جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با هدف شناسایی محورهای دعای عرفه امام حسین علیه السلام به تحلیل محتوای این دعا پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که محورهای دعای عرفه شامل خداشناسی ، انسان شناسی، راهنماشناسی، هستی شناسی و معاد شناسی است و بیشترین فراوانی به محور خداشناسی اختصاص پیدا نموده است.

امام صادق در خصوص قرآن و شیوه های استناد به آن در تنویر افکار و هدایت انسانها سخنان حکیمانه ای دارد و بهره گیری از آن مفاهیم بلند را برای کسانی روا مدارد که به این مفاهیم و نکات توجه خاص داشته باشد و گرنه هم گمراه می شوند وهم گمراه می کنند. روزی که پیامبر دو ثقل گرانبها(قرآن و اهل بیت)را به مردم معرفی کرد و برای هدایت انسانها تمسک به آن دو را به همگان توصیه فرمود اهل بیت خویش را به عنوان قران شناسان خبیر معرفی کرد تا پس از او امت از ائمه الهام گرفته و شاگردی انان را با افتخار بپذیرد چرا که پیامبر ایشان را قطب و محور قرآن وبلکه همه کتب آسمانی معرفی کرد

پژوهش حاضر به منظور بررسی مبانی تأویل آیات‌الأحکام در تفسیر بیان السعاده‌ی سلطان علیشاه گنابادی انجام گرفته است. مبانی و اصول تأویل در اثر مذکور بر چند اصل استوار است که عبارتند از: قرآن‌شناسی، انسان شناسی، خداشناسی و معاد شناسی. پس از بررسی های مختلف مشخص گردید تأثیر مبانی‌ای که ذیل هر کدام از عناوین فوق قرار می‌گیرند در تأویلات مفسّر از آیات‌الأحکام گوناگون بوده است. برخی از آنها تأثیر زیادی را در این تأویلات داشته اند در حالی که تأثیر برخی دیگر، بسیار اندک بوده است. مذهب تشیع که در باور گنابادی با عقاید عرفانی عجین شده است نقش بسزایی را در تأویلات وی از این آیات داشته است. اعتقاد به ائمه(علیهم السلام)، بهره‌مندی از روایات آن بزرگان و تقیّد به اصول و عقاید شیعه را می‌توان در بسیاری از تأویلات وی مشاهده کرد. در میان تمام مبانی یافت شده مبنای "ولایت" را می‌توان به عنوان موثرترین مبنا در تأویلات گنابادی از آیات‌الأحکام به شمار آورد. رنگ عرفانی تفکرات شیعی گنابادی باعث شده است تا گاهی این مبانی تفاوتهایی با تفکرات جریان اصلی شیعه داشته باشند. در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بیان مبانی مورد استفاده‌ی گنابادی در تأویلاتش از آیات‌الأحکام، نظرات دیگر مفسران و عرفای اسلامی نیز در حد امکان بیان گردند تا علاوه بر روشن تر شدن مطالب، شباهت ها و تفاوت‌های میان مبانی تأویل در تفسیر بیان‌السعاده و آثار دیگر نیز نمایان گردد.

چکیدهمدح و رثای اهل بیت به ویژه ذکر مصائب و مظلومیت امام حسین? در واقع? عاشورا در ادبیات معاصر عربی جایگاه خاصی دارد و شاعران بسیاری با سرودن اشعاری در این زمینه به خلق اثر پردخته‌اند، و نام خود را در دفتر شاعران شیعی متعهد به ثبت رسانیده‌اند. عبدالحسین حیاوی فقیه، ادیب و شاعر معاصر عراقی یکی از شخصیت‌های برجست? شیعی است که در سرودن اشعار متعهد به مکتب اهل بیت? تبحر و توانایی بسیار زیادی داشت. و همچون دیگر عالمان شاعر در وادی ادب قدم نهاد. و سروده‌هایش را با نام این خاندان پاک مزین نمود. نظر به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد این عالم و ادیب بزرگ انجام نشده و ایشان جزء شاعران گمنام محسوب می‌شوند این پژوهش حائز اهمیت است. هدف از انجام آن معرفی شخصیت ادبی شیخ عبدالحسین حیاوی و ارائه اشعار وی که با موضوع اهل بیت? در کتب مختلف به صورت پراکنده آمده است می‌باشد و در آن علاوه بر معرفی شاعر و ارائه اشعار، به بررسی محیط زندگی، موضوعات شعری، اسلوب‌های خاص وی در ذکر مظلومیت و مصائب معصومین علیهم السلام بویژه امام حسین? و ویژگی‌های منحصر به فرد این اشعار پرداخته شده است. بدین ترتیب تلاش کردیم تا در حد توان پرده از شخصیت گمنام ایشان برداریم، که او اسوه‌ای از اسوه‌های تاریخ معاصر عراق به شمار می‌رود و الگوی هم? کسانی است که در زندگی به هدفهایی والا می‌اندیشند و ارزشهای متعالی را می‌جویند.واژه‌های کلیدی: عبدالحسین حیاوی، ادبیات اهل بیت?، شعر معاصر عربی

