جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الحسين(ع)؛ سماته و سیرته نوشته سید محمدرضا حسینی جلالی است. نویسنده در این اثر دستاوردهاى سیر و سلوک عالمانه و نظاره محقّقانه و محدّثانه خویش را در گزارش‌هایى که «ابن عساکر» شامى (499-571ق) در کتاب «تاریخ دمشق» از سیره حسینى(ع) به دست می‌‏دهد، در این کتاب به شیوایى و رسایى بازگو کرده است. کتاب، مشتمل مقدمه نویسنده و چهار باب است. در باب اول ویژگی‌ها و صفات آن حضرت و در سه باب دیگر سیره آن بزرگوار، پیش از کربلا، در کربلا و پس از آن بررسی شده است. نویسنده، تألیف این اثر را برای خلاصی خواننده از اسانید مشقت‌آور کتاب دانسته است: «تاریخ دمشق - مانند دیگر نگارش‌هاى کهن - بر اسلوب اسناد متکى است؛ اسانید فراوانى می‌آورد و به برشمردن و تکرار آنها مى‏‌پردازد. این امر در پهنه نقد و ارزیابى تراث اهمیت و ضرورت ویژه‏‌اى دارد، لیک مراجعه و استفاده از آن را جز براى عالمان و متخصصان، مشقت‏‌آور مى‌‏کند؛ زیرا چنین اسلوب تراثی‌اى را ثقیل می‌یابند و ازاین‌رو، نه چنین کتاب‌هایى را تهیه می‌‏کنند و نه تن به مطالعه و بهره‏ورى از آن می‌‏دهند. بر من گران آمد که این کتاب و ثروت حدیثى و علمى مندرج در آن، از دست و دسترس بیشترینه‏ دوستداران معرفت به‌دور باشد...؛ ازاین‌رو، به استخراج احادیث از این کتاب کلان دست یازیدم و آنها را به شکلى تنظیم نمودم که عموم خوانندگان را خوش افتد». البته روش نویسنده به‌گونه‌ای نیست که تنها نص روایت باقی بماند و قرائنی که در فهم روایت راه‌گشاست حذف شود: «براى سهولت بیشتر و افزایش رغبت خواننده در پیگیرى مطالب، هر حدیث را در چارچوبى معین قرار دادم که ابعاد مورد نظر - و حتى غیر مورد نظر - در ماحصل حدیث را که فهم نص از جنبه‏‌هاى لغوى، تاریخى، عقیدتى و روش‏شناختى باز، بسته بدان است، روشن سازد و از این رهگذر، نص، جامد و مبهم و به‌دور از قرائن حالیه یا مقالیه، برجاى نماند؛ قرائنى که در فضاى صدور نص یا فضاهاى دیگر، موجود بوده و با نص و مدلول آن پیوندى استوار دارند؛ ازین‌رو، یادکردشان براى توضیح و فهم نص لازم است». پس از مقدمه نویسنده، شرح حال ابن عساکر به نقل از «سير أعلام النبلاء»، البته به‌اختصار در یک صفحه ذکر شده است. باب اول کتاب با ذکر روایات نام‌گذاری امام حسین(ع) توسط رسول‌الله(ص) آغاز شده است. روایات کنیه، لقب و نسب آن حضرت در عنوان شناسه‌های فردی و سپس ولادت و شهادت حضرت در عنوان تاریخ‌ها و شماره‌ها ذکر شده است. نویسنده در باب ولادت امام حسین(ع) برخلاف دیدگاه ابن عساکر که ولادت امام را به نقل از مورخان در شب پنجم شعبان گزارش کرده، معتقد است که ولادت ایشان در پایان ربیع‌الاول بوده است؛ چراکه راویان متفق بر ولادت برادرش در نیمه ماه رمضان هستند و اجماع اهل‌بیت(ع) بر آن است که ولادت حسین «شش ماه و ده روز» پس از او بوده است. ویژگی خَلقی، خُلق عظیم، طهارت الهی و خصلت‌های دیگر ایشان در ادامه باب اول مطرح شده‌اند. در باب دوم کتاب، سیره امام حسین(ع) پیش از کربلا ذکر شده است. مباحث این باب در سه بخش زمان پیامبر(ص)، پس از ایشان و در مقام امامت طرح شده است. نویسنده امامت را بدین نحو توضیح می‌دهد: «همه اهل اسلام روایت کرده‌‏اند که پیامبر(ص) درباره حسن و حسین(ع) فرمود: «ابناي هذان إمامان، قاما أو