جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی تحلیلی تاریخ فلسفه و کلام اسلامی در دوره فترت در این رساله گوشه هایی از حیات فلسفی اسلام در طول قرن پنجم تا اوائل هفتم هجری قمری بیان شده است، و زمانی پس از مرگ ابن سینا تا ظهور خواجه نصیرالدین طوسی بعنوان مجدد حیات فلسفی اسلام را شامل می شود. دوره ای که از آن در تاریخ فلسفه بعنوان دوره فترت و رکود علوم عقلی یاد شده است. اگرچه در این دوره مبارزه با فلسفه و علوم عقلی شدت یافته و فلاسفه در معرض اتهام بی دینی و کفر قرار گرفتند، کتاب ها و کتابخانه ها سوزانده شد، برخی به قتل رسیده و یا تبعید شدند، اما حرکت علمی فلسفی و علوم عقلی هیچگاه متوقف نشد. کم رونق شد اما نابود نشد و بار دیگر با ظهور خواجه رو به ترقی گذاشت. این رساله مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل می باشد. فصل نخست کلیاتی در مورد محدوده تاریخی بحث، تعریف فلسفه، حکمت، کلام و عرفان و تصوف می باشد. در فصل دوم در مورد ماهیت فلسفة اسلامی و منشأ پیدایش آن و علل گرایش مسلمانان به فلسفه و کلام و نهضت ترجمه و تألیف متون فلسفی بحث شده است. فصل سوم به سیر تاریخی آموزش های فلسفی و وضعیت مراکز علمی در قرون دو تا پنج هجری قمری، ویژگی های دوره فترت و علل و عوامل انحطاط علوم عقلی در این دوره و انتقال فلسفة اسلامی به غرب اختصاص یافته است. در فصل چهارم به شرح زندگانی و آراء و عقاید و بخشی از اثار فلاسفه و متکلمان تأثیرگذار در دوره فترت پرداخته شده است. و در فصل پایانی شرح مختصری از زندگانی و آثار سایر فلاسفه و متکلمان و عارفان دوره فترت بیان شده است.

از جمله پدیده های ویژه عصر حاضر، مقوله جنبش آزادی زن است که در قرن نوزدهم به صورت یک حرکت اجتماعی در جوامع اروپایی ظهور کرد . در مورد فمینیسم تعاریف متعددی ارائه شده است که یکی از تعاریف مورد اتفاق همگان ، آنرا آموزه یا جنبشی می دانند که در تلاش برای ثبات یا به دست آوردن حقوق اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی برابر یا برتر با مردان است . فمینیسم از آغاز حرکت سه موج را پشت سر گذاشته است . موج اول،اشاره به جنبش های فمینیستی که محور فعالیت آنها ، کسب حقوق مساوی برای زنان بویژه حق رای بود. موج دوم ، دهه اوج جنبش های تند اجتماعی و شکل گیری نظریه های فلسفی و فرهنگی جدید بود . موج سوم ، که بیش از هر چیز مرهون تحولات نظام سرمایه داری ، مطرح شدن دیدگاه پست مدرن و عکس العمل های ناشی از تندروی و یک جانبه نگری موج دومی ها بود . جنبش فمینیسم به دلیل اینکه با مکاتب فلسفی و سیاسی معاصر غرب گره خورده بود ، دیدگاههای خود را براساس آموزه های این مکاتب مشخص و تحلیل می نمود ، به همین جهت گرایش های مختلف فمینیستی پا گرفت که از عمده ترین آنها می توان به فمینیسم لیبرال ، مارکسیست ، سوسیالیست و رادیکال اشاره نمود. در ادامه باید اشاره کنیم فمینیست ها مبانی اعتقادی کلامی خود را بر پنج محور پایه گذاری نمودند که عبارتند از فرد گرایی ، تجربه گرایی، برابری خواهی ، آزادی خواهی و عمل گرایی. بعد از شمردن مبانی فکری آنها، می توان بیان نمود که در ابتدای حرکت خود ، دستاوردها و پیامدهای مثبتی را برای زنان به همراه داشتند ، اما در سالهای نه چندان دور از آغاز حرکت با چالش های خاص خود ، همچون افراط و تفریط رهبران فمینیسم ، تک بعدی نگری آنها ، تناقض گویی بین مبانی اعتقادی کلامی ، دوری از آموزه های دینی و بدفهمی از متون کتاب مقدس و ... را اشاره نمود . در انتها به این نکته اشاره می شود که دین اسلام طرفدار و خواهان برقراری حقوق زن ، دایر مدار دستورات و قوانین الهی است و هر گونه ظلم و ستم بر زنان را نهی می کند و اما در خاستگاه فمینیسم ، آنچه را که برای زنان می خواهند حقوق مساوی با مردان در همه زمینه ها ، داشتن آزادی مطلق با قیمت رها شدن زنان از محیط امن خانواده ، عدم ازدواج ، همجنس بازی و ... لذا می توان بیان کرد اگر جنبش فمینیسم از مبانی اصیل دینی دور نمی افتاد ، می توانست به تمام اهداف و خواست های خود در جهت صحیح آن دست یابد

