جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله مدعی است ظرفیت های ویژه های در ادبیات عرفانی فارسی می توان یافت که پاسخگوی نیازها و مشکلات شدید روحی انسان سرگشته در دنیای امروز باشد؛ این ظرفیت منحصر به فرد ادبیات عرفانی فارسی در چالش با دلمشغولی های بشر امروز را «آگاهی ویژه عرفانی» و اگر به ذهن مولوی نزدیک تر بشویم «خداآگاهی» نامیده ایم و آن آگاهی ویژه ای است که فقط سالکان حقیقی پس از طی مراحل سلوک در طریق عرفانی و نایل شدن به مقامات ربانی به آن دست می یابند.رسیدن به این خداآگاهی که در حقیقت نوعی «شهود عرفانی» است، طبعا مستلزم طی طریقتی خاص و پشت سرگذاشتن سلوکی ویژه است و به همین دلیل پویندگان طریق زبانی بر مبنای جهان بینی عرفانی برای آگاهی انسان از طبیعت، خویش و خداوند، مراتب و ساحت هایی قایلند و برای این دریافت طبقه بندی های خاصی در نظر دارند.در این جستار بالاترین مرتبه آگاهی مورد نظر عارفان یا «آگاهی ویژه عرفانی» مطمع نظر است که از طریق سایر قوا، وسایل و ابزارهای شناخت نمی توان به آن دست یافت.گاهی ویژه عرفانی (از منظر فراانسان معمولی و حتی از منظر خدا به هستی نگریستن) که حاصل عروج در مراتب و مقامات عالی عرفانی و تحیر و فنا خواهد بود. این آگاهی ویژه نه تنها متعالی تر از علم است بلکه از بصیرت و درون بینی که روانشناسان از آن به «خودآگاهی» تعبیر کرده اند، برتر است. قسمی «درون آگاهی» است که حاصل پشت سر گذاشتن مراتب سلوکی و نیل به «حیرت عرفانی» و تبدیل شدن «من» سالک به «فرامن» یا «من» جدید گسترده و متصل به ملکوت به شمار می آید.نگارنده نخست به اثبات مدعای فوق پرداخته سپس جلوه های این آگاهی را در مثنوی معنوی و غزلیات شمس کاویده و به این نتیجه رسیده است که وقتی در سراسر مثنوی با حیرت ممدوح بر می خوریم، نظر مولوی همان «آگاهی ویژه» یا «خداآگاهی» و رسیدن عارف به «من» گسترده یا «فرامن» است.

هنر مینیاتور از مهمترین اشکال هنری است که با ظهور اسلام نسبت به سایر هنرهای اسلامی به مقام بالاتر نایل شد، کشورهای بسیار در این عرصه پیش قدم شدند، ایران از کشورهایی بود که اشکال مختلف هنری حاوی تمام جنبه های اسلامی را پذیرفت که از یک سو خود بر معیارهای ارزیابی و ذائقه هنری تاثیر گذاشت و از سوی دیگر از آنان تاثیر پذیرفت.در این مقاله به طور مختصر به دوره های تجلی این هنر می پردازیم سپس به نقد فلسفی عرفانی با بهره گیری از مجموعه آثار برخی از نگارگران اشاره خواهیم کرد و سعی می کنیم معیارهای نقد هنری و ربط مضامین آن را با مفاهیم فلسفی آثار روشن کنیم.

در پی تحولات فکری ناشی از مواجهه مسلمانان با اندیشه های غربی و به خصوص واقعه مشروطه، سرزمین ایران متفکران و مصلحان بزرگ دینی را پرورش داد. شاه بیت اندیشه آنان کوشش برای ارتقا اندیشه دینی و نشان دادن عناصر معرفت گرایانه اسلام جهت پاسخگویی به مسایل روز است. گفتمان غالب در اندیشه این مصلحان مقوله تناسب افزایش نگرش عالمانه (دانایی) با توانایی دین اسلام در پاسخگویی به مشکلات کلامی، اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی است.در این مقاله به طرح اندیشه های کلیدی و گفتمان توسعه دانایی محور چند متفکر دینی اصلاح طلب می پردازیم. ابتدا در بخش تاریخچه به طرح آرای سید جمال الدین اسدآبادی، آیت اله نائینی، آیت اله طالقانی، استاد محمد تقی شریعتی می پردازیم. سپس در ادامه به طرح آرای متفکران ذیل می پردازیم: 1- مهندس مهدی بازرگان: متفکر و طراح نظریه توانایی علمی اسلام در دهه های سی و چهل شمسی است. ایشان کوشش خویش را معطوف عیان کردن ابعاد علمی تعالیم دینی نمود. 2- دکتر علی شریعتی: ایشان با تکیه بر بینش توحیدی اسلام و با استفاده از روشها و نظریه های رایج جامعه شناسی علم و ادیان کوشید با از تواناییهای اسلام به عنوان مکتبی پویا در عرصه حیات اجتماعی سخن گوید. پیشنهاد استفاده از عنصر "علم" و "زمان" در فرایند اجتهاد حاکی از توجه ایشان به گفتمان دانایی و نقش آن در احیا تفکر دینی و ارایه تعالیم اسلام متناسب با عصر و تکنولوژی و تمدن جدید است. 3- آیت اله مطهری: ایشان با تاکید و توجه نسبت به بنیادهای عقلانی اسلام، نقش عقلانیت و دانایی در توسعه و ترقی دینی و گره گشایی از مشکلات علمی و علمی جامعه اسلامی را عیان نمود.

