جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی‌گمان یکی از کارکردهای «دعا برای سلامت امام زمان؟عج؟» را باید در نفعی که به دعاکننده می‌رسد، جست‌وجو کرد؛ اما آیا می‌توان آن را عاملی معنوی در دفع یا رفع بیماری آن ‌حضرت دانست؟ نوشتار حاضر، ضمن پذیرش نقش نخست دعا، از گذر اثبات امکان وقوع بیماری از راه قانون اسباب و مسببات و وجود مصلحت در بیماری و پرداختن به موانع بیماری، اعم از این‌که آن را «محال وقوعی» کند یا نه؛ در قالب اصولی، مانند ویژگی‌ها و به طور خاص علم لدنی حداکثری و عصمت امام از منفرات و همچنین تضمین حفظ امام از سوی خداوند و عاملیت اسباب معنوی؛ «وجه مقدمی» دعا برای سلامتی امام زمان؟عج؟ را تبیین کرده و به این نتیجه رسیده است که خداوند، حضرتش را برای نجات انسان‌ها حفظ می‌کند؛ اما تحقق این وعده الاهی بدون اسباب نیست. «دعای علی‌البدل»، به عنوان سببی معنوی از اسباب حفظ امام به شمار می‌‌آید.

«فطرت»، مبداء مشترک ارزش­های انسانی در نوع بشر ومایه تعالی جامعه است. اما این که آیا فطریات نوع انسان بر زمینه سازی ظهور نیز مؤثراست یا نه؛ با تحلیل دیدگاه‌های استاد مطهری در قالب دو قیاس منطقی، قابل تبیین است. حاصل قیاس اوّل آن است که فطرت سالم در کنار اختیار، بشر را به سوی ویژگی­های جامعه مهدوی هدایت می­کند و براساس قیاس دوم، همین فطرت، به عنوان یکی از مصادیق «حق»، در منطق قرآن هنگام تضاد حقّ و باطل، همواره اصیل و غالب و باقی خواهد بود و این امر درآیات وسنت­های الاهی نیز مشهود است. فطرت و احکام آن، گرچه گاه از مسیر درست منحرف شود؛ اما اصیل و ماندنی است و در زمینه‌سازی تحقق جامعه جهانی مهدوی نقش مثبتی خواهد داشت. مقاله حاضر به شکل کتابخانه­ای گرد آوری و به روش توصیفی- تحلیلی بیان شده است.

«آینده اخلاقی جهان»، همواره مورد توجه مکاتب بشری و الاهی بوده است. اهمیت مسائل اخلاقی در آینده، به ویژه مطلق یا نسبی بودن آن­ها، از لحاظ مداخله مستقیمی است که در تنظیم باور، گرایش و رفتارهای اخلاقی بشر در زمان حال دارد. هدف این پژوهش، واکاوی این مسئله است که کشش آینده برای اخلاق مطلق و نسبی به چه میزان است و جهان آینده، در کدام بستر وجودی و معرفتی، جهان اخلاقی خواهد بود. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و از طریق تبیین دو مؤلفه مهم «حتمی یا محتمل بودن آینده» و «تکامل بشر» به وضعیت اخلاقی جوامع در آینده پرداخته شده و نظریات آینده­پژوهان مطرح شده و کارآیی یا تناقض آن­ها با معیارهای دینی مورد سنجش قرار گرفته است. یافته­های پژوهش حاکی است از منظر دینی، آینده جهان، «آینده‌ای اخلاق محور» خواهد بود و این رویکرد، از طریق قطعیت پدیده ظهور و عملکرد جهان شمول ولی­عصر؟عج؟ محقق می­گردد. با در نظر گرفتن دو شاخصه مذکور، مواجهه اخلاقی بشر در آینده، با وعدۀ نهایی دین برای برقراری حکومت واحد جهانی همسو خواهد شد.

واژه «قائم» یکی از پرکاربردترین واژگانی است که در روایات مهدوی منعکس شده که پس از ائمه یازده گانه، تنها مصداق آن بر امام عصر4 قابل تطبیق است؛ اما در دوران معاصر، جریان «احمد اسماعیل بصری» با استناد به نصوص روایی، با تفسیری خاص به دو قائم معتقد است: قائمی قبل از ظهور و قائمی پس از ظهور. احمد اسماعیل بصری – به زعم خود - به عنوان قائم قبل از ظهور، به دستور امام عصر4 خود را مجری اوامر امام می‌پندارد! نوشتار پیش­رو که با روش توصیفی- تحلیلی به سامان رسیده است؛ ضمن پرداختن به استنادات آنان، عمدترین دلایل آن‌ها را با محوریت نام، ذریه و حیات امام به نقد کشیده است. استناد به روایات ضعیف، تقطیع برخی روایات، تعارض دلایل آنان با اصول پذیرفته شده از جانب این فرقه، از جمله نقدهای «روشی» است. از منظر «محتوایی» می­توان به عدم پردازش به روایات مشابه دیگر، تاویل گرایی و ذوق گرایی بی ضابطه در براشت از روایات، اشاره کرد.

بیش از ۱۵۰ سال است که مستشرقان به تحقیق و پژوهش و اعلام دیدگاه در زمینه مهدویت و موضوعات مربوط پرداخته‌اند. این تحقیقات که با گذر زمان با فراز و فرود و ویژگی‌های خاص هر دوره همراه بوده است؛ تا زمان معاصر ادامه دارد. تحقیق پیش­رو که با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه بررسی و تحلیل دیدگاه‌های بیش از ۲۰۰ مستشرق دو سده اخیر در یک رساله دانشگاهی تنظیم شده؛ درصدد احصا و معرفی مهم‌ترین اشکالات و آسیب‌‌های تحقیقات مستشرقان در عرصه مهدویت‌پژوهی، به ویژه در دوره معاصر است. براساس نتایج این پژوهش، نگاه یکسویه یا مبتنی بر پیش‌فرض‌ها، پایه‌ریزی ناصحیح سامانه فکری، استفاده غیرصحیح از منابع اسلامی و شیعی، اتخاذ رویکردها و روش‌های نامناسب با موضوع و در نهایت، کلی‌نگری یا جزئی‌نگری ناهمگون و بدون لحاظ اولویت‌ها در عرصه‌های مختلف مبانی، منابع، رویکرد یا گزینش موضوعات؛ اصلی‌ترین نقایص و آسیب‌های مستشرقان فعال و صاحب دیدگاه در موضوع مهدویت شمرده شده است.