جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق امامت از دیدگاه قرآن است این پژوهش در صدد آن است تا با بررسی آیات قرآن و سایر منابع اسلامی به بحث و بررسی در مورد امامت بپردازد و به اهداف زیر دست یابد : معنا و مفهوم امامت ، راههای تعیین امام ، و ویژگی های امام . روش این تحقیق با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات تحقیق روشی توصیفی تحلیلی است محقق در این پژوهش به نتایج زیر دست پیدا می کند . امامت در معنا به کسی گفته می شود که در پیشوایی او در قول و فعل اقدا می شود و یا کتابی ، و یا چیزی است چه بر حق و چه بر باطل باشد و همچنین گفته اند امام کسی است که از وی پیروی شود ، رئیس باشد ، یا غیر آن ؛ ریسمانی که بنا به دیوار می کشد تا راست ، بنا کند ، راه متوالی ، امر ، قرآن ، پیغمبر ، خلیفه و آنچه بچه هر روزه یاد می گیرد و نمونه ای که از روی آن نظیر آن را می سازد ... در خصوص تعیین امام دو نظر وجود دارد عده ای می گویند امام منصب الهی است و منصوص علیه می باشد و از طرف خداوند انتخاب می شود . عده ای دیگر می گویند انتخاب امام بر عهده مردم است و بر خدا نصب امام واجب نیست . با توجه به هر دو دیدگاه امام دارای ویژگی های می باشد . ویژگی های امام از دیدگاه گروه اول عبارتند از اینکه 1- آگاه ترین فرد نسبت به مکتب ، 2- بیشترین جهاد و فداکاری در راه خدا ، 3- الگوی مکتب ، 4-هوشیاری و تدبیر 5- مقبولیت عام . از دیگاه گروه دوم هم امام دارای ویژگی های می باشد : 1- قریشی بودن 2- مسلمان باشد 3- عاقل و دور اندیش باشد . این پژوهش اگر چه در دیدگاه شیعه و سنی پرداخته است و دیدگاه هر کدام را تشریح کرده است دارای محدودیت های می باشد یکی از محدودیت های این تحقیق آن است که منابعی را که بتوان از دیدگاه اهل سنت ، بحث امامت را مورد بررسی قرار داد خیلی زیاد و گسترده نیست و اگر منابعی هم وجود داشته باشد باز به صورت تکراری از موضوع بحث شده است . پیشنهاد می شود کسی که قصد تحقیق در این موضوع را دارد باید فقط یک جنبه از بحث امامت را مورد بررسی قرار دهد زیرا موضوع گسترده می باشد و نمی توان کلیات موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داد .

در این رساله، موضوعاتی از قبیل: امامت از نظر لغت و مفاهیم قرآنی در دو مکتب شیعه و سنّی، جایگاه امامت در کتاب و سنّت و آیات امامت عامّه و خاصّه مورد بررسی قرار گرفته است. امامت در مکتب شیعه، جزء اصول دین شمرده می شود و در ردیف توحید، نبوّت و معاد قرار دارد. در مکتب شیعه، تمام وظایف امام و پیامبر| یکی است به جز وحی. درست است که باب وحی با رحلت پیامبر بسته شد، ولی به آن معنا نیست که جامعه اسلامی بعد از آن حضرت از بیان اصول، عقاید، شرح فروع، احکام، حکومت و حاکمیت شخصی که از ناحیه خدای متعال تعیین شده بی نیاز است. این وظایف، پس از رحلت پیامبر| به عهدة امام است و انجام چنین وظایفی بدون علم وسیع و بدون عصمت و مصون بودن از لغزش، امکان ندارد.

