جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیامبران برای اثبات حقانیت موضع، گفتار و کردار خویش به اذن الهی به معجزه متوسل می‌شوند و این روش مختص به آن‌هاست، اما برخی از ابزارها و روش‌هاست که عمومیت دارد بدین­معنا که پیامبران و ائمه علیهم‌السلام و حتی افراد عادی از آن استفاده می‌کنند از جمله آن مباهله است. برای نمونه مباهله‌ای که بین پیامبر اکرم (ص) با مسیحیان نجران در آخرین سال حیات ایشان رخ داد و این واقعه اولاً: بزرگ‌ترین سند فضیلت برای اهل‌بیت پیامبر (ص) است زیرا الفاظ و مفردات آیه مباهله حاکی است که همراهان ایشان در چه پایه‌ای از فضیلت قرار داشتند و ثانیاً: از نظر اعتقادی و سیاسی در همان دوران و بلکه در تاریخ سیاسی آینده اسلام به‌ویژه در تکوین اعتقادات شیعی نیز نقش اساسی گذاشته است.

حدیث در طی سده­های متمادی پس از رحلت پیامبر(ص) تا­کنون، تاریخ پرفراز و نشیبی را طی کرده و در بوم­های مختلف جهان اسلام در بوته توجه قرار داشته­است. بر­اساس آموزه‌های دین اسلام، حدیث در کنار قرآن، مهم­ترین منبع شناخت اسلام به­شمار می­آید و در عین­حال که مسلمانان را به سنت پیامبر(‌‌ص) پیوند می‌زند، برای شناخت تفسیر، تاریخ عقاید، فقه، اخلاق و احکام هم به­کار می‌رود. بدین­ترتیب بر اساس گزارش‌های تاریخی، مسلمانان به­دلیل شیفتگی و عشق به شخصیت پیامبر اسلام و احساس نیاز به آگاهی از تاریخ پرافتخار گذشته، درصدد جمع­آوری احادیث برآمدند و دانشمندان مسلمان از نقاط مختلف جهان اسلام، برای یافتن حدیث پیامبر(ص) به این­سو و آن­سو سفر کردند. لذا در­خلال سده‌های اول اسلامی، شمار بسیاری از نگارش­های مسلمانان به این موضوع اختصاص پیدا کرد و دانش ویژه­ای به نام علوم حدیث برای ضبط احادیث معصومین و ارزیابی اعتبار آن­ها شکل گرفت.

مقاله حاضر به معرّفی و ارزیابی کتاب رجال تفسیری اثر ابو­طالب علی­نژاد و دستیاران علمی ایشان، که تحت اشراف آیت­الله جوادی آملی نگاشته شده­است، می­پردازد. نو و بی­سابقه­بودن کتاب و نیز اشراف آیت­الله جوادی آملی اهمیت کتاب را دو­چندان کرده­است. مقاله بر­اساس معرفی و ارزیابی اثر سامان یافته­است، نگارندگان پس از بیان مباحثی از­قبیل هدف، انگیزه و روش تألیف و نیز تبیین ساختار کتاب، به بیان نقاط ضعف و قوت پرداخته­اند و تلاش نموده­اند کتاب را ازحیث ساختار و محتوی مورد ارزیابی قرار دهند. ارزیابی کلی و ارائه پیشنهادات و راه­کارها جهت غنی­تر­شدن اثر، فعالیت نهایی مقاله است.

تغییرِ حکم در آیات ­الاحکام و اختلاف‌های ظاهری میان آن‌ها، مباحثی چون نسخ، عام‌ و‌ خاص، مطلق و مقید و محکم و متشابه را در­میان متقدمان و متأخران دامن ­زده­است. نظریه نسخ دیری است که محمل بحث و نظرهای گوناگون بوده­است و اندیش­وران متقدم و متأخر از زاویه نگرش‌های روایی، کلامی، فقهی، اصولی و ... بدان پرداخته­اند؛ به­گونه‌ای که خود به موضوعی تاریخی بدل شده‌است که می‌سزد برای شناخت درست این نظریه، فرآیند و تطور آن را در گستره‌ تاریخش پی گرفت تا به درک درست‌تری از این نظریه در هندسه‌ علوم قرآنی دست یافت. نویسنده با تکیه بر این نگرش سعی دارد­ تا ریشه­های این نظریه در بستر‌های شکل‌گیری‌­اش بررسد و بن‌مایه‌ها و مبانی این نظریه را در مبانی کلامی و اصولی ـ فقهی مفسران و عالمان علوم قرآنی تببین کند تا از این­رهگذر نخست تطور معنایی نسخ همراه با دامنه و شمول آن­را در آیات الاحکام بکاود و نسبت آن­را درمیان مباحث دیگری چون عام و خاص، مطلق و مقید، محکم و متشابه و .. بازشناسد و با نقد دیدگاه کسانی­که نسخ را انکار کرده‌اند و یا آن­را صرفاً یک اتفاق و استثنا تلقی کرده ­اند

محمد­بن­محمد ابوشهبه از­جمله حدیث ­پژوهان سنی معاصر، با اتخاذ آراء و مبانی سلفی­گری (سنت­گرایی بی‌چون و چرا) تألیفات گوناگونی در حوزه حدیث به ثمر رسانده­است. ازآن­جاکه کتاب فی رحاب السنه الکتب الصحاح السته به­رغم حجم نسبتاً اندک توانسته دیدگاه­ های حدیثی این دانشمند سنی را به­ خوبی منعکس نماید. بر­همین ­اساس، مقاله حاضر می­کوشد با تکیه بر کتاب یاد­شده رویکردهای حدیثی وی را استخراج و در­صورت نیاز با عنایت به مستندات به نقد و ارزیابی آن­ها بپردازد.