این رساله درباره دیدگاهها و تأویلات فلسفی فیلسوف مسلمان قرن ششم ه- شیخ شهاب الدین سهرودی درباره برخی آیات قرآن کریم است. مجموعه مصنفات خود شیخ - و تالیفات امام محمد غزالی و منابعی که در زمینه تفسیر فلسفی از آیات قرآن بوده است جمع آوری، مطالعه و فیش برداری شده است. رساله دارای چهار فصل می باشد در فصل اول مخاطبان با زندگی نامه شیخ شهاب، آثار تالیفات و حکمتی که ایشان بنا نمودند آشنا می شود. فصل دوم درباره معانی تفسیر و تاویل- دیدگاههای دیدگاه های مختلفی که در این زمینه ها وجود دارد. مطرح شده و با بیان رابطه میان آن دو به طبقات تاویلات باطنی اشاره شده است. در فصل سوم با دسته بندی مطالب بر هر یک عنوانی انتخاب شده و مجموعه آیاتی که شیخ به تاویل فلسفی آنها پرداخته بیان شده است. در فصل چهارم جمع بندی از مطالب فصول پیشین و پیشنهاداتی از طرف پژوهش گر، جهت احیای فهم آیات قرآنی ارائه شده است همچنین این فصل حاوی فهرست آیات بکار برده شده می باشد. نتیجه اینکه قرآن کریم در رشد و بسط تفکرات فلسفی و عرفانی تاثیر گذاشته است. حکیمان و شیخ اشراق صاحب ابتکارات و نوآوری هائی در تفسیر علمی - عرفانی و فلسفی آیات قرآن کریم هستند.

چکیده (فارسی): یکی از مباحثی که موجب اختلافات خانوادگی بین زن و شوهر می شود، نشوز یا عدم اطاعت یکی از زوجین از دیگری است، تمکین نقطه مقابل آن است. نشوز حقیقت شرعی ندارد و در قرآن و نصوص دینی نیز به همان معنای لغوی و عرفی بکار رفته است. فقها و حقوقدانان امارات نشوز را به قولی و فعلی تقسیم می کنند که عبارتند از اینکه زن با گفتار خشن با مرد سخن بگوید و یا اینکه از او رو برگرداند و معتقدند که با پیدایش این عوامل احکام و پیامدهایی از نظر جزائی و حقوقی بر آن مترتب است که شامل وعظ، هجر و ضرب است. از پیامدهای حقوقی نشوز، سقوط نفقه و حق قسم، طلاق و انتخاب همسر دوم برای مرد فرض شده است. البته مورد اخیر( انتخاب همسر دوم) در فقه نیامده؛ بلکه در حقوق به آن اشاره شده است. پژوهش پیش رو به بررسی پیامدهای جزایی- حقوقی نشوز زوجه از دیدگاه فقه امامیه و عامه می پردازد؛ لذا پس از تبیین واژگان موضوع از نظر لغوی و اصطلاحی، اصول حاکم بر خانواده وتعریف حق، حکم وتکلیف و نسبت آنها با یکدیگر، به بیان حقوق مالی وسپس حقوق غیر مالی زن و حقوق وتکالیف مشترک زن وشوهر و در پایان به بررسی تکالیف مختص زن نسبت به شوهر، تمکین وانواع واقسام آن وموارد مربوط به آن وتبیین نشوز،امارات واحکام آن وپیامدهای جزائی وحقوقی آن از منظر فقه امامیه و عامه و قانون مدنی پرداخته شده است