موضوع تحقیق پایانی، امامت و خلافت از دیدگاه قرآن، سنت و عقل است. این تحقیق پایانی در هفت بخش تنظیم گردیده است که در بخش اول مفهوم امامت و خلافت مورد بررسی قرار گرفته است. امامت در لغت به معنای پیشوایی و خلافت به معنای جانشینی است. متکلمان اسلامی امامت را با تعبیرهای متفاوتی تعریف کرده اند. مجموع تعاریف به دو دسته کلی تقسیم می شود: تعاریف عام و خاص. تعاریف عام عبارت است: از رهبری عمومی در امور دینی و دنیوی. در تعاریف خاص – علاوه بر تعریف مذکور– بر جانشینی پیامبر? نیز تاکید شده است. اهل سنت و شیعه دیدگاه های متفاوتی درباره مساله امامت دارند، از دیدگاه شیعه امام باید از سوی خدا نصب شود و از علم و عصمت برخوردار باشد. از دیدگاه اهل سنت امام و خلیفه از طریق مردم انتخاب می شود و لازم نیست از علم و عصمت برخوردار باشد. متکلمان اهل سنت امامت را از فروع دین می دانند و علمای امامیه به جز برخی متاخرین که امامت را از اصول مذهب می دانند امامت را از اصول دین به شمار می آورند. در بخش دوم به جایگاه امامت در تفکر اسلامی پرداخته شده است. از دیدگاه قرآن مقام امامت بالاتر از مقام نبوت است. زیرا خداوند ابراهیم ? را که دارای مقام نبوت بود بعد از انجام آزمون به مقام امامت رساند. از دیدگاه احادیث اسلامی نیز امامت جایگاه والایی دارد. و از آن جا که در احادیث متعددی از ائمه اطهار ? امامت به عنوان ولایت معرفی شده و لذا به بررسی امامت پرداخته شده است. ولایت در لغت به معنای قرب و نزدیکی است و ولایت امامت بر سه قسم است: 1. ولایت محبت 2. ولایت تشریعی 3. ولایت تکوینی. در بخش سوم به وجوب و ضرورت امامت و دلایل آن پرداخته شده است که اکثریت متکلمان اسلامی امامت را واجب می دانند. گر چه در نوع وجوب امامت که آیا کلامی است یا فقهی، عقلی است یا نقلی، با یکدیگر اختلاف نظر دارند. از نظر اهل سنت وجوب امامت فقهی و از باب وجوب « علی الناس» است. و برای اثبات ضرورت امامت ادله ای آورده اند، که به دو دلیل اشاره می شود: سیره مسلمانان و وجوب دفع ضرر عظیم. از نظر امامیه وجوب امامت کلامی و از باب وجوب « علی الله» است؛ و برای اثبات ضرورت امامت هم دلایل شرعی و هم دلایل عقلی اقامه نموده اند. ادله عقلی ضرورت امامت قاعده لطف، قاعده امکان اشرف، واسطه فیض، هدایت عمومی و اتمام حجت، و نیاز شرع به مفسر می باشد و دلایل شرعی به نوع ادله ارشادی بوده و در راستای ادله عقلی می باشند. در بخش چهارم به شرایط امامت پرداخته می شود. متکلمان اهل سنت شرایطی را برای امامت ذکر نموده اند. که در هشت مورد آن با یکدیگر اتفاق نظر دارند. از آن جمله: اجتهاد، شجاعت، عدالت و غیره می باشد و در غیر این هشت مورد مانند قریشی بودن و عصمت با یکدیگر اختلاف دارند. شیعه در همین ارتباط شرایط خاصی برای امام قائل است که مهم ترین آن ها علم، عصمت و منصوب بودن می باشد. عصمت به معنای خودداری کردن است و عصمت امام نیروی باطنی است که او را از مطلق خطا و گناه مصون می دارد. و متکلمان ادله عقلی و نقلی برای لزوم عصمت امام بیان کرده اند. همچنین در راستای علم امام باید به این امر اذعان داشت که از وظائف امام حفظ دین الهی است و این امر بدون آگاهی از دین امکان پذیر نیست. از منابع علم ائمه، تعالیم پیامبر ? ارتباط با عالم غیب و استفاده از قرآن می باشد. امامیه معتقدند انتخاب امام از عهده مردم به دور است و امام همچون پیامبر? باید از جانب خداوند برگزیده شود. اهل سنت تعیین امام را بر عهده مردم می دانند. لذا راه هایی را بیان نموده اند: اجماع، شورا و غیره. در بخش پنجم دیدگاه های متفاوت متکلمان اسلامی در تبیین فلسفه امامت مطرح گردیده است که به طور کلی متکلمان اهل سنت اقامه حدود الهی و اجرای آن را فلسفه امامت می دانند و امامیه فلسفه امامت را در موارد ذیل می دانند: حفظ نظام اجتماعی مسلمانان، برقراری عدالت اجتماعی و غیره. در بخش ششم امامت به دو صورت عام و خاص در قرآن مطرح گردیده است که در این بخش به بررسی آن ها می پردازیم، پیامبر ? نیز در احادیث خود به مسئله امامت اشاره کرده است از جمله: حدیث ثقلین، غدیر و غیره. در بخش هفتم مسئله رجعت را مورد بررسی قرار می دهیم. رجعت به معنای برگشتن است و در اصطلاح برگشتن عده ای از بندگان صالح و کافر به دنیا است. شیعه و اهل سنت درباره رجعت اختلاف نظر دارند. در این بخش امکان رجعت، ضرورت رجعت، رجعت کنندگان، رجعت در آیات و روایات، فلسفه رجعت و شبهات رجعت مورد بررسی قرار می گیرد.

