند، مقام غیب محض و وجود حضرت حق، برای ظهور و بسط فیض از طریق خلافت و ولایت، بر اساس مراتب خاصّی در عوالم وجود، سریان می‌یابد؛ از این‌رو با تبیین ولایت و اقسام آن و خلافت و جلوه‌های آن، در اندیشه‌ی فلسفی عرفانی این‌دو اندیشمند، مسئله‌ی خلافت حقیقت محمدیه (ص) و خلافت انسان کامل، مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه، به بررسی مراتب انباء در عوالم وجود و حضرات خمس و عین ثابت انسان کامل پرداخته شد و با اثبات مسئله‌ی نبوت و امامت و این‌که این‌دو، ظهوراتی از حقیقت خلافت و ولایت هستند، بحث خاتمه می‌یابد. عمده‌ی نظرات و آراء امام (ره) با مبانی صدرایی هم‌سو و هم‌راستا است، هرچند که امام (ره) در ارائه‌ی مباحث، بیشتر با مشرب عرفان پیش رفته‌اند.

عدالت مفهومی فطری و خدادادی، در وجود انسان می‌باشد. بعد اجتماعی آن همواره در معرض فراز و فرود‌هایی قرارداشته است. در طول تاریخ نیز تلاش‌هایی در جهت اجرای این اصل مهم صورت گرفته است. البته موانع مختلفی نیز وجود داشته و دارد که سبب شده، این اصل مهم دوام چندانی نداشته باشد. به همین دلیل و نیز باتوجه به اهمیت بسیار زیاد این اصل حیات بخش، پژوهش در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد. ازاین‌رو، در پژوهش‌حاضر عوامل و موانع اجرای عدالت اجتماعی وسپس آثار و مصادیق آن، ابتدا در قرآن و سپس از منظر امام خمینی(ره)به عنوان رهبر بزرگترین انقلاب اسلامی[که بسیاری از عوامل ظلم را نابود و عدالت را جای‌گزین آن کرد] و شهید صدر(ره) مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.در این تحقیق بخش مربوط به معنا شناسی به صورت توصیفی و مطالب سایر فصول به روش تحلیلی مورد پردازش قرار گرفته است.یافته‌های جدیدی که تحقیق حاضر بدان رسیده است این است که دستورالعمل‌های اخلاقی و احکام اسلامی برای اجرای عدالت اجتماعی، در جنبه‌های فردی، اجتماعی، مادی و معنوی آن بسیار موثر است و راه رسیدن جامعه به عدالت، آشنایی افراد آن با این آموزه ها و اجرای آن در زندگی خود و در مرتبه ‌بعد جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند و مسئولیتی را دارا می‌باشند، است. به ویژه در دنیای امروز که مادی گرایی و بی توجهی به امور معنوی به اوج خود رسیده است، بهترین راه حل برای رهایی از این بحران، بازگشت انسان به سوی امور معنوی و فطری می‌باشد.

بحث و بررسی پیرامون عالم برزخ به عنوان یکی از وسیع ترین عوالم وجود و نخستین عالم پیش روی انسان پس از مرگ، در فلسفه و کلام اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و در حوزه الهیات دینی و مباحث معادشناسی تحقیقات و پژوهش های فراوانی در این زمینه به انجام رسیده است، اما با توجه به وجود برخی خلأهای پژوهشی، این رساله متکفل ژرف کاوی در نظرات و آراء حضرت امام (ره) و ملاصدرا پیرامون عالم برزخ گردیده است. اثبات عالم برزخ، کشف وجوه اشتراک و افتراق آن با دو عالم ماده و آخرت، تصویرسازی کامل از تجسم اعمال در برزخ و عذاب و پاداش برزخی، همچنین فرجام برزخ و شاخصه های مرتبط با جزئیات این عالم نظیر ارتباط برزخیان با یکدیگر و با دیگر عوالم، نحوه ادراک برزخ و صور برزخی از جمله مباحثی هستند که در این تحقیق به آن ها پرداخته شده است. ارائه نظام مند نظریات این دواندیشمند برجسته و بررسی تطبیقی آراء آن ها در کنار رصد متون دینی و اصطیاد آیات و روایاتی که با آراء و نظریات مطرح شده مناسبت داشته باشند در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.

