جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتیبه فرمان کوروش تاکنون اساس پژوهش های فراوان قرار گرفته، ولی به نقش خدای نبوی بین النهرینی در این کتیبه از منظر اسطوره شناختی عنایت چندانی نشده است. کتیبه فرمان کوروش آسیب هایی دیده و نبو و مردوک تنها خدایانی هستند که نامشان در این نوشته باقی مانده است. خدای نبو، صاحب خویشکاری توکل بر خط، کتابت، خرد، محافظت از کاتبان و تا حدی شادی بخشی، گاه وزیر و گاه فرزند مردوک انگاشته می شد. هدف نگارنده در این مقاله بررسی این موضوع است که چرا کوروش هخامنشی در فرمان (استوانه) مشهور خود، که به هنگام فتح بابل دستور نگارش آن را صادر کرد، در کنار نام مردوک از خدای نبو یاد کرده و انگیزه کوروش یا کاتبان تحت فرمان او در استفاده از نام این خدا، به جای نام خدایان دیگر، چه می توانسته باشد. با این هدف ابتدا به معرفی خویشکاری ها و معبد و خاستگاه نبو می پردازیم و سپس نقش او در جاهای مختلف و متون پادشاهی در طول زمان و همچنین اهمیت آمدن نام نبو و مردوک را در کنار یکدیگر ذکر می کنیم. آنگاه به بررسی تقش نبو در استوانه کوروش می پردازیم و نتیجه می گیریم که به احتمال فراوان نبو، به دلیل جانشینی مردوک، حفاظت از پادشاهی کوروش و جانشینش کمبوجیه، توکل بر خرد و عمر طولانی و شادی و قدرت بخشیدن و مشروعیت بخشیدن به کوروش وجانشینانش در این کتیبه به جایگاه دوم پس از مردوک دست یافته است.

گسترش روابط ایران و آلمان، از آن جا ناشی شد که آلمان نازی برای بدل شدن به یک قدرت مهم در اروپا، نیاز به احیای اقتصادی داشت. در این میان، حضور آلمان در ایران دوران رضاشاه، در سال های 1313-20، هم فرصتی بود که از سوی متفقین به رسمیت شناخته شده بود و هم این که دولتمردان ایران از آن، به عنوان ابزاری برای تعدیل نفوذ شوروی و بریتانیا و نیز نوسازی صنعتی و توسعه اقتصادی کشور استقبال کردند. تا آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال کشور توسط قوای متفقین، روابط دو کشور تا مرز یک اتحاد نظامی و استراتژیک پیش رفت. مساله مهمی که مقاله حاضر به آن می پردازد این است که هدف آلمان از گسترش روابط با ایران چه بود و چنان هدفی چگونه را پیش می برد. در بررسی این مساله، فرض اساسی مقاله آن است که آلمان در روابط خود با ایران در این دوره، در پی گسترش نفوذ در ایران از طریق ابزارهای اقتصادی و فرهنگی بوده است.

در سال های نخست قرن سیزدهم نوزدهم ایران و انگلستان شاهد شکل گیری و توسعه محدود یک رابطه سیاسی بودند که مبنای اصلی آن شرایط ویژه ناشی از جنگ بود. در واقع، جدی شدن خطر ناپلئون انگلیسی ها را واداشت که توجه خاصی به ایران داشته باشند. در مقابل، ایران نیز با توجه به رویارویی نظامی با روسیه از توسعه روابط با انگلستان استقبال کرد. اگرچه انگلستان تمایل چندانی به ارتقای سطح این تماس با ایران نداشت، اقدام هم زمان ایران در توسعه روابط با فرانسه، آن دولت را به بازنگری در این رویکرد واداشت. در فاصله سال های 1224/1809 تا 1229/1812 انگلستان با تامین بخشی از نیازهای نظامی دولت نوپای قاجار، جایگاه و نفوذ خود در ایران را تقویت کرد. این ارتقا نفوذ به سفیران وقت این کشور فرصت داد تا هم راستا با منافع دولت متبوع خود، در روند ناپیوسته و نسبتا طولانی مذاکرات صلح ایران و روسیه اعمال نفوذ کنند. مقاله پیش رو کوشیده است با استناد به داده های موجود در دو مجموعه آرشیوی کمتر دیده شده، روند و سرشت مراحل پایانی این رابطه و پیامدهای ناشی از آن برای ایران را بررسی کند. این بررسی مدعی است مصالحه گلستان که در نهایت صورت عهدنامه به خود پذیرفت، پیامد هم کنشی سه عامل متفاوت، یعنی اقتدار متزلزل حاکمیت قاجار، جنگ با روسیه، و سرانجام، سیاست محافظه کار و موقعیت نگر انگلیسی ها در قبال ایران بود.