ادبیات دینی بیشتر صبغه‌ی ادبی دارد و در مرتبه‌ی دوم جست وجوگر، راهیست برای انسان در جهت ارتباط با خدا. بر پایه‌ی جهان‌بینی الهی، خدا سرچشمه‌ی هستی و تمام موجودات است و نویسندگان می‌توانند با استفاده از هنر و ادبیات راه‌گشای شناخت خدا برای کودکان و نوجوانان باشند. پژوهش حاضر در بررسی آسیب‌شناسانه‌ی شگردهای خداشناسی در کتاب‌های برگزیده‌ی خداشناسی، در دهه‌ی هشتاد تدوین شده‌است. روش این پژوهش، تحلیلی‌توصیفی است و با تحلیل و بررسی متن‌های مأخذ و استخراج موارد مورد نیاز از کتاب‌های برگزیده، انجام شده است.در ابتدا راه‌های خداشناسی مطرح‌شده در این کتاب‌ها، بیان شده است که عبارتند از: خداشناسی از راه طبیعت، بیان نعمت‌ها، دعا، آموزه‌های دینی و علمی. پس از آن، این کتاب‌ها آسیب‌شناسی ساختاری و محتوایی شده است. آسیب‌شناسی ساختاری در برگیرنده‌ی اشکالاتی هم‌چون کاربرد کلمه‌های ناآشنا، بیان مستقیم مطالب، عنوان نامناسب و استفاده از زبان محاوره می‌شود و آسیب‌شناسی محتوایی مواردی چون تحریک‌نکردن حس کنجکاوی، قابل درک‌نبودن مفاهیم برای کودکان و استفاده از جمله‌های شعارگونه را در بر می‌گرفت. علاوه بر این، عناصر داستان از جمله: پیرنگ، شخصیت‌پردازی، زاویه‌ی دید و ...، در این کتاب‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در مواردی که از شعر استفاده کرده‌ایم به کیفیت و چگونگی موسیقی شعر اشاره شده است و در انتها نقدی کلی بر این آثار شده ‌است. نگارنده با بررسی آثار منتشر شده در زمینه‌ی خداشناسی به این نتیجه دست یافت که بیشتر نویسندگان و شاعران از راه طبیعت خدا را به کودکان معرفی کرده‌اند. در زمینه‌ی عناصر داستان نیز با توجه به قالب داستانی و ویژگی‌های مهم آن، برخی ازآثار فاقد عناصر داستانی مانند پیرنگ، کشمکش، گره‌افکنی و ... است. در بررسی اشعار نیز شاعران از آرایه‌های مختلفی در آثار خویش استفاده کرده‌اند؛ اما برخی دچار ضعف تألیف بوده و در آثارشان ایراد در موسیقی شعر، مشاهده شده است. بیش‌تر آثار نیز دارای آسیب محتوایی و ساختاری هستند و در زمینه‌ی انطباق با تعالیم دینی، تمامی آثار منطبق با تعالیم دینی نوشته شده‌اند.

