جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع:آثار تربیتیمحبّتبه اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی از منظر قرآن و حدیثچکیده:تأثیرات تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع) در دوران نوجوانی و جوانی موضوع این پژوهش است. محبّت اهل‌بیت(ع) به‌عنوان ذریه پیامبر، در همه موجودات، حتی ملائکه و خداوند وجود دارد و در روایات پیامبر اسلام(ص) به آن سفارش شده و نشانه محبّت به رسول خدا(ص)، ایمان واقعی و حیات طیبه شمرده شده است. تعبیراتی مثل اجر رسالت، ولایت الهی، حیات امت، اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت الهی، بهشت مومنان، وسیله تقرب، صدقه قلبی و نشانه اصالت نسب و شایستگی فرد، اهمیّت محبّت اهل‌بیت(ع) را می‌رساند. البته این محبّت باید با اطاعت از دستورات الهی در تمام شئون زندگی همراه گردد تا تأثیرگذار باشد. از آثار تربیتی محبّت اهل‌بیت(ع)، می‌توان در ایمان به خداوند متعال و بیم و امید ، ایمان به اولیاء الهی و ایمان به معاد و بخشش گناهان ، شفاعت اهل‌بیت(ع) و توفیق توبهو در زمینه اخلاقی گرایش به فضائل اخلاقی مانند عدالت و اجتناب از رذائل اخلاقی مانند دوری از ظلم و همچنین در انجام تکالیف الهی مانند عبادات ، امر به معروف و نهی از منکر ، تولّی و تبرّی را نام برد. محبّت به اهل‌بیت(ع) از طریق الگو بودن آن بزرگواران و نیز شاگردی معرفتی آنها و نیز تأثیر و تأثر متقابلی که بین محب ومحبوب وجود دارد باعث تحقق تربیت و رشد تربیتی در نوجوانان و جوانان خواهد بود.واژه‌گان کلیدیمحبّت ، اهل‌بیت ، تربیت ، نوجوان ، جوان

قرآن کریم از هنگام نزولش، احیاء‌کننده حقوق زن و مرد در عرصه‌های گوناگون بوده است و گام‌های بلندی را در زمینه‌ی ایجاد و استحکام حقوق انسانی زن و مرد برداشته است و با توجه به شرایط طبیعی، فطری و ساختار فیزیکی زن و مرد حقوق مشترکی را برای آن‌ها قرار داده است و از جهت هویت و کمالات انسانی فرقی بین زن و مرد نبوده و از دیدگاه مکتب اسلام ملاک برتری و سعادت به طور مساوی و برابر، تقوا و علم و عمل است. پیرو همین هدف این پژوهش با عنوان «بررسی ابعاد تساوی حقوق زن و مرد از دیدگاه قرآن»، با روش گردآوری کتابخانه‌ای و شیوه‌ای تحلیلی و توصیفی، درصدد است که دیدگاه قرآن را به عنوان منبع اصلی دین نسبت به تناسب و اشتراک هویت انسانی زن و مرد در زمینه‌های مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی، قضایی و ... مورد بررسی و دسته‌بندی قرار دهد و آیاتی را که به ظاهر موجب نقض و نابرابری حقوق زن در برابر مرد و سبب شبهه‌پراکنی مخالفان مبنی بر تفضیل و برتری حقوق مرد بر زناز دیدگاه اسلام بوده را از دیدگاه مفسران و محققان مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و در پایان نیز، به مقایسه دیدگاه مکتب اسلام و فمنیسم در رابطه با تشابه و تساوی حقوق زن و مرد بپردازد. و شاخصه بدست آمده بیانگر آن است که از دیدگاه اسلام و قرآن کریم، زن و مرد از لحاظ هویت و روح انسانی برابرند. این دو موجود، در آفرینش از نظر مبدأ و هدف آفرینش، در ماهیت انسانی و لوازم آن، در فطرت، در موانع راه تکامل، در ارزش‌ها، در حقوق اقتصادی (حق مالکیت و توارث، ...)، حقوق سیاسی، حقوق خانواده و حقوق قضایی و سایر حقوق فردی و اجتماعی مساوی-اند. در این دیدگاه (اسلام) در بیش‌تر موارد حقوق زنان و مردان مشترک بوده و با نظر تساوی دیده می‌شوند. در باقیمانده موارد نیز، زن بنا به اقتضای خصایص زنانگی و مرد به اقتضای خصایص شخصی مردانگی دارای احکام خاصی است. که برای هر کدام متناسب با شرایط جسمی ـ روحی و اجتماعی و هم چنین متناسب با نیازها و استعدادهایشان و تکالیف و وظایفشان، حقوقی به آن‌ها محول شده است.

