جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مورد توجه اندیشـمندان اسـلامی، واکـاوی در علـت هـای انحطـاط جامعـه مسلمانان است که ضرورت و اهمیت پرداختن به آن، بر کسی پوشیده نیست. در ایـن واکـاوی برخی روشنفکران مسلمان عقل اسلامی را یکی از مهمترین علل انحطاط جهان اسلام می داننـد . محمد ارکون از دو روش آسیب شناختی و تطبیقی برای نقد عقل اسلامی بهره می گیرد. نوشتار حاضر، بررسی روش تطبیقی وی در نقد عقل اسلامی است. او در این روش با یکسان پنداشـتن عقل کلیسا و عقل اسلامی، می کوشد ناکارآمدی عقل دینی را اثبات کند. ارکون عقل دینی را با عقل های فلسفی،علمی، مدرن و پست مدرن مقایسه کرده و معتقد است، به حاشـیه رفـتن عقـل دینی در غرب توسط عقل های مذکور، علت آغاز پیشرفت های مادی غرب است. در اینجا سؤال اول این است که آیا یکسان پنداری عقل کلیسا و عقل اسلامی صحیح است؟ دوم اینکه نگاه تطبیقی ارکون بین عقل اسلامی و عقل های پیشگفتۀ غربی چه انـدازه اعتبـار دارد؟ مقالۀ حاضر بعد از مفهوم شناسی واژگان کلیدی، در چهار بخش به نقد و بررسی نگـاه تطبیقـی ارکون بین عقل اسلامی با عقل فلسفی، عقل علمی، عقل مدرن و در نهایت عقـل پسـت مـدرن می پردازد. نظر نویسندگان این است که بی توجهی به تفاوت های عقل کلیسا و عقل اسلام اصیل، باعث اشتباه ارکون در نگاه تطبیقی بین عقل اسلامی و عقل غربی شده است؛ بلکه فاصله گرفتن از ویژگی های عقلانیت اسلام اصیل که توسط مفسرین واقعی آن یعنی اهل بیت نبی مکرم اسلام تبیین می گردد، خود یکی از علل اصلی عقب ماندگی مسلمانان است.

نوشتار حاضر، ترجمه کتاب شیعه شناسی تألیف علی ربانی گلپایگانی به زبان اردو است، که ضمن بررسی تاریخچه پیدایی شیعه، به مهم‌ترین عقاید شیعیان در زمینه مباحثی همچون: توحید، نبوّت، امامت، معاد و عدل و مسایلی مانند اعتقاد به شفاعت، توسل و زیارت قبور اهل بیت( اشاره کرده و برخی شبهه‌های وارد شده از مخالفان شیعه نسبت به خاستگاه و اعتقادات کلامی و فقهی آنان را بررسیده و با ادله عقلی و نقلی به آن‌ها پاسخ می‌دهد. نویسنده ابتدا به تبیین تاریخ شیعه و پیدایی شیعیان از صدر اسلام و زمان پیامبر اسلام( و دوران خلفا پرداخته و فراز و نشیب‌های آنان در این ادوار را بیان می‌کند. آن‌گاه اوضاع شیعیان در دوران بنی‌امیه، آزار آنان توسط حاکمان اموی، واقعه کربلا و وضعیت شیعه در زمان عباسیان تا دوران غیبت صغرا بررسی می‌شود. نگارنده در بخش دوم کتاب مذکور به مهم‌ترین عقاید شیعیان در باب توحید، نبوّت، امامت، عدل، معاد پرداخته و مبانی و استدلال‌های عقلی و نقلی شیعه در مورد اثبات این عقاید را مطرح می‌کند؛ مسائلی مانند حسن و قبح عقلی، جبر و اختیار، اثبات عصمت برای پیامبران و ائمه( اثبات ضرورت امامت و وجود امام، دلیل‌های نصب الهی امام، ادله اثبات امامت امام علی( از قرآن و روایات مشهور نبوی، اثبات نصوص قطعی برای نصب امامت سایر امامان، اثبات مسأله مهدویت و رجعت، ابعاد مختلف معاد و قیامت، حالات مردم در عالم قبر و برزخ، ویژگی‌ها و قوانین برزخی، قیامت و مبحث شفاعت، اعتقاد به شفاعت ائمه( و پیامبر(، تقیه و مبانی آن نزد شیعه، اثبات مشروعیت زیارت قبور اهل بیت و توسل به آنان نزد شیعه و جواز متعه در فقه شیعه همراه با ادله فقهی و عقلی آن‌ها و... نویسنده در پایان، ادعاهایی همچون: شرک بودن اعتقاد به شفاعت، زیارت و توسل و بدعت خواندن بعضی دیدگاه‌های فقهی شیعه، مانند تقیه و متعه و... از سوی مخالفان را نیز نقل و ارزیابی کرده است.

کتاب عقاید استدلالی یک دوره مسایل اعتقادی و کلامی بر پایه الهیات اسلامی و از منظر مذهب شیعه امامیه است. عقل و وحی -کتاب و سنت- مرجع داوری نهایی در تصمیم‌ گیری‌ ها و ارزیابی‌ ها بوده است. در این میان، از آراء و اندیشه های متفکران اسلامی، به ویژه اندیشمندان شیعه امامیه، بهره‌ های فراوان برده شده است و به انگیزه حق‌ شناسی و امانت داری مصادر و منابع آراء و اندیشه‌ های دیگران نقل گردیده و احیانا نام آنان در متن پاورقی آورده شده است. بحث‌ های کتاب از نظر ساختاری به روش درسنامه‌ ای تنظیم گردیده است. کوشش شده است نثر کتاب روشن و روان باشد و از اصطلاحات نامانوس و نامفهوم یا ترکیب‌ های کلامی ثقیل و دشوار پرهیز گردد.

یکی از بحث برانگیز ترین و جنجال خیز ترین مباحث فکری بشر بحث جبر و اختیار انسان در افعالش می باشد. از زمانی که اندیشه بشر پیرامون جهان و نیز ماهیت خود شروع شد بحث جبر و اختیار یکی از ذهن مشغولی ها و دغدغه های عمده و اصلی او گردید. مبحث جبر در مکاتب فکری گوناگون و با مضاف الیه های مختلف مطرح شده است که به همین دلیل پاسخ هائی گوناگون به خود دیده است مانند جبر تاریخی، جبر فلسفی، جبر کلامی و... کتاب حاضر به بررسی مکاتب جبر و اختیار از دیدگاه قرآن و اصول فلسفی بحث های آیت الله جعفر سبحانی می پردازد.