جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گروه تروریستی و تکفیری داعش، بیشترین تاثیرپذیری را از آموزه­های وهابیت و به­خصوص، تفکرات محمد بن عبدالوهاب در تکفیر مسلمانان دارد. داعش و وهابیت با یک منشور و با یک بهانه که نواقض الاسلام محمد بن عبدالوهاب می­باشد، مسلمانان را تکفیر می­کنند. داعش شبیه­­ترین گروه به دوره اول وهابیت می­باشد و داعشی­ها، خودشان را شبیه­ترین فرد به محمد بن عبدالوهاب و شاگردانش می­دانند. هر کس هفته­نامه النبأ (ارگان رسمی داعش) را نیز مطالعه کند، پی به این موضوع می­برد. حسن فرحان مالکی در کتاب جذور داعش، ریشه تفکر داعش را تفکرات محمد بن عبدالوهاب می­داند.[1] در تحقیق پیش­رو، به روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی تاثیرپذیری داعش از وهابیت می­پردازیم. [1]. مولف در این کتاب، فتاوای علمای وهابیت را زمینه­ساز ظهور جریان­های تندرو و افراطی مانند داعش و ریشه افراط و تندروی آنها در تکفیر مسلمانان می­داند.

سلفیان، طلب شفاعت از اموات را مبتلا به شرک در الوهیت و ربوبیت می­دانند. شرک در الوهیت ناظر به بحث عبادت و شرک در ربوبیت ناظر به قدرت اولیای الهی (بعد از موت ایشان) است. عدم حیات اولیای الهی، عدم سماع ایشان از قریب و بعید و انقطاع عمل بعد از موت، از مواردی است که سلفیان در اثبات عدم قدرت اولیا و اثبات شرک ربوبی به آن استناد می­کنند؛ اما حیات، سماع و قدرت بر عمل، برای اولیا­ی الهی حتی بعد از موت ایشان نیز حاصل است؛ لذا دلیلی برای نفی قدرت و اثبات شرک ربوبی وجود ندارد؛ حتی اگر بر فرض، حیات و سماع و قدرت بعد از موت برای اولیای الهی ثابت نباشد، باز هم ادعای شرک برای طالبین شفاعت بعد از موت، ادعایی باطل است؛ چراکه خطای در تشخیص و عدم قدرت استقلالی برای ایشان، دو مسئله­ای هستند که مانع استقرار شرک برای شفاعت­طلبان خواهد بود.

وهابیان ندای غیرالله را شرک اکبر و موجب خروج از اسلام می­دانند؛ در حالی­که سایر مذاهب اسلامی، ندای غیرالله را یا از اساس شرک نمی­دانند و یا اگر شرک بدانند، موجب خروج از اسلام نمی­دانند. دیوبندیه که حنفی و مقلد هستند، برخلاف وهابیت، ندای غیرالله را شرک نمی­دانند و اگر در برخی از موارد، تعبیر شرک استفاده کرده­اند، مرادشان خروج از ملت نیست؛ لذا برخلاف وهابیت، علمای مکتب دیوبند فی­الجمله ندای غیرالله را جایز می­دانند و در جایی هم که ندای غیرالله را شرک می­دانند، برخلاف وهابیت، مرادشان شرکی نیست که سبب خروج از دین گردد. آنچه باعث شده که وهابیان ندای غیرالله را شرک اکبر و مخرج از ملت بدانند، تشبیه مسلمین با مشرکین است؛ از آنجا که دیوبندیه این تشبیه را قبول ندارند، لذا تکفیر نمی­کنند.

ابن‌تیمیه در کتاب منهاج‌السنه شیعیان را متهم می‌کند به اینکه اکثریت صحابۀ پیامبر-ˆ را مرتد می‌دانند. دلیل او در این مورد به برداشت سطحی و تحلیل نادرست از روایات شیعه برمی‌گردد. در روایات شیعه، نقل شده است که بعد از پیامبرˆ، به سبب اتفاقاتی دربارۀ خلافت حضرت علی%، غیر از سه یا چهار یا هفت نفر، همه دچار ارتداد شدند. وی این نوع روایات را دست‌مایۀ اتهام قرار داده و می‌گوید از نگاه شیعه اکثریت صحابه از دین خارج شدند؛ غافل از اینکه این روایات ربطی به ارتداد به معنی خروج از اسلام ندارد. با دقت در متن روایات این‌چنینی و روایات فراوان دیگر و قراین و برداشت بزرگان شیعه از روایات ارتداد، متوجه می‌شویم که معنای لغوی ارتداد یعنی بازگشت مد نظر بوده و این روایات درحقیقت به ارتداد ایمانی اشاره می‌کند که مربوط به ایمان نداشتن صحابه به وفاداری به ولایت حضرت علی% و تسلیم در برابر سکوت و تصمیمات حضرت در برخورد با رفتارهای ناخوشایند برخی صحابه است که ربطی به خروج از دین ندارد؛ والّا اگر مراد ارتداد از دین بود، باید دربارۀ افراد بیشتری که بعداً متوجه اشتباه خود شدند و برگشتند، حکم ارتداد جاری می‌شد؛ درحالی‌که چنین اتفاقی نیفتاد.

در پژوهش حاضر، اندیشه و آیین وهابیت به­عنوان یکی از متغیرهای تاثیرگذار بر تحولات سیاسی جهان اسلام مورد توجه قرار گرفت و آثار و پیامدهای سیاسی این اندیشه بر جهان اسلام از سال 1900م تا عصر حاضر، بررسی و تبیین گردید؛ بر اساس این پژوهش، اندیشه وهابیت گفتمانی است که مبنای آن، تکفیر اهل شهادتین است. در سال­های آغازین این اندیشه، یک شکاف کلی در درون آن ایجاد شد و در اثر آن، اندیشه وهابیت به دو قسم اندیشه اقصایی و اندیشه احتوایی تقسیم گردید. هر کدام از این دو اندیشه، منشا برخی آثار سیاسی در جهان اسلام از سال 1900م تا عصر حاضر بوده­اند. آن آثار عبارت­­اند از: 1. پایه­گذاری نظام پادشاهی سعودی توسط ملک عبدالعزیز، با همراهی وهابیان اقصایی. 2. استمرار نظام سعودی به­دلیل ترویج اقتدار­گرایی و نیز مشروعیت­بخشی به سیاست خارجی این نظام توسط اندیشه احتوایی. 3. ایجاد زمینه لازم برای دخالت بیگانگان در مسائل جهان اسلام. 4. تضعیف کشورهای اسلامی در اثر جنگ داخلی.