از منظر قرآن جاهلیت به دو بخش اولی و مدرن قابل تقسیم است که جاهلیت اولی مولفه‌هایی همچون ظن جاهلیت، تبرج جاهلیت، حمیه جاهلیت وحکم جاهلیت دارد. جاهلیت دیگری با مولفه‌های نسبتا مشابه آغاز شد که تا عصر حاضر ادامه دارد که با جاهلیت مدرن نامبردار است و مولفه‌های ذیل را در بر دارد:الف.اومانیسم که اعتقاد به اصالت بشر در مقابل خداوند می‌باشدب. لیبرالیسم که اصول آن آزادی ، فردگرایی، عقل‌گرایی است، از منظر قرآن انسان گر چه آزاد است ج. سکولاریسم مولفه ای است که بین دو جنبه دینی و دنیوی جدایی و فاصله می‌اندازدراهکار‌های برخورد قرآن با جاهلیت مدرن را می‌توان شامل تصحیح عقاید، توجه به تقوای الهی، تأسیس مراکز علمی و توجه به علم، ایجاد روحیه تعادل و دگرگون سازی ارزشها دانست و همچنین اصول مبارزه با جاهلیت مدرن عبارتند از توجه و نگرش دقیق به اصول توحید، معاد، نبوت، عدل و امامت.

انسان به طور طبیعی در طول زندگی در این جهان، با فشار های روانی و اضطراب‌ بسیاری رو در رو است. وقتی این اضطراب در اثر عوامل مختلف از حداعتدال خارج شود، به صورت یک بیماری خطرناک ظاهر می گردد؛ که دارای پیامدهای ناگواری است. از این رو در دنیای پر تلاطم امروز،نیاز به رهایی از اضطراب و رسیدن بهآرامش، که ضرورت اجتناب ناپذیر زندگی سعادتمندانه ی بشر است، بیش از پیش احساس می شود. در این نوشتار سعی شده است که عوامل فشار روانی و اضطراب بررسی گردد؛ و راه‌های مقابله با آن، با توجه به آیات قرآن کریم و روایات ائمه ی اطهار (ع)، مورد بررسی قرار گیرد. اضطراب می‌تواند ناشى از عوامل بیرونی همچون سختی ها و مشکلات زندگی، مسائل خانوادگی، خشونت های رفتاری و حوادث طبیعی محیطی مثل زلزله، و نیز عوامل درونی نظیر کفر، شرک، نفاق،یأس، اعراض از یاد خدا و گناهباشد. قرآن کریم و احادیث اهل بیت (ع)، راهکارهای مقابله با اضطراب را در دو بخش راهکارهای شناختی و رفتاری ارائه می دهند. بازگشت به فطرت خدادادی همراه با درک صحیح معنای زندگی، ایمان به خدا و باور به سنت های الهی، راهکارهای شناختی را در بر می گیرند؛ و راهکارهای رفتاری، شامل یادخدا، دعا، نماز، روزه، توکل، توبه حج، مشورت، برنامه ریزی، تقویت شادی، افزایش ارتباطات اجتماعی، اجنتاب از حزن مذموم، داشتن حزن ممدوح و نیز داشتن سرپناه و خانه، رژیم غذایی مناسب، استراحت و ورزش می باشند.