قعدا»؛ یعنى: «این دو فرزندم، خواه ایستاده و خواه نشسته باشند (چه قیام کنند و چه قعود) امامند». اهل قبله بر این حدیث هم‌داستانند و امّت اسلامى آن را پذیرفته و خود حدیث به حد تواتر رسیده است». در سومین باب کتاب، نهضت امام حسین(ع) و بیعت نکردن با یزید اولین مباحث را تشکیل می‌دهد. امام حسین(ع) مصمّم بود که به‌سوى عراق بیرون شود؛ نه مشکلات و موانعى که بر سر راه بود او را بازگردانید و نه احتمالاتى که در کار مى‏رفت او را دل‌سرد ساخت؛ حتّى آنچه در چشم‏انداز سیاسى آن روز عیان مى‏نمود؛ یعنى سخت‌گیرى و خشونت حکومت اموى و روى‏گردان نبودنش از هرگونه مخالفت - ولو ازمیان‌بردن او - و نیز خیانت اهل کوفه و شانه تهى کردنشان از یارى امام(ع) نیز عزم او را سست نکرد، بلکه وظیفه الهى واجب بر امام، او را به پیش مى‏راند؛ چراکه او امام امّت بود و قیام براى لبّیک گفتن به نداى امّت، به‌خاطر اتمام حجّت آشکار، بر او واجب بود. از جمله ایراداتی که بر تاریخ دمشق وارد است نپرداختن به واقعه عاشوراست. نویسنده این موضوع مهم را این‌گونه توضیح می‌دهد: «آیا ستمى آشکار و خیانتى شرم‏‌آور نیست که «روز عاشورا» و رخدادهاى تاریخى‏اش را از تاریخ امام حسین(ع) جدا کنند؟! این چیزى است که عملاً در کتاب تاریخ دمشق ابن عساکر رخ داده است! ما پایگاه این مورّخ بلندآوازه؛ یعنى ابن عساکر را برتر از آن می‌دانیم که یادکرد رخدادهاى کربلا و خاصّه روز عاشورا را از تاریخ کبیرش فروانداخته باشد؛ چون بر وى پوشیده نیست که تاریخ حسین(ع) در عاشورا متمرکز گردیده است و می‌داند که چنین عملى بى‏تردید او را آماج انتقاد مورّخان و دانشوران و بزرگان مى‏سازد؛ لیک دستى خطاپیشه به‌سوى این کتاب عظیم دراز شده تا آن را از یاد کرد رخدادهاى روز عاشورا تهى سازد... این دست خطاپیشه خیانتگر به دانش و تراث، می‌‏خواهد که ساحت پیشینیانش؛ یعنى بنى‌امیه را از گناهانى که آن روز مرتکب گردیده‏‌اند، پاک سازد؛ گناهان سیاه و زشتى که مرور ایام ننگشان را فرونمى‏‌شوید و با حذف این احادیث از این نسخه یا آن نسخه، ناپدید نمى‏‌شوند». در چهارمین و آخرین باب کتاب به خواب‌های اندوهبار، سوگواری‌های طبیعت و مردم در مرگ امام حسین(ع) پرداخته شده است. همچنین برخی اشعار در رثای ایشان نقل شده است. اگرچه ابن عساکر از ذکر واقعه عاشورا و انتقام خون‌خواهان حسین(ع) از شقی‌ترین مردمان تاریخ سر باز زده، اما نویسنده با رعایت امانت لازم می‌داند به این نکته اشاره کند و پیش از فرجام کتاب چنین بنویسد: تاریخ از یاد نبرده که در همین دنیا و به دست یاران برگزیده حق که خداوند براى این امر مهمّ و عظیم اختیارشان کرده، هریک از ایشان به چه انتقام الهى دچار آمدند؛ تا براى ظالمان، چه در آن زمان و چه در درازناى تاریخ، مایه عبرت باشد و ستم‌پیشگان بدانند که خداوند در کمین ایشان است و اگر چند اندکی دیرتر موعد ایشان فراخواهد رسید. فرجام سخن اینکه: پس از کربلا هم، در این زمان کوتاه یا بلند، در درازناى چهارده سده، همچنان یاد امام حسین(ع) باقی است، فریادهاى او در گوش زمانه طنین‌‏افکن است و نه نداهایش، نه غصّه‏‌هایش و نه قالب حرکتش، هیچ‏‌یک پایان نپذیرفته‌‏اند. تاریخ، وجود او را بازمی‌آفریند، بازمى‏‌گرداند، نفس‌هاى او را تکرار مى‌‏کند و ثابت مى‌‏کند که: «هر روز عاشوراست و هر سرزمین کربلا».

