چکیده :
پرسش این مقاله نحوه ارتباط حرکت و زمان است.
هرچند مباحث فلسفی ذاتاً هم‌دوش و هم‌ذات دشواری و دیریابی است، درهم‌تنیدگی حرکت و زمان درعین ضعف وجودی و درآمیختگی‌شان با عدم، این نسبت را مبهم کرده و بر پیچیدگی آن افزوده است.
در بحث حرکت، ابن‌سینا با انکار وجود خارجی حرکت قطعی، از حرکت توسطی به‌مثابه حقیقت خارجی حرکت دفاع می‌کند؛ اما ملاصدرا باتوجه‌به نظریه حرکت جوهری، عینیت حرکت قطعی را اثبات می‌کند.
ازطرفی ابن‌سینا بحث زمان را به‌تبع حرکت، از عوارض جسم می‌داند؛ پس آن را در طبیعیات مطرح می‌کند؛ اما ملاصدرا زمان را مقدار حرکت در جوهر می‌داند؛ یعنی عالم طبیعت دائماً در حرکت، تغییر و تجدد است و زمانْ مقدار این تجدد و تغییر طبیعت است.
صدرا زمان را محمول عرض تحلیلی و معقول ثانی فلسفی می‌داند.
نزد ابن‌سینا زمان هیچ‌گاه با حرکت توسطی، به‌مثابه حقیقت خارجی حرکت، انطباق نمی‌یابد، بلکه زمان منطبق بر نسبت‌های تجددی و متصرم حالت یکنواخت حرکت فلک است؛ ولی برای صدرا حرکت قطعی همچون حقیقت عینی حرکت، عین تجدد و تقضی است و با زمان انطباق تام دارد.
the question of this paper is the relationship between motion and time.
though philosophical debates are intrinsically difficult, the entanglement of the two concepts of motion and time, and the fact that they are mixed with nothingness, add to the complexity of this relationship and has put it in a hollow of ambiguity.
in the discussion of motion, avicenna, by denying the existence of the external existence of the definite motion, defends the mediated motion as the external reality of motion.
but mulla sadra, according to his theory of substantial motion, argues for the objectivity of the definite motion.
avicenna considers the time, following the motion, of the accidentals of the body, so he presents it in the physics.
but mulla sadra regards time as the amount of motion in the substance, that is, the universe is constantly in motion, change and regeneration, and time is the amount of this regeneration and change in the nature.
sadra considers time as the predicate of analytical accidental and a philosophical secondary concept.
for avicenna, time never corresponds with the mediated motion, as the external reality of motion; instead it corresponds with the regenerative and discontinuous proportions of the uniform motion of the heavens.
but, according to sadra, the definite motion, as the objective truth of motion, is the very regeneration and elapsing, and it has a total correspondence with time.