تغییردادن نگرش ها در قرآن نظامی استنباطی است که براساس آن، می توان با استفاده از آیات قرآن کریم، روایات معصومین «ع» و راهبردهای روانشناسان تقریبأ برای همه ی نوع مسائل نگرشی پاسخی مناسب فراهم آورد. هدف تغییر دادن نگرش ها به وسیله ی قرآن، رسیدن انسان ها به رستگاری و شخصیتی متعالی با استفاده از اصلاح رفتار و نگرش های ناپسند و نامطلوب و آماده کردن آنها برای ادامه ی زندگی در جهان واپسین و وصول به کمال بی نهایت است. این کار مستلزم به کارگیری روش‌های صحیح در نگرش است که نوشته ی حاضر به بررسی آنها می پردازد. بدین منظور نخست تلاش می کند ویژگی هایی که خداوند متعال در قرآن کریم، برای انسان و جهان بیان کرده است مثل هدفمندی جهان آفرینش، فریبنده بودن دنیا، مسئولیت پذیر و امانت دار بودن انسان، انسان موجودی دوبعدی و... را ذکر کند، سپس براساس این ویژگی ها مبانی مطرح شده در قرآن مثل فطرت، عقل، مختاربودن، ظهور تدریجی شاکله و ... را که برای رسیدن به شیوه های تغییر نگرش مبنا و پایه ی اصلی به شمار میروند را بیان دارد و در ادامه ی امر بعضی از اصول اساسی کار مثل نظم و انضباط، آزادگی، آراستگی، اخوت، اعتدال و ... را که از قرآن کریم و بر پایه ی مبانی مطرح شده اند را ذکر کند و در فصل پنجم به مبحث اصلی شیوه های تغییر نگرش در قرآن را که با استفاده و کمک از اصول به دست آمده است می پردازد. اطلاعات موجود در این نوشتار با مراجعه به کتابخانه و نرم افزارهای مرتبط جمع آوری شده و با رویکردی توصیفی _تحلیلی سعی بر جمع بندی آن ها شده است. طبق بررسیهای انجام گرفته، قرآن روش های تغییر نگرشی مثل اعتمادسازی، ایثار، شیوه ی فریضه سازی، یادآوری نعمت ها و ... را مطرح می کند.

یکی از مباحث مهم «توحید و خداشناسی» مبحث صفات خداوند است. وجود آیات فراوان مربوط به صفات الهی و کیفیّت طرح آنها از سوی قرآن، امری است که از دیرباز ذهن متکلّمان و مفسّران این کتاب آسمانی را به خود مشغول ساخته است. به ­ویژه آیاتی که به ظاهر برای خداوند، صفات و خصوصیّاتی، همانند صفات مخلوقات نسبت می­ دهد. مفسّران عمدتاً این قبیل آیات را در گروه متشابهات به حساب آورده و تحت عنوان صفات خبری یا آیات تشبیهی، مورد بحث و بررسی قرار داده ­اند و هر کدام با معیارها و ملا­ک­ های خود به سراغ این آیات رفته و به تفسیر آن پرداخته ­اند.

تحقیق حاضر بر آن است که موضوع ملکات اخلاقی را از منظر حکمت صدرا و قرآن کریم مورد مقایسه تطبیقی و کاوش قرار دهد و در این راستا با تبیین مبانی حکمت صدرایی در زمینه‌های وجود شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و شناخت شناسی و به کارگیری این اصول در حل مسائل غامض اخلاق فلسفی و به خصوص مصادیق ملکات اخلاقی و نقش آنها در شکل گیری شخصیت حقیقی انسان، نتایج این یافته‌ها با مبانی اخلاق در قرآن کریم مقایسهونشان داده شده است که آموزه‌های فلسفه صدرایی در این موضوع تفسیر انفسی قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) می باشد .