کتاب ترجمه­شناسی­ قرآن کریم - رویکرد نظری و کاربردی (مطالعه از سطح واژگان تا ساخت جمله)، تالیف دکتر احمد پاکتچی در سه بخش با عنوان‌های «مباحث نظری و دستگاه انتقادی»، «مسائل هم­ارزی واژگان در ترجمه قرآن کریم»، «مسائل هم­ارزی در سطح جمله، کتاب­شناسی و نمایه» تدوین شده­است. خوانندگان در این کتاب با مباحثی چون مفاهیم ترجمه و ترجمه‌شناسی، چیستی ترجمه، نظریه ترجمه، ترجمه‌شناسی یا دانش ترجمه آشنا می‌شوند. در این اثر سیستم ترجمه از ابتدا تا به­امروز به‌صورت عالمانه و اندیشمندانه بررسی شده­است. دکتر احمد پاکتچی، استاد دانشگاه امام صادق(ع) در این کتاب متون مختلف از کتاب‌های مقدس را از دوران‌ نخستین و از هزاره‌های پیش از میلاد مسیح بررسی و مقایسه کرده تا به قرآن کریم رسیده ­است.

کتاب تاریخ قرآن، تألیف حجت‌الاسلام محمد­حسین محمدی است که برای دانش‌پژوهان دورۀ کارشناسی علوم قرآن و حدیث نگارش یافته و به تحلیل و بررسی مباحث تاریخ قرآن می‌پردازد. وی در این اثر طی ۱۶ جلسۀ درسی به مباحثی چون کلیات بحث تاریخ قرآن، نزول قرآن، وحی الهی و کیفیت نزول آن، اسامی و اوصاف قرآن، مکی و مدنی‌بودن سوره‌ها، اجزای قرآن، قرائت قرآن، آشنایی با قراء سبعه، نگارش و جمع‌آوری قرآن، مراحل جمع‌آوری قرآن، نگارش و تدوین قرآن پس از رحلت پیامبر(ص)، نگارش و جمع‌آوری قرآن در زمان ابوبکر و مصحف‌های معروف، نگارش و جمع‌آوری قرآن در زمان عثمان و توحید مصاحف، ویژگی‌های مصاحف عثمانی، و شیوۀ نگارش قرآن پرداخته­است.

کتاب التفسیر و المفسرون تألیف دکتر محمدحسین ذهبی، قرآن‌پژوه مصری، به معرفی و بررسی تاریخ تفسیر، روش‌های تفسیری و تفسیرهای معروف مذاهب و فرقه‌های مختلف اسلامی اختصاص دارد. در این مقاله ابتدا کتاب و مؤلف آن معرفی شده‌اند. در ادامه نگارندۀ مقاله با بررسی بخش‌هایی از متن ترجمه، لغزش‌ها و نارسایی‌های مترجم را بیان کرده‌است. در بخش نقد و بررسی ترجمۀ ابتدا نکاتی دربارۀ معادل‌گزینی‌های مترجم کتاب ذکر شده‌است. در پایان نیز نمونه‌هایی از لغزش‌های ترجمۀ متن و پیشنهادهای نگارنده ذکر شده‌است.

کتاب نقش علوم ادبی در تفسیر قرآن به‌پیشنهاد شورای علمی گروه تفسیر و علوم قرآنِ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به ­عنوان متن آموزشی برای دانش ­پژوهان مقطع کارشناسی رشته تفسیر و علوم قرآن تألیف شده­ است. این کتاب دارای سه بخش است و هر بخشی به‌صورت سلسله درس‌هایی ارائه شده­ است. بخش اول آن در پنج درس، بخش دوم و سوم آن در چهار درس به­ ترتیب به چگونگی نقش‌آفرینی علوم صرف، لغت و نحو اختصاص یافته ­است. در این مقاله بخش اول آن ­جهت دست­یابی به متن آموزشی فاخر و دقیق نقد و بررسی شده ­است. نقدها ذیل دوعنوان مفهومی و محتوایی به روش توصیفی ـ تحلیلی ارائه شده‌است. به­ نظر ما دانش صرف مستقلاً در تفسیر قرآن نقش نمی‌آفریند، بلکه در کنار دانش­ ها و قرائن دیگر به­صورت هم ­افزایی نقش ­آفرین است. آن­چه که در این کتاب به­ عنوان نقش دانش صرف بیان شده در­واقع روش بررسی و تحلیل صرفی واژگان قرآن است نه نقش آن در تفسیر.

مولف در این پژوهش به دنبال شیوه توالی حوادث در روایت­ های قرآنی بوده و در پی منطق توالی پیرفت­های روایت، در جستجوی پیرنگ­ های روایت­ های قرآنی برآمده است. در بررسی­ ساختارهای جنبه های روایت­گری در آیات قرآن، به­طور ویژه داستان­ها و امثال قرآن از جهت توالی پیرفت­ها تحلیل شده­اند و نقش زمان و علیت و دیگر روابط موجود در پیرفت­ های هر روایت مطالعه شده است.