جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بدون شک مواد اصلی شکل دهنده یک لغت نامه چیزی جز کلمه و لغت نمی تواند باشد و از آن جایی که بشر ذاتا نیازمند به تعامل با یکدیگر است. بنابراین، می توانیم به این نکته اذعان کنیم پیدایش لغت یا خلقت و آفرینش انسان و صوت همراه بوده است تا جایی که گام بر جای پای پیشرفت و ترقی انسان گذاشت و دارای مرگ و میر و زاد و ولد گردید به نحوی که با گسترده شدن نیازهای بشر به دانستن و فهمیدن علوم و اکتشافات تازه ایی به وجود آمد که هر یک از آنان، کلمات و اصطلاحات خاص خود را به همراه داشته اند از این رو، دانشمندان لغت نیز از آغاز درصدد جمع آوری کلمات و شرح و معانی آن ها برآمدند تا با تحولات و تغییرات گوناگون در طول دوره های مختلف به شکل کنونی دست یافته اند.

نویسندگان تاریخ تمدن اسلامی بر این امر هستند که مبتکر علم عروض عالمی به نام الخلیل بن احمد الفراهیدی می باشد که استاد سیبویه بود. و این ابتکار را این گونه آغاز کرد که آهنگ های اشعار شاعران عرب را مورد مطالعه و بررسی قرار داد، و به این نتیجه رسید که تمام این اشعار طبق شانزده آهنگ سروده شده اند، که این آهنگ ها را بحور شعر نامید، و هر بحر را به یک نامی اختصاص داد، و پس از مطالعات فراوان عقل مبتکر او به این محاسبات ریاضی مانند هدایت شد که می توان این شانزده بحر را از پنج دایره استخراج کرد، به اضافه شش آهنگ (بحر) مهمل غیرمستعمل دیگر. که همه این بحور شعر در پنج دایره گنجانده شده. اما برخی از اساتید عرب این دایره ها را به خاطر سبب های زیر مورد حمله قرار دادند و خواهان حذف آن ها از این علم شدند: 1- آسان نبودن استخراج بحور شعر از این دایره ها. 2- امکان بی نیاز شدن طالب علم عروض از این دایره ها. 3- این که استخراج بعضی از بحور شعر همراه تاویل و تقدیر می باشد. حال این مقاله اهمیت این دایره ها را مورد بحث قرار می دهد، و نقش کاربردی آن ها را بیان می کند، و همچنین چگونگی استخراج بحور شعر را شرح می دهد.