مطالب این پایان نامه در چهار بخش به این قرار تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، مفهوم امامت، انواع امامت، مفهوم ولایت، انواع ولایت؛ بخش دوم، ضرورت وجود امام و ولی در جامعه، صفات و ویژگی های امام و ولی، تحقق و فعلیت امامت و ولایت؛ بخش سوم، ولایت خدا و رسول(ص)، امامت و ولایت حضرت علی(ع)، امامت و ولایت اهل بیت(ع)؛ بخش چهارم، ولایت در زمان غیبت، قیام در زمان غیبت، ظهور آخرین سفیر الهی.

نگارنده در این پایان نامه با استفاده از برخی از کتب تفسیری شیعه و اهل سنت مانند الدرالمنثور، روح البیان، روح المعانی، المیزان، نمونه و روض الجنان و جز آنها و همچنین کتب حدیثی نظیر کافی و وسائل الشیعه مفهوم امانت الهی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و حاصل آن را در هفت فصل با این موضوعات آورده است: فصل اول، تعریف و مفهوم امانت از دیدگاه قرآن و روایات: تعریف اجمالی امانت، اقسام امانت و اقوال مفسران درباره آن؛ فصل دوم، بررسی آیه امانت: عرضه امانت به آسمان ها و زمین، حمل امانت از جانب انسان؛ فصل سوم، حفظ و ادای امانت: حفظ و ادای امانت از نظر قرآن و روایات، عامل بقا و حفظ امانت، آثار حفظ و ادای امانت؛ فصل چهارم، خیانت در امانت و مفاسد آن: معنای واژه خیانت، خیانت در امانت از دیدگاه قرآن و روایات، آثار و تبعات خیانت در امانت؛ فصل پنجم، رسالت انسان: انسان متعهد مسئول، انسان خلیفه خدا، رسالت پیامبر اسلام(ص)؛ فصل ششم، جایگاه اهل بیت(ع) از حیث الگودهی: وظائف ائمه و نقش حضرت فاطمه(س) در دفاع از اسلام، سیره خلفای سه گانه، سیره علی(ع) در امر حکومت داری، علی(ع) و خوارج و تأثیر صلح امام حسن(ع) در حفظ اسلام، عوامل قیام امام حسین(ع)، امام زین العابدین(ع) پیک محبت، ویژگی های زمان امام صادق(ع) و تأثیر مقتضیات زمان در شکل مبارزه. در فصل هفتم به جمع بندی و نتیجه گیری کلی از مطالب رساله پرداخته شده است.