الجَوهَرَة فی نَسَبِ الامام عَلیّ و آله اثر محمد بن ابی بکر تلمسانی، عالم اهل سنت در قرن هفتم هجری، در معرفی شخصیت امیرالمؤمنین(ع) و اخبار و احوال مربوط به وی. نویسنده، نسب خانوادگی علی بن ابی‌طالب (ع) را شرح داده و سپس فرزندان آن حضرت، خصوصاً امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را معرفی کرده است. تلمسانی در ادامه به ذکر شمه‌ای از فضایل انسانی، اخلاقی و معنوی امام علی(ع) پرداخته و از زهد، تقوا و عبادت او سخن گفته است. نویسنده از برخی مواعظ، حکمت‌ها و وصایای امیرالمؤمنین در باب مسائل اخلاقی و عبادی یاد کرده و در پایان کتاب، چگونگی شهادت ایشان به دست خوارج را شرح داده است. محقق کتاب، نام آن را «الجوهرة فی نسب النبی و اصحابه العشرة» ذکر می‌کند که ناشر فقط بخش امام علی و دو فرزند ایشان را منتشر کرده است. از نام اصلی کتاب وی که درباره نسب اصحاب عشره پیامبر نوشته، روشن می‌شود وی از اهل سنت است و به عشره مبشره اعتقاد دارد. همچنین محقق کتاب، دلیل گمنامیِ این اثر را زندگی مؤلف آن در منطقه‌ای کوچک و دور از اندلس ذکر می‌کند. تلمسانی مطالب خود را به شیوه حدیثی گزارش کرده و سلسله راویان و اسناد را آورده و در غالب موارد از منابع خود یاد کرده است. منابع او عبارتند از کتب شش گانه اهل سنت و کتبی مانند الکامل مبرد و الاستیعاب. در این کتاب پس از شرحی مختصر از زندگی امام علی (ع) و حضرت زهرا (س)، از احوال امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و مناقب آنان سخن گفته و بار دیگر به امام اول بازگشته و از مناقب و شهادت آن حضرت سخن گفته است. عناوین: - امیرالمؤمنین ابوالحسن علی بن ابی طالب (ع) - حسن بن علی (ع) - حسین بن علی (ع) - فضائل، مواعظ و وصایای امام علی (ع) - اخبار علی بن ابی طالب (ع) در ساده‌زیستی زندگانی دنیا - کیفیت قتل عبدالله بن خباب توسط خوارج - شهادت علی (ع) توسط خوارج - مقتل علی (ع)

كتاب «نفحات الازهار فى خلاصة عبقات الانوار» نوشته سید علی حسینی میلانی به زبان عربی و در موضوع کلام و عقاید می باشد. در اوائل قرن سيزدهم هجرى قمرى كتابى به نام «التحفة الاثنا عشریة فی الردّ علی الإمامیة الإثنی عشریة» توسط يك عالم سنّی به نام عبدالعزیز بن احمد دهلوی به زبان فارسی تأليف شد كه ضمن آن اعتقادات شیعه در زمينه توحید، نبوّت، معاد و مخصوصا امامت با دلايل غير علمى و خلاف واقع مورد نقد قرار گرفت و احساسات شيعيان هند را جريحه ‌دار كرد. پس از تأليف اين كتاب دانشمندان شیعه براى صيانت از حريم اعتقادات شيعه به ميدان آمده و كتابهايى را در ردّ اين كتاب نگاشتند كه در ميان آنها كتاب عظيم و گران‌ سنگ «عبقات الأنوار» به تأييد بزرگان شيعه و اعتراف مخالفين از اعتبار ويژه‌ اى برخوردار است و دليل آن را مى ‌توان در تلاش طاقت ‌فرسا، تتبّع و تحقيق فراوان و همّت بى‌ نظير سید میر حامد حسین متکلّم و محقق شیعه در راه تأليف اين كتاب جستجو نمود. مؤلف در اين كتاب شش آیه و ده حديثى را كه دهلوى در كتاب خود مطرح و دلالت آن را بر مسئله امامت انكار كرده است، با اسناد فراوان و غير قابل انكار نزد مخالفين به تفصيل بررسى كرده است و با دلايل متقن و محكم دلالت آنها را بر امامت ائمه معصومين عليهم السلام به اثبات رسانده است به صورتى كه جاى هيچ‌ گونه شک و ترديدى براى يك مسلمان منصف و بدون تعصّب باقى نمى‌ ماند. وى در اين كتاب -كه به زبان فارسی نگاشته است- روایات را فقط از طريق أعلام أهل سنت نقل كرده و حتّى در استدلال يا استشهاد به يك قاعده مثلا نحوى به كلام آنان استناد نموده است و براى اثبات تواتر احاديث از همه طبقات راویان از قرن اوّل هجرى تا قرن سيزدهم بهره برده است.