این پژوهش با نگاهی قرآنی به نهضت عاشورا بر آن شده که پس از بیان اجمالی نقش اهل بیت در قرآن و بیان کوتاهی از شخصیت قرآنی امام حسین× به عنوان قافله سالارنهضت، با دو رویکرد کلی و جزئی نهضت عاشورا را در قرآن کریم پی‌جوئی کند. لذا ابتداءاَ با نگاهی کلی در قصه حضرت موسی× عاشورا را می‌جوید. در این بحث بین هجرت موسی× و هجرت حسین×، خوف معصومانه موسی× و حسین× و مدین موسی× و مکه حسین× نگاهی مقارن دارد، که البته این تحلیل را از سخنان سالار کربلا× برگرفته است تا از این رهگذر نهضت سید الشهدا× را برای عاشقانش بیش از پیش روشن سازد. و پس از این نگاه کلی با دیدی جزئی‌نگر نهضت عاشورا را از نگاه دیگر آیات قرآن کریم نظاره‌گر می‌شود، و ابتداءاً به بررسی مبانی قرآنی نهضت عاشورا می‌پردازد. به همین روی در بخش اول که پی‌جوی مبانی قرآنی نهضت عاشوراست به سه مبنای مهم اشاره می‌کند: نصرت دین خدا (که با پیروی از سنت رسول خدا| و جهاد و هجرت در راه خدا متحقق است)، حق طلبی و عزت‌طلبی و ذلت‌گریزی. شاید مهم‌ترین سوالی که پس از روشن شدن مبانی نهضت ذهن را به خود مشغول می‌کند، اهداف است، این نهضت پی چه اهدافی بوده است؟ لذا با نگاهی قرآنی مهم‌ترین اهداف نهضت را مورد کنکاش قرار داده و امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح دین، اصلاح امت اسلامی و نهایتا قیام علیه طاغوت را از اهداف نهضت بر می‌شمرد. در نهایت به عنوان سومین بخش در آینه‌ی سنت‌های الهی، نهضت عاشورا را می‌جوید و از باب جری و تطبیق برخی از سنت‌های الهی را در این نهضت جاری می‌داند، و سنت‌هایی چون، سنت شکستن صولت جباران و سنت دفع الله بعضهم ببعض و سنت یاری خداوند به یاورانش را در نهضت عاشورا متبلور می‌داند.

چکیدهخانواده اصلی ترین نهاد اجتماعی و بهترین بستر برای سیر آدمی به سوی کمالات است اما در شرایط امروز کهتهاجم فرهنگی، زمینه ی انحراف فکری و عملی جوانان را بیش از هر زمان دیگری فراهم ساخته، و هدفش دورساختن نسل جوان از ارزش های دینی و اسلامی است، آن چه در حفظ اقشار آسیب پذیر جامعه موثر است،مراقبت خانوادگی است، و بدون شک رفتار شناسی معصومین که بر اساس اصول قرآنی شکل گرفته، الگوییمفید در این حوزه می باشد. از این رو در این رساله با انگیزه ی پرداختن د وباره به کتاب الهی و سنت نبوی،در حوزه ی مباحث خانوادگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در واقع سیره، اصول ثابتی ? سیره ی اهل بیتاست که رفتار و گفتار را شامل می شود ، چرا که گفتار معصوم 7 در واقع دستور به عمل است. بنابراین در اینرساله، جلوه های عملی سیره ی معصومین مورد فحص قرار گرفته است.بدین منظور ابتدا اصول مرتبط با رفتار در خانواده از آیات قرآن استخراج گردید و بازتاب این اصول درمورد بررسی قرار گرفت. این اصول که قواعدی ثابت و پایدار است، شامل اصل ? سیره ی خانوادگی اهل بیتتشکیل خانواده، اصول حاکم بر رفتار با همسر، فرزند و والدین می باشد.برجسته ترین نتیجه ی این بررسی این است که اداره ی خانواده باید بر پایه ی اصول مهمی چون مودت ورحمت، نفی خشونت، صداقت و صراحت و تکریم پایبند باشد.کلید واژه ها :سیره، سیره ی عملی، سنت، اهل بیت، قرآن، روایت، خانواده، تربیت فرزند، روابط همسران، وظایف والدین، »« وظایف فرزندان

در طول تاریخ و حیات فرهنگی انسان،‌کاروان شعرو ادب، پویا و همپا بادانش و معرفت بشری در حرکت بوده و بسیاری از رویدادهای سیاسی، اجتماعی، اعتقادات مذهبی و شخصیت‌های برجسته را در خود پرورانده و به زمان ما آورده است. نگارنده در این اثر، با عنوان «بازتاب سیره و شخصیت اهل بیت در متون ادبی و عرفانی از آغاز تا پایان قرن هفتم » می‌کوشد تا با کاوش و پژوهش در لابه‌لای کتب و دیوان ها، عبارات واشعاری که همانند آب زلال، تشنگی معرفت طلبان را بر طرف می‌کند ،‌شناسایی نماید وسیره و شخصیت اهل بیت– علیهم‌السلام- و اصول عقیدتی و شعائر و برخی اصطلاح‌های شیعی را که از آغاز تا پایان سده هفتم بر زبان شاعران و نویسندگان جاری شده و در دیوا‌‌ن‌هایشان موجود بوده، بیابد و آنها را بازگوید. کار این اثر، ابتدا با شناسایی متون ادبی و عرفانی دوره‌های مورد نظر آغاز گردید و سپس به تدریج با تأنی و استقصایی گسترده، یادداشت‌های شعری و نثری فراهم گشت. پس از تنظیم یادداشت‌ها، نخست عناوین براساس نام اهل بیت و رعایت تقدّم زمانی آنان و موضوعات و مفاهیم مطرح شده در خصوص آن بزرگواران دسته‌بندی گردید. آنگاه با رعایت ترتیب تاریخی کتب و دیوان‌های مورد نظر، شواهد آن‌ها ذکر و تحلیل و نتیجه‌گیری شد. برخی از متون نظم و نثری که دراین اثر، بیشتر از شواهد آن‌ها بهره گرفته شده است عبارتند از: ‌آثار سنایی، عطار و مولوی، دیوان‌های ناصر خسرو و قوامی‌رازی، کیمیای‌سعادت،‌ کشف‌الاسرار، کشف‌المحجوب، رساله‌‌‌‌ قشیریه و روض‌الجنان. از مجموع نتایج به دست آمده، در آثار منثور بیشتر به موضوعات:‌ علم و کرامات، خداشناسی، گزاردن حق صحبت، فقر، زهد، خوف، سخاوت،‌ صدقه، حج،‌ کظم غیظ،‌ عبادت و دعا،‌ و در آثار منظوم بیشتر به موضوعات و مفاهیمی چون مناقب حضرت علی- علیه‌السلام- ولایت و غدیر، ذوالفقار، خمسه طیبه و تولا پرداخته شده است.