دور بودن از تجربه زندگی اخروی، پژوهش و تحقیق درآن را بس دشوار ساخته است، از این رو آرا و نظرات دین پژوهان و حکیمان در این قلمرو، متفاوت شده است. گاه زندگی درآن جا را همچون زندگی دنیوی ترسیم کرده و حضور آدمیان را در دو بعد روحانی و جسمانی دانسته اند و گاه تمایز و تفاوت را معتقد شده و حضور در آن سرا را روحانی محض، تفسیر کرده اند. البته تصویر معاد روحانی، تبیین فلسفی آن آسان است، اما پذیرش معاد جسمانی همواره مورد بحث بوده هست. ظاهر آیات و روایات بسیاری بر این نوع معاد دلالت دارد. مفسران، حکیمان و متکلمان بزرگ نیز به تحلیل و تبیین این گونه از معاد پرداخته اند. در این میان تنها کسی که بیشترین و دقیق ترین پژوهش را ارایه نموده و قلم محققانه او راه گشای بسیاری از مسائل مربوط به عالم پس از مرگ بوده و هست، صدرالمتالهین است. آنچه آثار او را از سایر آثار اندیشمندان متمایز ساخته است، دقت و احاطه وسیع او به حکمت و تلفیق آن با متون دینی است. در این رساله کوشش بر این است که نخست دیدگاه ملاصدر را در مورد نفس و تاثیر آن بر معاد شناسی دقیقا بررسی شود و پس از آن تاثیر رابطه نفس با بدن در معاد جسمانی و تفاوت تاثیر دو نظریه «روحانیة الحدوث» بودن یا «جسمانیة الحدوث» بودن نفس در معاد شناسی مورد تبیین قرار گیرد. روش تحقیق در این رساله، روش توصیفی ، تحلیلی محتوا و کتابخانه ای است. نتایج حاصل از این تحقیق، بدین قرار است: الف: بر پایه وجود شناسی صدرا، هستی بر سه بخش تقسیم می شود : وجود مادی، وجود مجرد خیالی و وجود مجرد عقلی. ب: درهستی شناختی صدرا، هر موجود در یک مرتبه از مراتب هستی قرار می گیرد وتعین وتشخص پیدا می کند، در این میان تنها نفس است که در جایگاه و مرتبه مشخص و ثابتی باقی نمی ماند. هر چند در اولین طلیعه وجود، در ماده جسمانی ظاهر می شود، ولی بر اثر حرکت جوهری و اشتداد وجودی، به مرتبه حیوانی وشأن ادراکی نائل می گردد و وارد مرتبه وجود خیالی و جهان مثالی می شود. نفس به واسطه اتحاد با مدرکات خویش، اندک اندک ار جهان مادی کنده شده، به جهان غیر مادی می پیوندد. این روند با افزایش فعالیت های ادراکی از سویی، و کسب ملکات فاضله یا رذیله از سوی دیگر، شدت یافته و سپس وجود برزخی نفس شکل می گیرد. مرتبه سوم که تنها خاص برخی انسان ها ست، مرتبه مربوط به ادرک کلیات عقلی می باشد که دریچه ورود نفس به جهان عقلانی است. در این مرتبه، نفس در اثر ارتباط با معقولات خویش، به مرتبه اعلایی از تجرد می رسد؛ اما مقام نفسیت و اضافه ذاتی او به بدن و قوای بدنی از او جدا نمی شود. ج: بر اثر دیدگاه ملاصدرا، معاد جسمانی امری مسلم است، زیرا بنابر برهان های عقلی و با توجه به تجرد قوه خیال، شخص محشور در یوم نشور، همان انسان موجود در دار غرور (حقیقت مرکب از جسم و روح) است. د: از نظر ملاصدرا بهشت و جهنم مراتب وجود خود انسان است. بهشت هر کسی، عالم اختصاصی خود اوست و درجات بهشت و درکات جهنم چیزی جز درجات وجودی انسان که در همین دنیا تحصیل کرده ، نیست. پیشنهاد نگارنده در خصوص موضوع تحقیق، این است که پژوهش و تحقیق بر روایات و متون دینی و انطباق دیدگاه ملاصدرا بر آن، موجب تثبیت آرای ایشان می شود.

