جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مساله اصلی این نوشتار، چیستی و چگونگی غلو شیعی، به عنوان یکی از آسیبهای دینی - اعتقادی است. از جمله راههای اصولی رسیدن به حل این گونه مسایل، کسب شناختی دقیق از زوایا، نمادها و نمودهای آن است و آن نیز به نوبه خود در گرو ریشه یابیهای تاریخی و فرهنگی و نیازمند مطالعه در زمینه های روان شناسی، انسان شناسی و جامعه شناسی است. اما این نوشته تنها با واکاوی مختصری در تاریخ غلو، به مهم ترین مبانی و اصول فکری غلو غیرالحادی و تحلیل برخی محورهای اساسی آن پرداخته و البته بهترین و استوارترین راه داوری در این زمینه را بررسی آثار و نتایج مترتب بر این نوع اندیشه، از جمله اباحه گری و تاویل های ناروا، دیده است.

اختلاف مسلمانان در مساله امامت، نخستین مساله اساسی بود که پس از رحلت پیامبر (ص) رخ نمود. وحیانی بودن امامت نزد شیعه و انتخابی بودن آن نزد اهل سنت، این اختلاف کلامی ـ فقهی را دامن زد و مبنای بشری یا فرابشری بودن صفات امامان (ع) را پایه گذاری کرد.شیعه بر اساس ادله عقلی و روایات متواتر، فرابشری بودن صفات امامان را لازمه امامت شمرد؛ هرچند اهل سنت نیز گاهی ناچار به اعتراف به پاره ای صفات فرابشری ائمه (ع) شده اند اما بیشتر آنان و برخی شیعیان با تمسک به پاره ای از روایات و گزینش های تاریخی منکر صفات فرابشری امامان (ع) گردیده اند و بر این باورند که این صفات ساخته و پرداخته غلات است که پس از قرن سوم و چهارم در میان شیعیان راه یافته اند.در این مقاله با بیان نمونه هایی از دیدگاه اصحاب امیرالمومنین (ع)، همچون سلمان، ابوذر، عمار و اصحاب امامان دیگر، یادآور شده ایم که آنان، ائمه (ع) را حجت و امام دانسته اند و از محتوای گفتار و کردار آنان چنین استنباط می شود که ائمه (ع) را دارای عصمت و علوم ماورای طبیعی دانسته اند و سرانجام به برخی شبهات معاصران در حد گنجایش این مقاله پاسخ داده شده است و با بررسی سخنان ابن قبه و مناظره عبداله بن ابی یعفور با معلی بن خنیس، به این ادعا که ابن قبه و ابن ابی یعفور در شمار منکران صفات فرابشری اند، پاسخ گفته ایم.

«علم امام» از مسائلی است که همواره اذهان علما و متفکران شیعی و حتی بسیاری از پیروان ائمه علیهم السلام را به خود مشغول کرده است. بدین روی، سبب ایجاد پرسش هایی از ائمه اطهار علیهم السلام در این باره شده است. با توجه به پرسش های متعددی که در این زمینه مطرح است، این نوشتار تنها از یک منظر به این مساله می پردازد که آن، علم امام از منظر علمای شیعه است، به این که شعاع این علم چه مقدار است و تا کجا امتداد و وسعت دارد. با وجود وحدت نظر اندیشمندان شیعی در برخی حوزه های بحث علم امام، در بعضی موارد از جمله پرسش مزبور، پاسخ های واحدی دریافت نمی شود و به طور کلی، همه نظریه ها را می توان در سه دیدگاه تقسیم کرد: رویکرد تردید و سکوت، رویکرد محدودیت علم امام، رویکرد احاطه علمی کامل امام به همه چیز.

تحقیق درباره باورهای اساسی شیعه در موضوع امامت، از مباحث مهمی است که به اصالت و اعتبار این باورها. با مطالعه منابع اولیه می‌توان به این نتیجه رسید که خاستگاه دیدگاه کنونی شیعه درباره علم و عصمت ائمه، دیدگاه‌های اصحاب خاص امام علی است. آنان امام را حجت خدا و دارای علم الهی گسترده می‌دانستند. اگرچه باید توجه داشت که به دلیل شرایط آن دوره، تازه بودن این مباحث و تفاوت سطح معرفتی افراد، به طور طبیعی تردید‌هایی نیز در میان بعضی مشاهده می‌شود. این مقاله بارویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی با هدف بررسی جایگاه علم و عصمت امام از دیدگاه امام علی تدوین یافته است.

علم غیب یکی از مسائل کلامی است که از دیرباز با رویکردهای متفاوت مـورد توجـه دانشمندان، از جمله فلاسفه اسلامی قرار گرفته و درخصـوص آن بـه اظهـارنظـر و تحلیـل پرداخته‌اند. در این جستار با عنوان «بازنمائی علم غیـب از نگـاه مکتـب فلسـفی اشـراق» بـر آنیم با کاوش در آثار شیخ شهاب الـدین سـهروردی- بنیـانگـذار مکتـب فلسـفی اشـراق- تبیین فلسفی وی را درباره علم غیب بر رسیم. بدیهی است آنچه فلسفه و معرفت‌شناسـی شـیخ اشراق را از دیگران متفاوت می‌کند مبانی اشراقی است که براساس اشراق، نور و شهود بنـا نهاده شده؛ وی با توجه به پیش فرض‌های فلسفی خویش حصول علم و معرفـت را حضـوری می‌داند؛ به ویژه معارفی که از عالم غیب افاضه می‌شود و از سنخ مادیـات نیسـتند، بنـابراین طبق مبانی وی امکان اطلاع از عالم غیب امری مسلم و ممکن است، کـه در نظـام اعتقـادی شیعه از اهمیت والائی برخوردار است.