مدح اهل بیت(علیهم السلام) در اسلام و خصوصاً در شعر شاعران، جایگاه ویژه اى به خود اختصاص داده است. اینگونه مدح در قالبهاى سیاسى، دینى در دوره هاى مختلف؛ چون صدر اسلام، دوران اموى، عباسى و انحطاط و معاصر فراز و فرود بسیارى داشته است. عبدالعزیز عندلیب یکى از شعراى معاصر است که ضمن مدح اهل بیت(علیهم السلام)، تصاویر مختلفى از آیات قرآن و روایات را به صورت مستقیم یا مضمونى در شعر خود به نمایش گذاشته است. او بیشتر آیات نازل شده در شأن اهل بیت(علیهم السلام) را در مدح ممدوح خود به کار گرفته است. مدایح او مبتنى بر حقایق و واقعیّاتى است که در قرآن و روایات آمده است. این مدایح، بازتاب احساسات حقیقى این شاعر و شناسنامه ى حیات و عقاید او بوده و از صدقِ عاطفه برخوردار مى باشد

از آنجا که دو موضوع خداشناسی و عقل همواره در طول تاریخ مورد توجه قرار گرفته است، گروهی بر این اعتقاد می‌باشند که باید برای تمام امور از جمله‌ تمامی مباحث خداشناسی دلیل عقلانی داشت و یا با کمک عقل به تمام مسائل مربوط به آن دست پیدا کرد و گروهی عقل را در موضوع خداشناسی به طور کلی ناتوان می‌دانند. در این رساله برآنیم رابطه‌ی عقل و خداشناسی را از دیدگاه امیرالمومنین(علیه‌السلام) مورد بررسی قرار دهیم.آنچه از مجموعه‌ی آیات و روایات در بحث خداشناسی و به خصوص سخنان امیرالمومنین(علیه‌السلام) حاصل می‌شود این است که باید در خداشناسی خود را از حد تعطیل و تشبیه خارج کنیم به عبارتی نه می‌توان وجود خداوند و صفات او را نفی کرد و نه می‌توان برای او شبیه و حدی را تعیین نمود. بنابر مجموعه‌ی آیات و روایات به ویژه کلام امیرالمومنین(علیه‌السلام) عقل در مسیر شناخت خداوند دارای توانایی‌ها و محدودیت‌هایی می‌باشد:عقل با مشاهده آیات و کمالات و آثار قدرت و حکمت که بر همه‌ی هستی حاکم است متذکر خالقی مقتدر، علیم و حکیم شده و او را بدون هر گونه پیش فرضی تصدیق می‌کند و این اعتراف و تصدیق در معارف اهل بیت(علیهم‌السلام)، همان اثبات عقلی صانع نامیده شده است. از طرفی عقل به دلیل مخلوقیت و محدویت بر صانع ـ‌که چه از جهت ذات و چه به لحاظ صفات لایتناهی است‌ـ توانایی احاطه را ندارد و خود عقل ورود به حوزه‌ی ذات ربوبی را ناروا و زشت می‌داند و اعتراف می‌کند که خداوند در عین سلطه و احاطه مستمر بر همه ذرات عالم امکان از هر گونه تشبیه و مانندی مبراست؛ چرا که در این صورت نوعی محدویت و ترکیب و اجزاء را در ذات باید پذیرفت. لذا حتی در مقام احتجاج هم از هرگونه تشبیه و تمثیل برای اثبات ذات باری باید پرهیز نمود.