پس از شکل گیری حاکمیت سعودی در شبه جزیره عربستان که پس از هم پیمانی محمد بن سعود حاکم شهر الدرعیه در قلب منطقه نجد عربستان سعودی و محمدبن عبدالوهاب رخ نمود، تاریخ نویسی سعودی نیز آغاز به کار کرد. این تاریخ نویسی در طول تاریخ خود از الگوهای متعددی پیروی کرده است. در وهله نخست و با توجه به تفاوت های فرهنگی مکانی می توان از دو الگوی تاریخ نویسی نجدی و بغدادی پیرامون برآمدن آل سعود سخن گفت، که در الگوی نخست عنصر وهابی در مقابل عنصر سعودی برجسته می شود، و در الگوی دوم سرزمین نجد به عنوان عنصر اصلی درنظر گرفته شده است. تفاوت در عنصر زمان نیز باعث ایجاد الگوهای متعدد تاریخ نویسی سعودی شده است، از همین جهت می توان از منظر هویتی دوگونه تاریخ-نویسی متقدم (دوره نخست حاکمیت آل سعود) و متاخر (دوره پس از شکل گیری حاکمیت سوم سعودی) را در نظر گرفت.

رقابت عمده شرکت نفت ایران و انگلیس با شرکت نفت شل، در سال های 1909-1918 م.، بر سر دو موضوع مهم استوار بود؛ یکی از این موارد، تغییر سوخت کشتی های نیروی دریایی انگلیس از زغال سنگ به نفت و تامین این سوخت از منابع نفتی شرکت نفت ایران و انگلیس، یا شرکت رویال داچ شل و موضوع دیگر، رقابت این دو شرکت در به دست آوردن سهام شرکت نفت ترکیه بوده است. با توجه به حمایت های دولت انگلیس از شرکت نفت ایران و انگلیس که کاملا یک شرکت انگلیسی بود، در هر دو مورد فوق، شرکت نفت ایران و انگلیس نسبت به شرکت رویال داچ شل موفقیت بیشتری به دست آورد. این نوشتار بر آن است تا با روش تحقیق توصیفی و تحلیلی، به بررسی رقابت های میان دو شرکت ایران و انگلیس و شرکت رویال داچ شل، در سال های 1918-1908 م. بپردازد و نقش دولت انگلیس را در این رقابت ها مورد بررسی قرار دهد.

همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماورا النهر، با مقاومت قرلق ها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرده و در نیمه دوم قرن چهارم هجری به عنوان مذهب غالب آن نواحی درآمد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی-تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن داده های موجود، تا حد امکان به این روند گسترش اسلام در قلمرو قرلق ها وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه نشان می دهد که اگرچه قرلق ها به لحاظ نظامی در مقابل سپاهیان اسلام مقاومت کردند، اما به تدریج از طرق مختلف همچون تبلیغات مذهبی بازرگانان، غازیان، مراودات سیاسی، و بالاتر از همه فعالیت مبلغان مسلمان در آن ناحیه، تحت تاثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفته و مسلمان شدند.

پارسی ها، یکی از اقوام هند و ایرانی بودند که در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد وارد ایران شدند و در بخش های جنوبی و جانب شرقی کوه های زاگرس ساکن شدند. آنان پس از سال ها سکونت پشت مرزهای شرقی ایلام و با استفاده از اوضاع سیاسی منطقه، به تدریج وارد سرزمین انشان شدند. به نظر می رسد تهاجمات مکرر آشوریان علیه همسایگان شرقی خود؛ یعنی مادها، پارسی ها و به خصوص علیه ایلام در طول قرن هشتم و اوایل قرن هفتم پ.م.، منجر به برقراری روابط دوستانه میان پارسی ها و دولت ایلام، در قالب اتحادهای سیاسی - نظامی، برای مقابله با خطر آشوریان شد. از طرف دیگر، حضور پارسی ها در پشت مرزهای انشان و تهاجمات مکرر آشوریان علیه سرزمین های غربی ایلام که باعث غفلت ایلامی ها از سرزمین شرقی خود؛ یعنی انشان شد، باعث گردید که پارسی ها از فرصت پیش رو استفاده کرده و به تدریج وارد سرزمین انشان شوند.در این مقاله، تلاش شده است با استناد به کتیبه ها و منابع میان رودان، ایلامی، پارسی قدیم و شواهد باستان شناسی و با استفاده از شیوه پژوهش های تاریخی، به بررسی چگونگی ورود پارسی ها به انشان و روابط آنها با ایلام پرداخته شود و در آن نشان داده شود که به دلایل تهاجمات مکرر آشوریان علیه سرزمین ایلام، آنها سعی کردند برای مقابله با آشوری ها و با استفاده از توانمندی های نظامی پارسی ها، از همان ابتدا روابط دوستانه ای با آنها برقرار کنند. همچنین، حملات مکرر آشوریان علیه مرزهای غربی ایلام، از اوایل قرن هفتم پ.م.، منجر به غفلت آنها از مرزهای شرقی و ضعف دولت ایلام شد و این، فرصتی برای پارسی ها فراهم کرد که به تدریج و ظاهرا بدون برخوردهای شدید نظامی، وارد سرزمین انشان شوند و سرانجام این که حتی با وجود این حوادث، روابط دوستانه میان پارسی ها و ایلامی ها، همچنان تا پایان حیات حکومت ایلام حفظ گردید.