یکی از مباحث مهم در اندیشه مسلمین به ویژه شیعه نظریه نظام سیاسی مطلوب اسلام در عصر حاضر است.پس از پیروزی انقلاب عناوینی چون جمهوری اسلامی، حکومت الهی- مردمی، دموکراسی دینی و اخیرا تعبیر مردم سالاری دینی مورد عنایت نظریه پردازان و مسوولان اسلامی قرار گرفته است.در این مقاله در طرح چند بحث مقدماتی، اولا مفهومی روشن از مردم سالاری دینی ارایه گردیده و سپس به دیدگاههای اندیشوران معاصر شیعه در این زمینه اشاره شده است. رای ده نفر از افرادی که به جهت مکانت علمی یا موقعیت سیاسی قابل توجه است در این بخش بررسی می شود. به طور کلی آیات شورا، آیات مربوط به خلافت انسان در زمین، آیه وفای به عهد، آیات دال بر توجه به خطابات تکالیف عمومی به مردم به عنوان چهار دلیل قرآنی بحث مورد توجه قرار گرفته است.

پرسش درباره جایگاه دین در جامعه دمکراتیک به طور مستقیم به نوع کثرت گرایی مورد نظر ما مربوط می شود. با فرض اینکه تنشهای درون اجتماعی، مشخصه جامعه دمکراتیک است، به نظر می رسد تردیدی وجود ندارد که باید جایگاهی برای دین و افراد دیندار در آن فراهم باشد. اتخاذ دیدگاهی مناسب در باب کثرت گرایی برای جامعه دمکراتیک حیاتی است. دست کم دو روایت در خصوص کثرت گرایی مطرح است: قیاس ناپذیر یا رادیکال و قیاس پذیر یا ملایم. در این مقاله استدلال شده است که تبیین قیاس ناپذیر در باب کثرت گرایی هم از حیث نظری (مانند ناممکن بودن نقد بیروتی) و هم از حیث عملی (مانند جایگزینی متقاعد کنندگی با زور) با مشکلات جدی مواجه است. رورتی از کثرت گرایی قیاس پذیر جانبداری می کند البته بر اساس قراردادهای عملی یا مهارتهایی از نوع "دانش مهارتی" بدون فرض هر گونه فراروایت یا راهنمای ترجمان میان آموزه ها یا دیدگاههای رقیب. اما در مقاله حاضر، هماهنگ با نظر دیویدسون اظهار شده است که نوعی ترجمان میان دیدگاههای رقیب، اجتناب ناپذیر است. به علاوه، بر این نکته نیز استدلال شده است که کثرت گرایی قیاس پذیر را نمی توان تنها به مهارتهایی از نوع دانش مهارتی محدود کرد بلکه به نوعی از بصیرتهای نظری نیز نیاز است. این دیدگاه از کثرت گرایی نه تنها باب گفتگو را باز می کند، بلکه مبنایی برای رفع تفاوتها یا تعارضهای تصنعی میان دیدگاههای رقیب را نیز فراهم می آورد. البته تفاوتهای واقعی می تواند باقی بماند و باید در مورد آنها تساهل ورزید.