مسأله خلود و تکامل نفس و چگونگی سیر تکاملی وی از مهمترین مباحث حیطه انسان شناسی هستند که همواره مورد توجه فیلسوفان و عرفاء مختلف قرار گرفته و هریک متناسب با مبانی خویش به طرح آراء و نظریاتی پیرامون مسائل مربوطه پرداخته اند.در این نوشتار با استقراء آراء امام خمینی و ملاصدرا، خلود و تکامل نفس در هر یک از عوالم ماده و برزخ و قیامت به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به مبانی و تعاریف پایه در حکمت متعالیه نظیر تساوق تکامل و وجود، تشکیک وجود، محاذات عوالم، حرکت جوهری و حبی، تعریف نفس و قوا و شاخصه های آن و... به تبیین جوانب و مسائل این بحث نظیر ابزار تکامل نفس و غایت آن، نحوه تأثیر عمل در تکامل نفس، تکامل جمادات و نفوس نباتی و حیوانی و تفاوت تکامل در عوالم هستی بر حسب نشآت همچنین بررسی رابطه نفس و بدن و تأثیر آن در خلود،اسباب انقطاع عذاب و بررسی شبهات خلود پرداخته ایم وسعی نموده ایم با یافتن مناسبات این دیدگاهها با آیات و روایات و توجه کافی و وافی به دیدگاههای تفسیری و ادله نقلی و کلامی ، پشتوانه ای برای آراء و نظرات امام و ملاصدرا در زمینه معهود ارائه گردد.

نظریه ضرورت حکومت دینی، یکی از مسایل اساسی و بنیادی کلام اسلامی است که در متن آموزه‌های دین اسلام وجود دارد. تئوری حکومت دینی در اندیشه شیعه، مبتنی بر نظام امامت و ولایت است، و بر این اساس، در عصر حضور معصوم، زعامت و سرپرستی جامعه اسلامی بر عهده او خواهد بود، و این ولایت سیاسی مورد اتفاق متکلمان شیعه می‌باشد؛ اما نظریه حکومت دینی در عصر غیبت، به‌صورت مستقل کمتر مورد توجه علما و متکلمان شیعه قرار گرفته است. این پژوهش تلاش کرده است تا دیدگاه امام خمینی( را درباره مبانی حکومت دینی بررسی نماید. برای این منظور باید مسأله حاکمیت دینی را در قالب سه گزاره حاکمیت و قانون‌گذاری انحصاری، جامعیت، و جاودانگی ولایت سیاسی معصومین( مورد بررسی قرار دهیم. در این راستا، بررسی‌ها نشان می‌دهد که خاستگاه حاکمیت و قانون‌گذاری بر اساس مستندات متعدد عقلی و نقلی، از لوازم زندگی اجتماعی است، و بدون برقراری حاکمیت و حضور قانون استوار، برقراری نظم و امنیت در جامعه امکان‌پذیر نخواهد بود. بر اساس آموزه‌های اسلامی و جهان‌بینی توحیدی، حق این حکومت مخصوص خداوند بوده و حاکمیت و قانون‌گذاری برگرفته از اراده تشریعی خداوند است. این دیدگاه و رویکرد در بیانات و عملکرد امام خمینی( نیز ظهور و بروز آشکاری داشته است. از سوی دیگر، جامعیت و جاودانگی دین در نظر امام خمینی، به‌عنوان مبنا و زیرساخت حکومت دینی مطرح شده است. یکی دیگر از مسایل مطرح در مبانی کلامی مسأله حکومت دینی، مسأله ولایت سیاسی می‌باشد که از نگاه فقها و متکلمان شیعه، دارای بعد الهی بوده و به همین دلیل در قلمرو رسالت و امامت تعریف می‌شود. امام خمینی( هم در نظریه ولایت فقیه، ولایت سیاسی معصومین( را یکی از زیرساخت‌های حکومت دینی در عصر غیبت معرفی کرده است

