جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون دو جریان فکری و سیاسی مهم و موثر به منصه ظهور رسیده اند. جریان اولی را که می توان به لحاظ فکری آن را «جریان اسلام گرای فقاهتی» و از حیث سیاسی «جریان اصول گرا» نامید، بار اول در دهه شصت و بار دیگر در دهه هشتاد به اوج قدرت خود رسید وکماکان به آن ادامه می دهد. در مقابل، جریان دوم که می توان از نظر فکری آن را «جریان نواندیش دینی» و از منظر سیاسی «جریان اصلاح طلب» خواند، در دهه هفتاد به اوج رشد خود رسید و از آن زمان، به ویژه پس از حوادث دهمین انتخابات ریاست جمهوری، به افول گراییده است.هدف اصلی این مقاله، بررسی تطبیقی دیدگاه های این دو جریان نسبت به مساله حقوق زنان، به ویژه مقوله مشارکت سیاسی آنهاست و فرضیه آن نیز عبارت است از اینکه: «مبانی فکری و دینی متفاوت این دو جریان، منجر به موضع ناهمگون آنها نسبت به مساله حقوق زنان، به خصوص مقوله مشارکت سیاسی آنها، شده است». برای ارزیابی این فرضیه، سعی بر آن است تا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی مبانی فکری و تلقی دینی دو جریان مذکور، مواضع آنها نسبت به مقوله حقوق زنان، به ویژه در زمینه مشارکت سیاسی و خانواده، مقایسه شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از یکسو بین مواضع دو جریان مذکور نسبت به حقوق زنان تفاوت های قابل توجهی وجود دارد و از سوی دیگر، این اختلافات اساسا ناشی از تفسیر متفاوت، ولی غیرمنعطف، آنها نسبت به دین است.

هابرماس برای تبیین نسبت اخلاق و سیاست، اندیشه سیاسی را به طورکلی به دو دوره کلاسیک و مدرن تقسیم می کند. از نظر وی، در دوره کلاسیک، اخلاق و سیاست در ارتباط با یکدیگر بوده اند؛ اما، در ابتدای دوره مدرن با حدوث دو تحول روش شناسانه و موضوعی، «فلسفه سیاسی» کلاسیک جای خود را به علم یا «فلسفه اجتماعی» داد و این سرآغاز جدایی روزافزون اخلاق از سیاست شد. بدین سان، سیاست از نهادی که زمینه ساز تحقق سعادت شهروندان است، به نهاد مدیریت و تکنیک کنترل روابط اجتماعی و غرایز انسانی مبدل می شود. هابرماس صیرورت مذکور را به آرا کانت هم تعمیم می دهد. مقاله حاضر، در صدد است تا با توجه به شناسه ها و مختصات اندیشه سیاسی کانت، نشان دهد که داعیه مزبور به کانت قابل تعمیم نیست؛ چرا که در اندیشه سیاسی کانت نیز همانند اندیشه سیاسی کلاسیک، سیاست بسترساز تحقق مفاهیم اخلاقی است، با این تفاوت که در اندیشه کانت مفهوم «سعادت» جای خود را به مفهوم «خود آیینی» و «کمال» می دهد.

هدف از این پژوهش یافتن مبادی و مفروضات متافیزیکی پیدا و پنهان در اندیشه سیاسی ماکیاولی است؛ مبادی که ریشه در سیاست اندیشی او و موقعیت ویژه اش در تاریخ اندیشه سیاسی غرب دارد. علی رغم آنچه بسیاری از محققان تاریخ اندیشه، اندیشه سیاسی ماکیاولی را قلمرو واقع گری ناب می دانند و خود او را با عناوینی همچون بنیان گذار رئالیسم سیاسی، تا آستانه پوزیتیویست سیاسی (سرآغاز دوران جدید) فرا برده اند، این نوشتار بر آن است که تاملات تجربی ماکیاولی پیرامون سیاست، متاثر از مقولاتی عمدتا الاهیاتی است که از اعصار گذشته بر جای مانده و رشته های آن در اندیشه او نیز (همچون دیگر اومانیست های رنسانس) دیده می شود. در این مقاله سعی شده است که ذیل سه محور، یعنی: اصل بنیادین، ربط میان فورتون و ویرتو، و منجی گرایی، ریشه های الاهیاتی اندیشه سیاسی ماکیاولی آشکار شود و خوانشی الاهیاتی از آن ارائه گردد.

