جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ساز و کارهایی که بیشترین تاثیر را در تغییر وضعیت گروه های اقلیتی و محروم در جوامع کنونی در طول سال های پس از جنگ جهانی دوم داشته، ساز و کاری است با عنوان "تبعیض مثبت" که چه در رابطه با مشروعیت ذاتی آن و چه در رابطه با تاثیر واقعی اش در تغییر موقعیت ها بسیار بحث انگیز بوده است. کاربرد این روش در رابطه با موقعیت زنان در بسیاری از کشورهای جهان و در حوزه های مختلفی همچون ورود زنان به دانشگاه ها،‌ رده های مدیریتی و به طور کلی به مشاغل زنانه موضوع بحث های گوناگونی بوده است که می تواند با توجه به موقعیت خاص زنان در کشور ما و در مقطع کنونی که جامعه ایرانی دگرگونی های عظیم و عمیقی را تجربه می کند مثمر ثمر باشد. در واقع موقعیت زنان در جامعه کنونی ایران در طول سه دهه گذشته تغییرات محسوسی را شاهد بوده است که این امر را می توان به وضوح در حضور و مشارکت اجتماعی گسترده آن ها به ویژه در برخی از عرصه ها همچون دانشگاه ها و حیات روشنفکرانه و خلاقیت ادبی شاهد بود. با این وصف این حضور موثر که پیامدهای آن در سال های آتی به دلیل ورود دانشجویان کنونی به حوزه زندگی اجتماعی بیش از پیش افزایش خواهد یافت، دارای مابه ازای مناسب و درخوری در سطح اشتغال نبوده است. اشتغال زنان ایرانی موقعیت نسبتا شکننده ای را نشان می دهد که چه در ارقام مطلق آن در مقایسه با اشتغال مردانه و چه در کیفیت آن یعنی سطح مهارت و میزان اهمیت فرصت های شغلی به دست آمده به وسیله زنان در سلسله مراتب شغلی قابل مشاهده است. این وضعیت را البته نمی توان خاص ایران و حتی خاص کشورهای در حال توسعه دانست. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز ورود زنان به حوزه های کاری و به ویژه ارتقا یافتن آن ها در سلسله مراتب شغلی نه در قالب یک تحول خودکار و آرام بلکه به سختی و با تکیه بر مطالبات و مبارزات برابرخواهانه خود آن ها صورت گرفت. این تلاش ها الزامات پدرسالارانه موجود در جوامع انسانی را به تدریج و در درجه های مختلف به عقب رانده و راه را برای دگرگونی موقعیت خود فراهم کرد. هدف از مقاله کنونی پیش از هر چیز بحث درباره این سازوکار، ریشه های تاریخی آن، چگونگی انطباق یافتن آن با موقعیت زنان در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و در نهایت قابلیت استفاده از آن با توجه به نقاط قدرت و ضعف آن در وضعیت کنونی ایران است.

شاهنامه فردوسی از ارزنده ترین آثار ادبی ایران و جهان است که از دیدگاه های مختلف قابل نقد و بررسی است. این اثر ارزشمند و افتخارآمیز را می توان از جهت زبان و ادبیات، جامعه شناسی، اسطوره شناسی، داستان پردازی و سایر زمینه ها تحلیل کرد. یکی از زمینه های به نسبت جدید که می تواند بستر پژوهش در شاهنامه باشد و آثار و نتایج مفیدی به دست دهد، روان کاوی و روان شناسی است. از روان کاوان و روان شناسان برجسته و صاحب نظر دوران اخیر که آرا و نظرات او در بررسی آثار ادبی مشرق زمین مفید و قابل استفاده است، کارل گوستاو یونگ است. آنیما (وجود مادینه) از مهم ترین موضوعات نظریه روان شناسی تحلیلی شخصیت اوست که به گفته وی به صورت های دوگانه سازنده و ویران گر نمود پیدا می کند. زنان در شاهنامه در کنار داشتن جلوه های بیرونی و اجتماعی خود می توانند به گونه ای نمودهای دوگانه آنیما باشند که در ناخودآگاه جمعی قوم ایرانی وجود داشته و در اسطوره و پس از آن در حماسه پدیدار شده اند. سودابه و زنان گمراه کننده هفت خوان، آنیمای منفی و فرانک، فرنگیس، رودابه و سیندخت آنیمای مثبت ناخود آگاه اند که در حماسه نقش و کارکرد مهمی ایفا می کنند. خواهران توامانی (پاکیزه رویان جمشید و خواهران اسفندیار) که در شاهنامه به اسارت درمی آیند و سپس آزاد می شوند بیانگر این نکته اند که آنیما در برخورد با خودآگاه می تواند دگرگون شود و از حالت آفرینندگی و پاکی به اسارت و ناپاکی درآید و دوباره در برخورد با یک خودآگاه نیک به حالت اولیه خود باز گردد. در این مقاله به بررسی این موضوع پرداخته شده است.