«نظرة فی کتاب منهاج السنة النبویة»، اثر علامه امینی می‌ باشد. یکی از تالیفات مشهور ابن تیمیه حرانی، منهاج السنة النبویة فی نقض الشیعة القدریة، ردی است بر کتاب منهاج الکرامة فی معرفة الامامة علامه حلی. ابن تیمیه در این اثر انواع تهمت‌ ها و افتراء ها را نثار مذهب شیعه کرده و اقوالی را از قول دیگران نقل نموده که یکسره دروغ محض و خالی از هر گونه تحقیق و تامل است. از زمان در دسترس قرار گرفتن اثر ابن تیمیه علماء و متفکران اسلامی زیادی در رد اندیشه‌ ها و عقاید او رسائل مختلفی تدوین نمودند. کتاب حاضر قسمتی از نوشته‌ های علامه در کتاب الغدیر است که رد کتاب منهاج السنة است که اول اتهامات و خدشه‌ های ابن تيمیه می‌ آید و سپس پاسخ علامه که این مجموعه را آقای احمد کنانی آماده نموده است.

از آن جا که در سند و معناى حدیث شریف قدسى «لولاک لما خلقت الأفلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمة لما خلقتکما؛ اى پیامبر اگر تو نبودى عالم را نمى‏ آفریدم و اگر على نبود تو را نمى‏ آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را نمى‏ آفریدم» که خداوند خطاب به پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله فرموده، اشکالاتى مطرح شده و به دنبال سؤال برخى از فضلاى حوزه علمیه قم مدتى قبل پیرامون این موضوع از حضرت آیت ‏الله گرامى (مد ظله)، معظم له در پاسخ، یک جلسه به طور مبسوط به این مطلب اختصاص دادند و از شبهات مطرح شده به طور مفصل جواب دادند، که سخنان مزبور پس از پیاده شدن از نوار و بازنگرى و تفصیل و اضافات، به صورت نوشتار حاضر در خدمت علاقه مندان قرار دارد. معظم له با بهره‏ گیرى از آیات و روایات شیعه و سنّى و مطالب فلسفى و کلامى موضوع فوق را شرح کرده است. ایشان ابتدا به بیان معنا و مفهوم حدیث پرداخته و سپس درباره سندیّت حدیث بحث مى‏ کند، سپس هدف از خلقت عالم و انسان را توضیح مى ‏دهد، در ادامه ضمن بیان عصمت چهارده معصوم علیهم‏ السلام و لزوم نصب امام توسط خداوند، از مباحثى چون فضایل و مناقب فاطمه زهرا علیها السلام و بیان خلافت بلا فصل امام على علیه‏ السلام و علل انحراف از مسیر خودش و مصیبات وارده بر اهل بیت پیامبر صلى‏ الله ‏علیه‏ و‏ آله بحث می کند.

إحقاق الحق و إزهاق الباطل، تألیف قاضى نورالله شوشترى، در ردّ کتاب «ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل»، نوشتۀ فضل‌للّه امین فرزند روزبهان بن فضل‌للّه خنجى شيرازى اصفهانى از اعاظم عالمان شافعيه. وى فردى حكيم، عارف، صوفى، محدث، شاعر و اديب بود. آثار متعددى از وى برجاى مانده كه مشهورترين آنها همان کتاب «ابطال نهج الباطل» است كه در ردّ بر نهج الحق و كشف الصدق علامه حلّى نگاشته است. وى در کتاب خویش از جاده انصاف خارج گشته و رعايت ادب را ننموده و کتاب خویش را آكنده از مطالبى ساخته است كه موجب خشم خداوند، سرزنش خردمندان و نكوهش خرد مى‌گردد. «احقاق الحق» كه در ردّ کتاب فضل بن روزبهان نوشته شده، خلاصه‌ایست از مجادلات شيعه و سنى پيرامون مباحث الهيات، نبوت و امامت.