در طول تاریخ معاصر ایران، ادبیات به عنوان قالبی برای بیان تحولات جامعه به ویژه پس از مواجهه ایرانیان با رخداد تجدد در انقلاب مشروطیت مورد توجه بوده است. در این میان بخشی از نیروها و فعالان ادبی ایرانی که گرایش های چپ گرایانه در عرصه اندیشه سیاسی داشتند، ادبیات را به عنوان روش و مشی خود برای مبارزه انتخاب کردند. رضا براهنی در قامت یک نویسنده و منتقد ایرانی در چارچوب چپ فرهنگی در عرصه ادبی ایران قرار می گیرد. او در سال های قبل و بعد از انقلاب ایران دست به تولید آثاری در حوزه نقد، شعر و داستان می زند که از یکسو واجد مضامینی چون کنش طبقاتی است و از سوی دیگر نشان دهنده تعهد او نسبت به تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه ای است که در آن زیست فکری می کند. این تعهد خود مبتنی بر نوعی حماسه گرایی استوار بر اندیشه چپ است. از این رو می توان کنش طبقاتی موجود در آثار براهنی را متاثر از چپ گرایی حماسی او دید.

ظهور و گسترش سازه انگاری (constructivism) به عنوان یکی از چارچوب های مهم مفهومی و نظری در روابط بین الملل در دو دهه اخیر با افزایش علاقه به تحقیقات تجربی در این چارچوب همراه بوده است. پژوهش در چارچوب این رویکرد استلزامات خاصی دارد که متاسفانه در بسیاری از تحقیقات و پژوهش های جاری، به ویژه در پایان نامه ها و رساله های دانشجویی، کمتر رعایت می شود. به علاوه بسیاری از دانش پژوهان جوان روابط بین الملل که علاقه نظری به سازه انگاری دارند در اینکه چه دامنه ای از موضوعات را می توانند از این منظر مورد تحقیق تجربی قرار دهند به تردید دچار می شوند. هدف این مقاله آن است که نشان دهد پژوهش سازه انگارانه متعارف چه استلزاماتی دارد و چه حوزه های موضوعی ای را می تواند شامل شود. روش گردآوری داده ها در این مقاله کتابخانه ای و با اتکا به متون نظری و فرا نظری و نیز تحقیقات تجربی پیشین بوده است و نشان می دهد که چگونه سازه انگاری می تواند پایه نظری پژوهش تقریبا در همه حوزه های موضوعی در روابط بین الملل باشد.

در سال های اخیر در اثر تحولاتی مانند جهانی شدن، گسترش ارتباطات، شکل گیری جنبش های جدید اجتماعی، مفاهیم کلاسیک جامعه شناسی سیاسی مانند دولت، ایدئولوژی، قدرت، گروه ها و نظام اجتماعی، طبقه و... تحولات عمیقی یافته اند؛ به گونه ای که به نظر می رسد نظریه های مارکسیستی، نظرات اثبات گرایی و رفتارگرایی، تحلیل وبری از جامعه و دولت، نخبه گرایی، کارکردگرایی، پلورالیسم وکورپوراتیسـم برای تحلیـل جامعه امروز ناتوان و ضعیف به نظر می رسد. در سال های اخیر، نظریه گفتمان توانسته است بین عناصری مانند قدرت، ایدئولوژی و فرهنگ ارتباط برقرار کند و در حوزه های مختلف علوم انسانی به ویژه علوم سیاسی، کاربرد وسیعی پیدا کند. در این پژوهش تلاش شده پس از فهم نظریه گفتمان، ماهیت دولت، مبنای شکل گیری گروه های اجتماعی، قدرت، فرهنگ، «جنبش های اجتماعی جدید» و نحوه منازعه گفتمان ها در عرصه جامعه برای تبدیل شدن به گفتمان هژمون، نقش سوژه در مبارزات سیاسی و «جایگاه دولت» از منظر جامعه شناسی سیاسی تحلیل و بررسی شود. از جمله مهم ترین نتایج پژوهش حاضر می توان به اهمیت یافتن فرهنگ به عنوان عرصه منازعه و مواجهه، توجه به «بازنمودها» و وانموده ها، تکثر نگرش ها و منافع، تفکیک زدایی از حوزه های مختلف جامعه و کشیده شدن منازعه قدرت به سطح جامعه و عرصه «خیابان» و... اشاره کرد.