معناشناسی شناختی تقوا، بررسی زبان شناسی تقوا، با رویکرد شناختی است. نظریات مختلف معناشناسی شناختی، بعنوان مجموعه قواعد ذهنی حاکم بر زبان، میتواند به عنوان ابزار مناسبی در زمینه مطالعات معنایی، مورد استفاده قرار گیرد.در پژوهش حاضر، از چند الگوی معناشناسی، شامل: پیش نمونه و شبکه شعاعی، استعاره ها و تلفیق مفهومی، دستگاه توجه و پنجره علّی استفاده میگردد.تقوا یکی از مفاهیم کلیدی قرآنی است. تکرار این واژه و مشتقات آن به تعداد 220 مرتبه، همنشینی آن با کلیدی ترین واژه قرآنی، اللّه و انحصار هدایت قرآنی در متّصفین به تقوا،از جمله مواردی است که کلیدی بودن این واژه را نشان می دهد. به کارگیری نظریه پیش نمونه و شبکه شعاعی،با تعیین معنای حسی تقوا به عنوان پیش نمونه که عبارت از صیانت و نگاهداری در مقابل خطر است، توسعه معنایی واژه تقوا را در تعلق فاعل انسان و ساحت قلب و نفس او و در تعلق آن به فاعل خداوند نشان می دهد. بررسی شبکه شعاعی تقوا در قالب فعل نیزبا تعلق مفعول خداوند و غیر او، انعطاف معنایی قابل توجه آن را روشن می سازد. توجه به این انعطاف معنایی ظرافت های معنایی موجود در این عبارات را در معرض توجه مخاطب قرار میدهد.تحلیل شناختی استعاره های تقوا مانند استعاره «نیروی نگهدارنده»، « استعاره «سفر» و «استعاره لباس»، هستی شناسی تقوا را به صورت نیرویی حقیقی در قلب یا نفس انسانی،همچنین نیرویی مانع از سقوط نشان می دهد. رابطه این استعاره ها، نگاهدارندگی را در رابطه خداوند با انسان و امتداد آن در حیات اخروی با استعاره «توشه» مشخص می کند.بررسی تلفیق مفهومی موجود در رابطه میان اهل تقوا با مفهوم «بِرّ»، یگانگی عمل خیربا عامل و انحصار حسن فعل به تقوای فاعل را روشن می سازد.آمیختگی مفهومی موجود در«الهام تقوا» منشأ تقوا را به صورت قرار دادن شناخت فجور و تقوای نفس در او، همراه با توانایی بر انجام آن نشان می دهد.و تحلیل تلفیق مفهومی موجود در «عاقبت تقوا»، انحصارحسن عاقبت را برای متّقین نمایانگرمیسازد .بررسی نوع باز شدن پنجره توجه بر قسمتهای مختلف زنجیره علّی تقوا، نقاطتوجه گوینده را به سببیّت هر کدام از این عوامل در سیاقهای مختلف عبارات، روشن می سازد.علّیت تقوا برای «ایمان»،«عبادت»، «هدایت» و «باز شدن برکات»،مناسب با سیاق، در پنجره توجه قرار گرفته در سیاقهای دیگر علیرغم وجود آن، در معرض نگاه مخاطب قرار نمی گیرد.نوع باز شدن این پنجره ها متناسب با سیاق، رهیافت های تفسیری جدیدی به همراه دارد.سببیّت «الهام»، «ایمان»، «ذکر»، «خرد ورزی»،«امتحان قلب» و «موعظه» برای تقوا نیز بسته به سیاق در پنجره توجه قرار گرفته نقاط توجه گوینده را در زنجیره علّی مشخص میسازد.