علی رغم اهمیت منابع طبیعی و نقش تعیین کننده این ثروت های ملی در توسعه پایدار، بهره برداری غیر اصولی از عرصه های گوناگون منابع طبیعی به زعم قابل تجدید بودن آن، امروزه تهدیدی بزرگ برای آینده محسوب می شود. بهره برداری صحیح و بهینه از این منابع خدادادی می تواند زمینه ساز دستیابی به توسعه پایدار در کشور گردد. نظر به اهمیت نقش زن روستایی در بهره برداری از عرصه های مختلف منابع طبیعی، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تخریبی، حفاظتی و احیایی زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان خوزستان و عوامل مرتبط با آن در سال های 85 و 86 انجام شد. روش پژوهش در این تحقیق از نوع پیمایش مقطعی و ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و جامعه آماری در این پژوهش زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان بود. جهت تعیین نمونه آماری، از روش نمونه گیری دو مرحله ای کاملا تصادفی استفاده و تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزار SPSS انجام شد. براساس نتایج حاصله، زنان در کلیه فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی در منطقه نقش داشته و از سویی هیچ رابطه معنی داری بین ویژگی های شخصی آنان و فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی توسط آنها وجود ندارد، بدین ترتیب روشن می شود که فعالیت های تخریبی زنان عمدی نبوده، بلکه به اقتضای مکان زندگی، شرایط آب و هوایی محل سکونت خود و کمبود نقدینگی و عمدتا به دلیل نداشتن آگاهی کافی به بهره برداری های غیر اصولی اقدام می کنند. عدم وجود امکانات رفاهی و تسهیلات زندگی، جمعیت زیاد، چرای مفرط دام، استفاده از سوخت های سنتی در مناطق مورد مطالعه، سبب تخریب منابع طبیعی است. جهت کاهش سیر صعودی تخریب این منابع فراهم نمودن امکانات و ضروریات زندگی روستاییان، آگاه سازی و آموزش زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال، برگزاری کلاس های آموزشی همراه با استفاده از رسانه های جمعی در آگاه سازی و ایجاد حساسیت در روستاییان در خصوص جایگاه و نقش بیابان و عرصه های بیابانی در توسعه پایدار ملی امری ضروری به نظر می رسد.

پیامدهای همسر آزاری در جوامع و تاثیرات سوء آن بر مادران و فرزندان در پژوهش های متعددی نشان داده شده است. از مشخصات عمومی همسر آزاری، پنهان بودن آن از انظار است؛ به طوری که اغلب زنان ایران آزار همسرانشان را تحمل می کنند. از این رو تحقیقات قابل توجهی در داخل کشور وجود ندارد. به منظور بررسی رواج همسر آزاری و عوامل موثر بر آن در میان متاهل شهر تهران از الگوی پرسش نامه موفیت و همکاران (1997) استفاده شده است. یافته های این پژوهش که میزان همسر ازاری را 81.7 درصد گزارش می کند، مشخص می سازد که بین سن، میزان تحصیلات، شغل و میزان درآمد زن و شوهر با میزان همسر آزاری شوهران رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین با افزایش مدت زمان ازدواج میزان همسر آزاری کاهش نیافته و تحمل اجتماعی نه تنها به بقای خشونت خانگی کمک می کند بلکه موجب افزایش آن نیز می شود.

