جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آیه 32 سوره فاطر به برگزیدگان اشاره شده است. در تفسیر این آیه از آغاز به لحاظ معنا و مصادیق از سوی تفسیرپژوهان فریقین دیدگاه های مختلف فراوانی ارائه شده است که اهمیت و ارزش فوق العاده این مسئله را نشان می دهد. پژوهش پیش رو با بررسی آراء، مستندات و دلائل پژوهشگران قرآنی درباره آیه شریفه فوق، با تکیه بر قرآن مجید، سنت، عقل به ویژه سیاق، روایات شأن نزول و دیگر قرائن پیرامونی به این نتیجه روشن و مستند قطعی رسید که در مورد وارثان کتاب (قرآن) و مصادیق «الَّذِینَ اصْطَفَیْنَا ...» دو نظریه عمده از سوی فریقین ارائه شده و اغلب قرآن پژوهان عامه، «الَّذِینَ ...» را به امت اسلامی و قاطبه امامیه و بسیاری از نخبگان عامه، مصادیق آن را عترت طاهره: علی، فاطمه و ائمه اهل بیت عصمت^ دانسته اند. از بررسی اقوال فریقین روشن می شود که نظریه نخست را نه تنها هیچ دلیل عقلی و نقلی تأیید نمی کند، بلکه به عکس همه دلائل علیه آن است اما نظریه دوم را قرآن مجید، سنت قطعی، تاریخ و دلائل استوار عقلی تأیید می کند. سه گروه بودن: «مصطفین» و برگزیدگان با توجه به اینکه، ثقل امانت بر دوش «سابقین بالخیرات»؛ معصومان^ است، اشکالی را ایجاد نمی کند.

خدای متعال در آیه 85 سوره طه می فرماید: «وَ أَضَلَّهُمُ السَّامِرِی ». داستان سامری، در میان وقایع متعدد قوم موسی، دارای اشاراتی ظریف و قابل تأمل است. تعبیر قرآنی «اضل» با یک فاعل مشخص، اشاره به ضرورت آگاهی از عملکرد افراد فرصت طلب دارد. در اینکه بیان خداوند از پروژه موفق سامری در غیاب موسی و گمراه شدن قوم او چه هدفی دارد؟ مقاله حاضر تلاش کرده عملکرد سامری در سوره طه را با روش، تحلیلی استدلالی و استنباطی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزاری مورد تبیین قرآنی قرار دهد. نظام هندسی سوره طه در بردارنده استدلال های عقلی بر پذیرش توحید و دوری از شرک است و داستان سامری ترسیم کننده شخصیتی با موقعیت اجتماعی و اهل نفاق است که برای رسیدن به رهبری از استدلال های عوام فریب استفاده می کند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که رمز رهایی از ضلالت، همراهی دائمی مردم با رهبر و جانشین او و پرهیز از منافقین و آگاهی از نگاره سامری هاست. نقشه سامری با سه الگوی: ارتداد از ایمان به کفر، ارتداد در تبعیت از موسی، تورات و هارون موفق به اخذ ضلالت قوم در کمترین زمان ممکن شد. این تحقیق با تبیین اقسام ارتداد و ارتباط مفهومی «اضل» با ارتداد، نتایج انگاره سامری را در قوم موسی و امت اسلام مورد بررسی قرار داده است.