سبک زندگی از مباحث مطرح و با اهمیتبه شمار می‌رود که ادیان آسمانی و علوم انسانی از جمله روانشناسی و جامعه شناسی، از جهات گوناگون به آن پرداخته‌‌‌‌اند. سبک زندگی رهبرالهی بهترین الگو برای دستیابی به یک زندگی سعادتمندانه فردی و اجتماعی می‌باشد؛ چون آنها در ابعاد مختلف زندگی فردی، اجتماعی و .. به هدایت جامعه پرداخته‌‌‌‌اند و زندگی آنها ظرفیت بالاتری برای الگوبرداری دارد. رهبران الهی دارای مبانی هستی شناسی بودند و همه موجودات را به خداوند وابسته می‏دیدند، از این جهت دنیا را اصل نمی‌پنداشتند. نگاه رهبران الهی به انسان نیز از وحی الهی نشأت می‏گرفت؛ و همه اینها سبب می‏شود تا رفتار آنان همسو با آموزه‌های الهی باشد. در میان رهبران الهی، سبک زندگی رسول خدا(ص) در ابعاد مختلف از اهمیت خاصی برخوردار است؛ یکی از این ابعاد، عبادت و ارتباط با خداوند است که در توجه ویژه به نماز، نماز شب، قرائت قرآن و ... نمود یافته و دارای شاخصه‏هایی همچون اعتدال، برنامه محوری و.. می‏باشد. علاوه بر این، ارتباط رهبرالهی با خویشتن، حاکی از مدیریت کامل ایشان بر جسم و روح خود بوده است؛ محبت به همسران، همراهی و همدلی، عدالت ورزی، توجه به تعلیم و تهذیب همسران، از نمونه‏های بارز سبک زندگی ایشان در تعامل با همسرانشان بوده است. همچنین مشاهده می‏شود که تعامل ایشان با فرزندانشان نیز، با محبت و تکریم، و تعلیم و تربیت آنان همراه بوده است. یکی از موارد مهم سبک زندگی رهبرالهی در تعاملات اجتماعی است. ایشان در ارتباط با همسایگان، بانوان، اصحاب، ایثارگران و دیگران دارای رفتاری بر اساس دستورات الهی بودند. در کنار این موارد، رهبرالهی در تعاملات اقتصادی و حکومتی نیز سبک معقولی در پیش گرفته بودند. به عنوان مثال با بیکاری و تنبلی مبارزه می‌کردند، کارها را به اهل آن می‏سپردند، و در امور نظامی و سیاسی مشورت می‏کردند و از اقتدار لازم برخوردار بودند.

چکیده:پژوهش حاضر با عنوان « بررسی تطبیقی آراءی مفسران قرآن کریم و آراءی ژان پیاژه در تعلیم و تربیت» به بررسی مبانی تعلیم و تربیت، اصول تعلیم و تربیت، روشهای تعلیم و تربیت، اهداف تعلیم و تربیت، مفهوم تعلیم و تربیت، ارکان تعلیم و تربیت، جایگاه و وظایف معلم، مراحل تحول انسان یا رشد شناختی در آراءی مفسران قرآن کریم و آراءی ژان پیاژه پرداخته است.در این پژوهش از روش توصیفى ـ تحلیلى برایبررسی آراءی مفسران قرآن کریم ( با استفاده از آیات قرآن و احادیث اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین و ...) وآراءی ژان پیاژه استفاده گریده شده است. با توجه به مطالب این پژوهش، نتایج به دست آمده نشان می دهد که: بین آراءی مفسران قرآن کریم و آراءی ژان پیاژه در مواردی مثل مراحل تحول انسان یا رشد شناختی، برخی اصول و روشهای تعلیم و تربیت (کسب معرفت، تفکر و تعقل، توجه به استعدادهای فطری، اصل سالم سازی شرایط محیطی ...) و غیره شباهت هایی وجود دارد . در ضمن هر دو آراء، اعتقاد به سه مرحله تحول انسان؛ از دوره کودکی تا مرحلهبلوغیا مرحله عملیات صوری دارند. همچنین بین دو آراء تفاوت هایی اساسی از قبیل: هستی شناسی، اصل خدا شناسی، عبادت خداوند یگانه، تهذیب اخلاق، و غیره وجود داشته است. بر این اساس مفسران قرآن کریم و ژان پیاژه هر کدام آراءهایی مشابه و متفاوتی درحوزه تعلیم و تربیت دارند، اما در این دیدگاه ها نکات بسیار اساسی و مثبتی وجود دارد که می تواند برای دست اندر کاران تعلیم و تربیت درخور تعمق و تأمل باشد.در ضمن باید به نکته توجه کرد که: در به کارگیرى نظریه رشد شناختى پیاژه و همچنین آراء وى در فرایند تولید علم و نیز در نظام تعلیم و تربیت حتما باید مبانى شناختى او، آن هم برای گروه سنی تولد تا سن بلوغ لحاظ گردد.