مقایسه تطبیقی دیدگاه های فلسفی ملاصدرا درباره خداوند و صفات او با دیگر نصوص دینی است. رساله حاضر در سه بخش تهیّه و تنظیم یافته است. نویسنده در بخش اوّل به مبحث خداشناسی در فلسفه اولی اشاره نموده و بیان نموده که در حکمت الهی و معارف ربوبی پرده از حقایق هستی برداشته شده است و ملاصدرا این مسایل توحیدی چه در ذات و یا صفات و افعال را در پرتو اصالت وجود به خوبی تحلیل و تبیین کرده است. وی در بخش دوم به تبیین و تحلیل مسایلی همچون برهان صدّیقین و تطبیق آن با نصوص دینی و مسایلی همچون ماهیّت نداشتن واجب تعالی و دیگر مسایل، همچون بساطت و وحدت ذات و قاعده «بسطیة الحقیقة کلّ الاشیاء» و مطابقت این براهین با نصوص دینی پرداخته است. در بخش پایانی، به بیان اقسام صفات و عینیّت این صفات با ذات حق اشاره دارد و نتیجه می گیرد که نصوص دینی نیز همین برداشت های فلسفی ملاصدرا را تصدیق می نماید. وی در خاتمه رساله و در یک جمع بندی کلّی نتیجه می گیرد آنچه براهین عقلی اثبات نموده است همان برداشت های نصوص دینی است.

هدف پژوهشگر بررسی و تحقیق پیرامون موضوع « بررسی مضامین قرآنی دعای ابوحمزه ثمالی و اثبات این فرضیه که کلام و گفتار معصومین علیه السلام همان بیان و تفسیر آیات قرآن مجید بوده است. روش پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و فیش برداری از آن منابع و بهره برداری از لوح های فشرده ی احادیث معصومین علیه السلام و تفسیر آیات قرآنی. نتیجه کلی این فرضیه به ثبوت رسید که کلام ائمه اطهار همان تفسیر و تبیین آیات قرآنی می باشد.

ما در این تحقیق بر آنیم تا حیات معقول را از دیدگاه علاّمه جعفری بیان، و مسائل آن را بررسی کنیم.پرسش هایی که در این بحث به ذهن می رسند، عبارتند از: 1. حیات معقول (از منظر علاّمه جعفری) چیست؟ 2. آیا حیات معقول، غیر از حیاتی است که بیشتر انسان ها دارند؟ 3. ارتباط این بحث با بحث انسان کامل و هدف آفرینش چیست؟ 4. آیا چنین حیاتی ممکن الحصول است؟ حیات معقول از دیدگاه علاّمه جعفری پنج عنصر اصلی دارد: 1. آگاهی; 2. تنظیم عوامل جبری زندگی; 3. این تنظیم ها باید درمسیر هدف های تکامل باشد; 4. شخصیت انسان; 5. ورود به هدف اعلای زندگی. استاد با نگاهی عمیق به آثار و عقاید متفکّران مغرب زمین مانند راسل، سارتر، بالزاک، تولستوی و دیگران، خود را به شدّت با بعضی از آن ها درگیر احساس می کند و مسائل این بحث را می شکافد.حیات معقول، در برابر حیات طبیعی محض قرار دارد که بیشتر مردم در آن غوطه ورند و با انگیزه های واهی به همان رضایت می دهند وازتلاش برای رسیدن به مراحل بالاتر شانه خالی می کنند و همین زندگی را هدف قرار میدهند.هدف اصلی حیات، رسیدن بشر به کمال نهایی است. بحث هدف آفرینش با بحث حیات معقول مساوی نیست; بلکه یکی از عناصر حیات معقول است و بحث انسان کامل هم به این بحث شباهت هایی دارد; ولی با هم تفاوت دارند. به عبارتی می توان حیات معقول را مقدّمه ای برای انسان کامل شدن دانست; البتّه نه به نحو دقیق آن; چرا که انسان کامل نیز دارای حیات معقول است.در بحث بعد ثابت کردیم که حیات معقول، نه تنها امر آرمانی و دست نیافتنی نیست، بلکه به طور کامل امکان پذیر است; چرا که ورود انسان های بی شمار درحیات معقول در طول تاریخ قابل انکار نیست و وقوع امر، کامل ترین دلیل بر امکان آن است. آگاهی یافتن امری ممکن است; چرا که زندگی بدون مدیریت، و مدیریت بدون آگاهی امکان *. انسان قادر است عوامل جبری را در مسیر هدف های تکاملی تنظیم کند; چرا که از ابتدای آفرینش، غلبه بر عوامل جبری و شبه جبری، تلاش بشر بوده است.شخصیت انسان هم انعطاف پذیر است; زیرا آموزش و پرورش، امری است که در تمام دنیا روی آن صحّه می گذارند.عنصر آخر حیات معقول هم که ورود به هدف اعلای زندگی شمرده می شود، به طور کامل ممکن الحصول است; زیرا انسان، فطرت کمال جویی دارد و نباید به هیچ هدف سطحی قانع شود.اومانیسم و راسیونالیسم و دیگر مکاتب نمی توانند انسان را به مقصد برسانند; چرا که عقل انسان، به درک مسائل ماورای حسّی قادر نیست; پس نمی تواند برنامه جامع و کاملی برای رسیدن به مقصد نهایی به انسان تحویل دهد; بنابر این باید به عقل همراه با وحی رجوع شود.