هرکدام از فرق و گروهای مسلمان برای فهم و تبیین قرآن مبانی و روش های متفاوتی را انتخاب کرده اند. یکی از این فرقه ها دیوبندیه است که تاحدودی روش متفاوت از دیگر فرقه های اهل سنت را در تفسیر قرآن اتخاذ نموده اند. دیوبندیه ازنظر فکری به حیاتی و مماتی تقسیم شده لذا در مبانی و روش تفسیرقرآن و دیگر مسائل دینی ازهم متمایز می گردند؛ لذا ضرورت دارد که باتمرکز به مبانی و روش این فرقه نمونه های تفسیری دیوبندیه بیان شود. سؤال اصلی پژوهش حاضرتحلیل و بررسی نمونه های تفسیری دیوبندیه است. برای رسیدن به پاسخ از منابع معتبردیوبندیه استفاده شده و نتیجه اینکه عمدتا روش تفسیری دیوبندیه نص و نقل گرایی است. در تفسیر آیات ولایت براساس مبانی و پیش فرض اهل سنت به تفسیر پرداخته و برخی جاها در ضمن پذیرش روایات سبب نزول درباره امام علی و اهل بیت(ع)به توجیه روایات پرداخته اند تا دیدگاه شیعه را رد کنند. هرکدام از فرق و گروهای مسلمان برای فهم و تبیین قرآن مبانی و روش های متفاوتی را انتخاب کرده اند. یکی از این فرقه ها دیوبندیه است که تاحدودی روش متفاوت از دیگر فرقه های اهل سنت را در تفسیر قرآن اتخاذ نموده اند. دیوبندیه ازنظر فکری به حیاتی و مماتی تقسیم شده لذا در مبانی و روش تفسیرقرآن و دیگر مسائل دینی ازهم متمایز می گردند؛ لذا ضرورت دارد که باتمرکز به مبانی و روش این فرقه نمونه های تفسیری دیوبندیه بیان شود. سؤال اصلی پژوهش حاضرتحلیل و بررسی نمونه های تفسیری دیوبندیه است. برای رسیدن به پاسخ از منابع معتبردیوبندیه استفاده شده و نتیجه اینکه عمدتا روش تفسیری دیوبندیه نص و نقل گرایی است. در تفسیر آیات ولایت براساس مبانی و پیش فرض اهل سنت به تفسیر پرداخته و برخی جاها در ضمن پذیرش روایات سبب نزول درباره امام علی و اهل بیت(ع)به توجیه روایات پرداخته اند تا دیدگاه شیعه را رد کنند.

آیه کرامت از جمله آیاتی است که مفسر کبیر جهان اسلام علامه طباطبایی در جلد 13 تفسیر المیزان از حیث گیتی شناسی بدان توجه کرده است. با بررسی آراء وی چند پرسش مطرح می شود مانند اینکه منطق تفسیری ایشان در خصوص این آیه چیست؟ اینکه آیا این منطق منطبق بر منطق حاکم بر قرآن است؟ آیا مطالبی که در ذیل این آیه بیان کرده است، تفسیر است یا تأویل و اگر تأویل است مدارک آن چیست؟ وی مدعی شده است که این آیه برای مقایسه موجودات عالم ماده، رتبه بندی آن ها و در نهایت، اثبات برتری انسان بر موجودات مادی دیگر بخاطر برخورداری از عقل نازل شده است. وی عقل را فصل مقوم ذات و ماهیت انسان و ممیز او از دیگر موجودات دانسته و بر این شده که این خصوصیت موجب می شود تا انسان پیرامون خود را تسخیر و آفریننده کلام و صنعت باشد. تحقیق حاضر تلاش کرده تا با روش تحلیل محتوا، ملاحظات و تأملاتی را بر نظرات وی اظهار کند که عموماً برگرفته از دیدگاه وی در ضمن تفسیر دیگر آیات است. به نظر می رسد منشاء اشکالات وارده، به درآمیختگی و اشتراک لفظی واژه «ذاتی» و نیز تحیر و تسلط آراء یونانی بر تأویل های تفسیرنما در خصوص گیتی شناسی مربوط باشد.

بحث اهداف خلقت از جمله مباحث مورد توجه مفسران و دیگر اندیشمندان اسلامی است. در آیات قرآن کریم هدف از خلقت انسان ها و جنیان را مواردی چون: ابتلا و آزمایش، جهنم و عذاب و رحمت بیان شده است. آیه 56 سوره ذاریات نیز بیانگر مسئله هدف خلقت بوده و غایت این امر را عبادت معرفی می کند. دیدگاه مفسران در تحلیل و تفسیر آیات ناظر به اهداف خلقت به ویژه در ذیل آیه اخیر یکسان نبوده است بدان حد که گاهی اختلاف جدی در تبیین آن مشاهده می گردد. تحقیق حاضر با روش اسنادی و توصیفی به بررسی دیدگاه مفسران ذیل آیه 56 سوره ذاریات با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی پرداخته است. بر پایه یافته های پژوهه حاضر، علامه طباطبایی با کنار هم گذاردن این آیات و تقسیم بندی اهداف ابتدایی، متوسط، غایی و نهایی، عبادت را به عنوان هدف و غرض متوسط از خلقت انسان ها دانسته و رحمت را هدف نهایی از خلقت می داند. تمایز دیدگاه ایشان نسبت به سایر دیدگاه های تفسیری مفسران در تبیین آیه یادشده، کاملا محرز و برتری آن مشخص است.