در اینجا ما برآنیم تا اثبات نمائیم که اندیشه حضرت امام برخاسته از نظرات قرآن و نهج البلاغه است و حضرتش مفتخر است که جامع پیروی از مکتب ولایت علوی و رسالت مصطفوی را بر قامت استوار اندیشه نابش با حقانیت آن برتن دارد. نظرات حضرت امام و انتخاب عناوین بر حسب گفتار ایشان به هیچ وجه در رابطه عرضی با یکدیگر نیستند و نه تنها یکدیگر را تائید می نمایند بلکه همگی عناوین در راستای مقاصد اصلی بعثت حضرت ختمی محمد مصطفی (ص) می باشد. آنچه که باید بدان توجه ویژه مبذول داشت این است که توحید به عنوان مقصد جامعه انبیاء عظام و نبی اکرم می باشد و مقاصد دیگر همگی تشعشع هرم اصلی وجود و تجلی نام و مصداق اتم انسان می باشد. حضرت امام خمینی بر این اعتقاد است که غایت نهایی تمام تشکیلاتی که از بدو خلقت تا کنون بوده و تمامی انبیاء از آغاز خلقت بدان مبعوث شده اند معرفی خدا وعرفان اسلام و دعوت توحید است و هیچ یک از کتب الهی و مذهبی مانند قرآن کریم حقایق معارف را به طور صریح بیان نکرده است گر چه باید به این حقیقت اعتراف نمود که حتی ذات مقدس نبی ختمی اقرب و اشرف موجودات، اعتراف به عجز فرماید و دست ما (انسانها) از آن کوتاه است. و ما خود بالضروره می دانیم که اعمال ما و همه بشر عادی بلکه همه ملائکه الله در میزان مقایسه با اعمال رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه هدی سلام الله علیهم قدر محسوسی ندارد و به هیچ وجه در حساب نیاید. آنگاه اعتراف به تقصیر و اظهار عجز از قیام با اصرار از آن بزرگواران تواتر بلکه فوق حد تواتر است.

عدالت یکی ازمهمترین مفاهیم علوم انسانی است که همواره مورد تاکید اندیشمندان درطول تاریخ بوده است.امام خمینی یکی ازعلمای بزرگ اسلامی است که مفهوم عدالت نقش اساسی دراندیشه ایشان داشته، ما در این پژوهش با بررسی آراء و نظرات برخی از دانشمندان غربی و اسلامی پیرامون عدالت و با بررسی مبانیاندیشه حضرت امام (ره) به بررسی تاثیر عدالتدر اندیشه سیاسی امام (ره) پرداخته ایم و از روش کتابخانه ای و تحلیلی- توصیفی مدد جسته ایم و به این نتایج رسیده ایم که تحقق و اجرای عدالت از دیدگاه حضرت امام هدف بعثت انبیاء بوده و مقدمه ی هدف غایی یعنی اجرای احکام الهی و معرفت الله بوده است.امام خمینی نظریه ی ولایت فقیه خود را تحت تاثیر درک ویژه ای که در عدالت داشته ارائه کرده و باید گفت اندیشه سیاسی امام خمینی عدالت محور است.

وقتی به تاریخ تحولات سیاسی در ایران بعد از اسلام توجه می‌گردد -جدا از تغییر سلسله‌ نظام‌های مستقر- عملاً نمی‌توان پدیده سیاسی با گرایش مذهبی یافت که توانسته باشد باعث دگرگونی در پایه‌های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی حاکم شده باشد. حتی در نهضت مشروطه نیز که اگر پیروز هم می‌شد انتظار تحول عمیقی نمی‌رفت، چرا که مبارزان مشروطیت نیز ساختار حاکم را صرفاً با پیش شرط‌هایی قبول داشتند و در وادی عمل همین تعارض بود که به مقابله نیروهای مذهبی منجر شد. این روند طولانی مدت تاریخی که تا حدود زیادی منبعث از تفسیر فقهی هم بود باعث شد تا ساخت درونی فقه از حوزه اجتماعی-سیاسی به حوزه عبادی-اعتقادی کشیده شود و امکان تغییر ساختارهای بیرونی بر اساس آموزه‌های فقهی و دینی گرفته شود. پژوهش حاضر نیز قصد دارد نحوه و چگونگی این تحول و تفسیر فقهی در اندیشه امام راحل را تا آنجا که امکان دارد بررسی و به این سولات پاسخ دهد که نگرش فقهی در ساخت اجتماعی تاریخی قبل از حضور امام(ره) چگونه بوده؟ مبانی و منابع فقه شیعه چیست و این منابع و مبانی چه جایگاهی در نحوه نگرش و تفسیر فقه در تاریخ عصر غیبت داشته‌اند؟ و نهایتاً با روش توضیحی تحلیلی و در موادری با رویکرد تطبیقی به این نتیجه نائل شود که امام راحل با شناخت از وضعیت تاریخی موجود جامعه ایران و ساخت مذهبی روحانیت و متغییرهای دینی توجه خود را معطوف به تغییر نگرش و تفسیر فقه شیعه –که عملاً به تحول و تطوّر فقه سیاسی منجر شد- در راستایی عملگرایی سیاسی-اجتماعی آن، نمود و با تکامل فقه به حوزه عمل سیاسی و رهبری یک نهضت اعتراضی توسط مرجعیت دینی، انقلاب اسلامی به عنوان پدیده سیاسی-دینی نمود یافت....