عالم برزخ و مثال یکی از مسائل مهم فلسفی، عرفانی وکلامی است که از دور زمان تا بحال مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. عالم برزخ عالمی است روحانی که از سویی به دلیل تجرد از ماده شبیه عالم مجردات محض است و از سوی دیگر به خاطر دارا بودن بعضی از آثار ماده (مانند شکل و مقدار) شبیه عالم مادیات محض است. این عالم دارای دو نوع نزولی و صعودی است، برزخ نزولی برزخی است که در سیر نزول وجود بین عالم مجردات و عالم مادیات قرار گرفته است و برزخ صعودی برزخی است که در سیر صعودی وجود بین عالم ماده و عالم مجردات قرار می گیرد. آیات قرآن و روایات متعددی بر وجود هر دو نوع برزخ (صعودی و نزولی) دلالت دارند. نظریات در مورد برزخ نزولی وماهیت آن از سوی متفکرین اسلامی متفاوت بوده است چنانکه بعضی از حکمای اسلامی مانند شیخ اشراق و ملاصدرا معتقد به آن بوده اند و بر وجود آن برهان اقامه کرده اند. اما بعضی از حکما مانند حکمای مشاء و اتباع آنها مانند ابن سینا و فیاض لاهیجی به دلیل اینکه در هستی شناسی خود وجود عالمی نیمه مجرد را نپذیرفته اند منکر عالم برزخ نزولی شده اند و عمده دلیل آنها بر این مطلب عدم انفکاک بین صورت و ماده است. دلایل و براهین متعددی بر وجود برزخ نزولی اقامه شده است که از مهم ترین آنها می توان به قاعده امکان اشرف و لزوم واسطه بین مجرد مادی اشاره کرد. نظریات در مورد برزخ صعودی بین حکمای اسلامی نیز مانند نزولی مختلف بوده است شیخ اشراق و فیاض لاهیجی منکر چنین عالم شده اند چنانکه به عقیده شیخ اشراق نفوس انسانها پس از مرگ اگر در علم و عمل کامل باشند متصل به عالم عقول می شوند و در غیر این صورت با قالب های مثالی که از پیش در عالم مثل معلقه وجود دارند، همراه خواهند بود. و به نظر فیاض هیچ نفسی از انسانها پس از مرگ همراه با بدن نیست بلکه آنچه از انسانها باقی می ماند چیزی جز ارواح نامتجسد نیست. ملاصدرا معتقد به عالم برزخ بوده است. به عقیده ایشان تمام نفوس پس از مرگ در برزخ همراه با بدنهایی هستند که این بدنها ناشی از افعال و ملکات نفسانی انسانها است که در دنیا کسب کرده اند.

هدف پژوهش: بررسی ابعاد مختلف غناء و موسیقی در دین اسلام و ادیان الهی دیگر.روش پژوهش : روش کتابخانه ای- به روش فیش برداری.نتیجه کلی : از آنجائیکه خداوند انسان را با هدف متعالی آفرید، خوب است که از صراط مستقیم الهی منحرف نشود.غناء از مواردی است که انسان را به بیهودگی و لغو و لهو و لعب می کشاند.پس بهتر است از این هنر خداوندی استفاده الهی شود.