مطالعه و ارزیابی وضعیت اجتماعی اساتید زن از کارآمدترین شیوه های شناخت مسایل ساختاری و کارکردی زنان دانشگاهی برای ایجاد زمینه های رشد و تعالی این گروه نخبه و کارآمد جامعه بوده و راه کارهای مناسب برای رفع مشکلات و مسایل اجتماعی و فرهنگی آنها را فراهم می آورد. این پژوهش با روش فراتحلیلی و مدل ارزیابی راهبردگرا، ضمن مطالعه نتایج مطالعات داخلی درباره وضعیت اجتماعی زنان دانشگاهی، میزان انطباق آن با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را ارزیابی می کند. یافته ها نشان دهنده رشد زنان عضو هیات علمی، پایین بودن میزان مشارکت آنها در مدیریت ها، تصمیمات و سیاست های کلان در دانشگاه ها، همایش ها و سمینارها و وجود احساس تبعیض و اجرای نشدن عدالت سازمانی در بین آنهاست. با وجود زمینه های مساعد برای ورود به دانشگاه ها و مقاطع تحصیلات تکمیلی، مشکلات فرهنگی و اجتماعی از قبیل نقش و مسوولیت همسری و مادری و نوع نگرش به زنان در محیط کار باعث شده است که استعدادها و قابلیت های زنان دانشگاهی به طور کامل شکوفا نشود. راه کارهای اجرایی شامل؛ تحول فکری، ارتقای سطح علمی، پژوهشی و آموزشی زنان دانشگاهی، تسهیلات و امکانات ویژه برای اعضای هیات علمی زن، تامین امکانات پژوهش و تحقیق و جلب مشارکت و تقویت حضور زنان در پست های مدیریتی در آمورش عالی است.

برخی از فمینیست ها به مفهوم هموابستگی بعنوان یک اختلال یا بیماری در زنان انتقاد کردند و هموابستگی را حاصل تجویزهای اجتماعی (نقشهای جنسیتی زنانه) دانستند، به دنبال این انتقاد در پژوهش حاضر میزان هموابستگی در زنان با نقش های جنسیتی مختلف مورد مقایسه قرار گرفت. روش تحقیق علمی – مقایسه ای بوده و نمونه مورد مطالعه 174 نفر از زنان متاهل شهر تهران با تحصیلات دانشگاهی شامل 69.9 درصد شاغل و 30.1 درصد خانه دار بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش، پرسشنامه سنجش هموابستگی هالیوک (دیر، 2000) و پرسشنامه صفات شخصیتی PAQ در نظر گرفته شدند (اسپنس و هلمرایش 1974). نتایج نشان داد که زنان با نقش های جنسیتی گوناگون از نظر میزان هموابستگی متفاوتند. همچنین اجرای آزمون تعقیبی شفه نشان داد که بیشترین تفاوت معنادار بین دو گروه با نقش های جنسیتی زنانه و دوجنسیتی وجود دارد.

پیروزی طغرل در دندانقان در 431 ق. آغازگر دوره سلاجقه در ایران است. عصری که نقطه اوج آن را پادشاهی ده ساله آلپ ارسلان (65-455 ق.) و سلطنت بیست ساله پسرش ملکشاه (85-465 ق.) تشکیل می داد. البته این دوره وحدت سی ساله را می بایست عصر وزیر خواجه نظام الملک نیز نامید. وی رایزن خردمند سلاطین سلجوقی بود، که ولی نعمتان ترک خود را تشویق می کرد،‌ بر سنت ایرانشهری چون پادشاهی مطلق عمل کنند و در کتابش سیاست نامه نه تنها به نظریه پردازی درباره شیوه حکومت داری پرداخت، بلکه امیدوار بود طرح و نمونه دقیقی ارایه دهد که امپراتوری شرقی را مطابق آن بسازد. مقاله حاضر قصد دارد مساله جنسیت را همچون بسیاری از پدیده های انسانی و اجتماعی در قالب نظام فرهنگی یک جامعه بررسی کند. در این پژوهش تاریخی کتاب سیاست نامه متنی از اواخر قرن پنجم ق. به عنوان عرضه کننده نظام فرهنگی جامعه ایران در دوره مورد بحث انتخاب شده است. پس از معرفی جامعه و آن عصر، با تشریح محتوای متن و طبقه بندی استدلال های ارایه شده به وسیله نویسنده، پدیده جنسیت و قدرت را در اندیشه خواجه نظام الملک تجزیه و تحلیل خواهیم کرد. طی این تحقیق درمی یابیم که اندیشه های وزیر بزرگ سلاجقه در مورد زنان بیشتر متاثر از سنن کهن ایرانشهری است تا روح و قوانین اسلامی.