نام علامه بزرگ ابن هشام انصاری، پیشاپیش دانشمندان برجسته ای که در راه حفظ میراث گرانبهای نحو متحمل رنج های طاقت فرسایی شده اند می درخشد. حیات این دانشمند بزرگ، حیاتی علمی و می باشد. «مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب» سرشار از تالیفات مهم است که مشهور ترین آنها کتاب باید اذعان نمود که این کتاب علی رغم ارزشمندی و جایگاه رفیع مولف آن از جهات مختلفی قابل بررسی و نقد است.مقاله ای که در برابر شماست تحقیقی است پیرامون بررسی و نقد این کتاب که بر اساس استقصاء آراء مولف و مقایسه آنها با یکدیگر و نیز با آراء دیگر نحویان و سپس تحلیل موارد استقصاء شده، صورت گرفته است.این مقاله با توجه به اقتضای مجال به موضوعات زیر پرداخته است.1 - مختصری از زندگی ابن هشام.2 - معرفی کتاب مغنی اللبیب.3 - روش ابن هشام در نحو.4 - نقد مغنی اللبیب از چهار جهت زیر:الف - تناقض و لغزش دربیان وجوه اعرابی.ب - برخورد دو گانه در تمسک به رسم الخط مصحف شریف.ج - استفاده از آراء نحویان بدون اسناد آن به صاحبانش.د - خطا در نسبت آراء نحوی به صاحبانش.

روابط متقابل و پیوند میان مراکز شهری و سکونتگاه های پیر امون شهری به طور فزاینده ای به عنوان عامل اصلی فرایند تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شناخته شده است. علی رغم این واقعیت، بیشتر نظریه های توسعه و رویه های اجرایی، تلویحا به دوگانگی، جمعیت و فعالیت های نواحی شهری و پیرامون شهری تاکید دارند.این مقاله نشان می دهد که چگونه روابط متقابل مراکز شهری و پیرامون آن شامل پیوندهای فضایی (جریان کالاها، پول، سرمایه، مردم، اطلاعات، پسماندها، تولید و فناوری) بر تغییرات نواحی پیرامون شهری اثر می گذارند. عملکرد متقابل و پیوند بین مراکز شهری و 20 سکونتگاه پیرامون شهری در استان قزوین نشان می دهند که روابط متقابل روستا و شهر بیشتر در بروز تغییرات غیر ارگانیک در نواحی پیرامون شهری استان قزوین موثر بوده اند.توسعه شهری و پیرامون آن نیازمند آنند تا به عنوان فرایندهای مکمل برای کسب منابع کمیاب مورد توجه قرار گیرند. منافع چنین رویکرد یکپارچه ای مطمئنا از هزینه های آن بیشتر است.

پژوهش حاضر جستاری است در تحولات برید در دوره بیبرس. در این نوشتار، نخست، از اقداماتی که بیبرس با هدف استقرار امنیت در مصر و شام انجام داده بود، سخن خواهد رفت، سپس به علل بازسازی و تحول برید، اصطلاحات و مناصب و گونه های متعدد برید هوایی، زمینی و مناره ها پرداخته خواهد شد، بیبرس پس از دستیابی به سلطنت، برای مقابله با مغولان و صلیبیان به اقداماتی چون تقویت نیروی نظامی، انسداد مسیرهای ورودی شام و مصب رود نیل در دمیاط و ... دست زد. با این همه، وی به شبکه نظام مند و دقیقی نیاز داشت تا به سرعت از تهاجم دشمن به اراضی مصر و شام اطلاع یابد، از این رو، وی ظاهرا به تاسی از خبر رسانی مغولان سازمان برید را بازسازی کرد و به تحولاتی گسترده در آن دست زد. بیبرس برای تسریع در انتقال اخبار از سویی برید زمینی و هوایی را تاسیس کرد و بدان وسیله مرزهای دولت را با قاهره مرتبط ساخت و از سویی دیگر با ساخت مناره ها تحرکات دشمن را به دقت زیر نظر داشت. این تحولات به وی امکان داد تا ضمن تسلط بر اوضاع به زودی بر دشمن خود فایق آید و امنیت را در سراسر مصر و شام برقرار سازد.

