جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از بنیادی‌ترین باورهای مذهب امامیه، اعتقاد به بازگشت ارواح نورانی ائمۀ هدا به ابدان طبیعی آنان در فضای دنیا و پیش از رستاخیز است که از آن به «رجعت» تعبیر می‌شود. حقیقت رجعت در ساحت‌های عقلی و نقلی توسط عالمان تبیین شده و به اثبات رسیده است. از مجموع دلایل عقلی و نقلی فراوان، نه تنها امکان رجعت فهمیده شده، بلکه به وقوع آن یقین حاصل می‌شود. باید دانست به تصریح برخی از عالمان، یکی از باورهای امامیه بازگرداندن روح گروهی از شیعیان و گروهی از دشمنان حضرت مهدی بعد از مفارقت از بدن است؛ امّا مقصود از رجعت در این نوشتار، خصوص بازگشت ارواح نورانی ائمۀ هدی است که نمایندگان ختمیه الاهیه‌اند؛ زیرا وصایت ائمه هدی ختمیه است؛ همان‌طور که نبوت پیامبر اسلام ختمیه است. مسئله رجعت در ساحت عقلی تحلیل و اثبات شده است و نتیجۀ آن تنها امکان وقوع رجعت نیست، بلکه «ضرورت» وقوع رجعت است.

در زمینه وجود ادیان در عصر ظهور و حکومت جهانی امام مهدی سه نظریه مطرح است: ۱٫‌نظریه اثباتی؛ ۲٫ نظریه سلبی؛ ۳٫ نظریه تلفیقی. در نظریه اثباتی وجود اهل کتاب در این دوران و در نظریه سلبی نفی اهل کتاب ثابت می‌شود و در نظریه تلفیقی وجود اهل کتاب در عصر ظهور و نفی آن‌ها در حکومت جهانی مطرح می‌شود. در این نوشتار، در میان سه دیدگاه مذکور، تنها به دیدگاه اثباتی توجه شده و ثمره آن که تنوع ادیان و وجود دین مسیحیت و یهودیت در عصر ظهور و حکومت جهانی است؛ مستدل می‌شود. صاحبان این نظریه برای اثبات مدعای خویش به دلایل مختلف عقلی و نقلی تمسک جسته‌اند؛ مثلا تمسک به آیات قرآنی که با رویکردی عام و خاص به توجیه مسئله پرداخته است. محتوای آیات عام آزادی و اختیار انسان و نفی کننده جبر و قسر آن در امور اعتقادی است و آیات خاص صریحا به وجود ادیان مسیحیت و یهودیت و پیروان آن‌ها تا روز قیامت تأکید می‌کنند. نیز از جمله دلایل ارائه شده در این خصوص، دلایل عقلی، نظیر اصل «آزادگی انسان» و اصل «تکلیف محوری» در دنیا است که این دو اصل تا ابد بشر را همراهی می‌کنند. دلیل دیگر ایده همسانی سیره رسول گرامی اسلام و سیره امام مهدی است که اقتضای این همسانی، تسالم رفتاری امام مهدی با اهل کتاب بوده و این تسالم رفتاری پذیرش مسیحیان و یهودیان را در حکومت جهانی امام مهدی به عنوان اقلیت‌های دینی اقتضا می‌کند.

نوشتار حاضر بر آن است که نشان دهد سنت انتظار موعود منجی در کیش زردشت وجود داشته و در متون این دین به آمدن سه منجی موعود خبر داده شده است. همچنین می‌توان این سه موعود را به ترتیب، با حضرت عیسی حضرت محمد و منجی موعود آخرالزمان در تمام ادیان الاهی مطابق دانست. در مورد دو موعود نخست، در تواریخ مسلمین از خود زردشت نقل و تصریح وجود دارد؛ اما در مورد منجی سوم، لفظ «استدریکا» به معنای «مرد عالِم» آمده است که عالمان مسلمان در کتاب‌های تحقیقی که در مورد سوشیانت‌ها در آیین زردشت نوشته شده است، به تعیین مصداق آن‌ها در تاریخ این دین نپرداخته‌اند. که این، می‌تواند یا ناشی از کم توجهی تاریخ نگاران مسلمان در این زمینه باشد؛ یا این‌که مفهوم موعود آینده را نوعی اسطوره بدون مصداق تلقی کرده‌اند. بر اساس نوشتار حاضر اندیشه موعود منجی در زمان زردشت اندیشه‌ای شناخته شده بوده است و زردشت با توجه به شناخت مردم از مفهوم منجی، آمدن سه تن از آن‌ها را تایید کرده که طبق برخی متون تاریخی پس از اسلام، نخستین سوشیانت بر حضرت عیسی منطبق است؛ دومین سوشیانت بر پیامبر اسلام و سومین سوشیانت، بر امام عصر انطباق دارد. به این ترتیب، نتیجه چنین است که در آیین زردشت همانند سایر ادیان الاهی، فقط آمدن یک منجی موعود مورد نظر است. واژگان کلیدی: سوشیانت، هوشیدر، هوشیدرماه، منجی موعود.

گنجینه روایی شیعه، آکنده از روایاتی است که تصویرگر جریانات آخرالزمانی است. این روایات که از آن به روایات پیشگویی ظهور یاد می¬شود، مورد توجه فرقه¬ها و گروه¬های انحرافی بوده است. این گروه¬ها ضمن سعی در تطبیق روایات بر مدعای خویش از جایگاه روایات در منظومه فکری مسلمانان در جذب توده‌های مردم و اقناع فرقه¬ای از روایات نهایت بهره را برده¬اند. «روایت مفضل بن عمر» از جمله روایاتی است که برای بشارت ظهور علی-محمد باب به عنوان موعود دین اسلام و خاتمه بخش این دین معرفی شده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی این ادعا را بررسی کرده است. با بررسی محتوایی و سندی این روایت و ضعف آشکار آن و عدم شایستگی در اثبات امر امامت و بررسی نقل¬های متعدد آن، بطلان ادعای بهائیت، مبتنی بر این روایت روشن گردیده و برخی از شاخصه¬ها و ترفندهای بهائیت در تمسک به این روایت از جمله تحریف واقعیات، عوام¬فریبی و بهره¬گیری از نصوص متشابه مبرهن می‌شود.

«علی محمّد شیرازی» از جمله مدعیان بابیت و مهدویت است که از نسخ شریعت اسلام، آوردن کتاب جدید و الوهیت خود سخن می‌گوید و چنین می‌نماید که آیینش بدیع و تازه است؛ لیکن بر اساس شواهد موجود، در بسیاری از ادعاهایش از جریان‌های «حروفیه» و «نقطویه» الگو گرفته است. این نوشتار با بررسی ادعاهای مهدویت، نسخ اسلام، کتاب‌آوری و الوهیت سران بابیت؛ به پیشینه‌شناسی این دعاوی پرداخته و برای مخاطب روشن می‌سازد که این گونه ادعاها در آثار سران جریان‌های حروفیه و نقطویه سابقه دارد و در حقیقت ادعای به‌ظاهر تازه سران بابیت، بازگوی سخنان کهنه این دو جریان است که این دو جریان، قرن‌ها پیش از بابیان می‌زیستند.