امروزه آشکار شده است که نوگرایی در شعر معاصر عربی فقط در تمرد شاعر بر قید و بندهای سنگین شعر کلاسیک نمود پیدا نمی کند بلکه این نوآوری اغلب در نوع دیدگاه شاعران و تمایل آنها در به کارگیری رمزها و اساطیر و نقابهایی جلوه می کند که به وسیله آنها و در خلال توحد با آنها شاعران رویای شعری خود را تجسم می بخشند و افکار و عواطف درونی خود را بیان می کنند.در بیشتر مواقع رمزهای عام و شایع توانایی بیان آنچه که شاعر معاصر با آن مواجه است را ندارند، در نتیجه شاعر ضروری می داند مه از این رمزهای آماده و شایع تجاوز کند و یا در آنها روح تازه ای بدمد تا به شاعر و مصائب عصر او نزدیکی و ثرابت بیشتری پیدا کند. بدین ترتیب شاعران معاصر امثال عبدالوهاب البیاتی و سیاب و آدونیس و... پیوسته به دنبال پیدا کردن رمزهای شخصی در تلاش هستند.بیاتی تعدادی رمز شخصی به کار می گیرد مانند عایشه، وضاح الیمن، خیام، معری و... هر چند برخی از این رمزها مرجع اسطوره ای و یا تاریخی دارند ولی بیاتی به آنها دلالت رمز شخصی می دهد و تلاش در بازسازی دوباره معانی نمادین این رمز را دارد و به دلالت های شایع آنها پناه نمی برد چه بسا از میان رمزهای شخصی شاعر در دیوانهای شعری رمز (عایشه) بیشتر به کار گرفته می شود. بیاتی توانست این رمز را به عنوان یکی از اصلی ترین رمزهای خود در بین دیگر نمادها و سمبلها قرار دهد و برای بیان موضوعات شعری و تجسم بخشیدن به رویای خود در مورد هستی و حیات به آن رجوع کند.

اصل مسوولیت، بدون هیچ اختلافی پذیرفته شده و قانون نیز به طور کلی ناظر بر مسوولیت و تعیین چارچوب قواعد آن است. بحث در خصوص مسوولیت، بویژه به اعتبار وصف کیفری آن، در زمره دقیق ترین، مهم ترین و در عین حال دشوارترین مباحث حقوقی است. اما دشوارترین مساله در مسوولیت کیفری و جنبه مشکل زا در تعیین چارچوب مبانی آن، ارتباط وثیق بحث با اراده و آزادی آن - به عنوان جوهره انسانی و بن مایه اهلیت جنایی - است. بحث اراده تنها حقوقدانان را به خود مشغول نساخته است، بلکه پیش تر، توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است. بنیان مسوولیت کیفری به شکل مستقیم و لازمی با مساله اراده، آزادی و نقش آن در رفتار ارتکابی ارتباط می یابد. بحث و بررسی در این ارتباط نیز در گام نخست، فلسفی است، زیرا با قضیه جبر و اختیار - که از محوری ترین و در عین حال دشوارترین مباحث فلسفه است - مرتبط می شود. حقوقدانان- همچون روانشناسان - اظهار می دارند که تکوین رفتار ارادی، مسبوق به کنش های مقدماتی و تبعا اجرایی است، اولین مرحله، جهت مندی فکر به سوی موضوع معینی است که در اصطلاح، ادراک نامیده می شود. متعاقبا، مرحله تدبر یا سنجش برایند مضار و منافع مطرح می شود. سپس مرحله سوم که ناظر بر خواست درونی است، شکل می پذیرد. آخرین مرحله نیز مرحله تنفیذ و اجراست. مرحله اخیر، ناظر بر رفتار خارجی است، در حالی که مراحل سه گانه نخست، مراحل درونی و نفسانی است. در حقیقت، دو مرحله از آنها به اندیشه باز می گردند و مرحله سوم - در جنب مرحله چهارم - همان اراده مورد نظر است. این موضوع بدان معنی است که اراده، ماهیتا، از عناصر مختلفی تشکیل می شود و مراحل متمایزی را پشت سر می گذارد، بر همین اساس ضروری است توجه شود عواملی که اراده را فاسد (غیر معتبر) می سازند، ممکن است در مرحله ای از مراحل شکل گیری رفتار ارادی واقع شوند. عوامل یاد شده ممکن است بر ادراک تاثیر نهند و آن را معدوم یا مخدوش کنند. همچنین ممکن است بر نیروی تدبر تاثیر گذاشته و آن را فاسد یا زائل سازند. خواست درونی نیز ممکن است در نتیجه ایراد خدشه به واسطه عوامل موثر، از مقومات صحیح خود منتزع شود، همچنانکه مرحله اجرایی هم ممکن است از انگیزه های واقعی خود منفصل شود و با انگیزه های وهمی یا نادرستی همراه گردد. در این مقاله، تلاش می کنیم مفهوم اراده و نقش اساسی آن را - با استناد به آرای حقوقی و منابع قانونی - در اهلیت جنایی و تبعا مسوولیت کیفری تبیین نماییم.