امامت به معنای پیشوایی و رهبری امت و خلافت به معنای جانشینی، در معنای لغوی امام پیروی لحاظ شده است و در معنای لغوی خلیفه جایگزین دیگری گردیدن. امامت در اصطلاح اهل سنت خلافت رسول در اقامه دین و حفظ حوزه شریعت می باشد اما در اصطلاح امامیه ریاست عام دینی و دنیوی است که خداوند آن را به امام واگذار نموده است و شیعه ولایت امام را ولایت پیامبر می داند و او را برخوردار از عصمت می شمارد. چنین کسی حجت خداوند بر مردمان است. خلافت از بزرگترین شئونات الهی است و کسی که به این مقام دست می یابد امانتدار الهی می باشد. بر این اساس حق تعالی مقام خلافت را به حضرت آدم ( ع) اعطا نمودند و ایشان را جانشین بر حق خویش نهادند و به اذن الهی هر یک از پیامبران جانشنی برای خویش نهادند تا زمان رحلت پیامبر ( ص) که بر سر جانشینی ایشان اختلاف پدید آمد و دودستگی میان مسلمانان ایجاد شد و اهل تشیع و تسنن پدید آمدند. امامت را از دو دیدگاه معنی نمودیم. بیان می داریم که شیعیان اوصاف و ویژگی هایی برای امام بیان می دارند که آگاهی ایشان از دین از آن جمله است و همچنین عصمت امام ویژگی بر حق دیگری می باشد. اما از نظر اهل سنت عدالت و اجتهاد و بیعت کافی می باشد و امام را مردم انتخاب می نمایند. از نظر شیعیان امام و خلیفه منصوص و منصوب خداوند می باشند، چرا که مالکیت مطلق از آن خداوند است و هر کس را که بخواهد به این مقام می رساند. دلالت برخی آیات بر این موضوع قطعی می باشد و روایاتی چون حدیث غدیر، حدیث ثقلین و حدیث دوازده امام از قریش نیز آشکارا دلالت بر مسئله امامت و خلافت می نماید. برای روشن نمودن موضوع این تحقیق در غالب دو بخش ارائه گردیده است؛ بخش اول امامت و خلافت از دیدگاه قرآن می باشد که در سه فصل مفاهیم امامت و خلافت، امامت و خلافت عامه در قرآن و امامت و خلافت خاصه در قرآن را مطرح می نماید و در بخش دوم امامت و خلافت از دیدگاه سنت ذکر شده که در دو فصل امامت و خلافت عامه در سنت و امامت و خلافت خاصه در سنت مطرح می گردد. کلید واژه ها: امامت، خلافت، قرآن، سنت، عامه، خاصه.

مباحث اصلی این پژوهش در سه بخش به نگارش درآمده است: در بخش اول، حدود بیست و شش تعریف درباره امانت بدست داده شده و در بخش دوم، شاخص ترین و جامع ترین تعاریف امانت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این تعاریف عبارتند از: تکلیف، معرفت، عقل، عشق، ولایت و وجود فیضی. در پایان نظریه وجود فیضی به عنوان نظر مختار انتخاب شده است. در بخش سوم، به بیان نکات اساسی آیه شریفه امانت «انا عرضنا الامانة...» پرداخته شده است و موضوعاتی از قبیل حمل، عرض، اشفاق، ظلوم و جهول بودن انسان و... مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهشی است در بیان اهمیت مقام والای امام و امامت و بررسی خلافت و امامت اهل بیت(ع) از منظر قرآن. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است. نویسنده ابتدا موضوع امامت در قرآن را مورد توجه قرار داده و به آیات مربوط به معرفی امامت و ولایت پرداخته است و نیز برخی از مشخصات امام را که در قرآن آمده تبیین می کند، نحوة جعل و انتخاب امام موضوع دیگری است که بررسی شده است. وی بررسی واژة امام از نظر اهل سنت را نیز مورد توجه قرار داده و تبیین کرده که آیا امام و خلیفه نزد آن ها به یک معنی است یا خیر؟ در ادامه به مسأله انتخابی یا انتصابی بودن امام اشاره کرده است دلایل لزوم امامت از دیدگاه شیعه از موضوعات دیگری است که مورد بررسی قرار گرفته است.

دین مبین اسلام، برنامه ای برای رسیدن به سعادت است که توسط پیامبر| به جهانیان عرضه شد. پیامبر اسلام| این برنامه جامع و کامل را برای مردم تبیین فرمودند و حفاظت از آن را به جانشین بعد از خود محول کردند. این رساله با موضوع «امامت در قرآن از نظر فریقین» در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول به مفهوم امام و مفهوم عام نبی و رسول پرداخته است. فصل دوم به شئون امامت (مرجعیت دین، زعامت و رهبری و ولایت امور تکوینی) اختصاص دارد. منظور از ولایت تکوینی آن است که کسی بتواند به اذن خداوند در جهان آفرینش تکوینی تصرف کند. فصل سوم به بررسی جایگاه امامت در دین، امامت از دیدگاه شیعه، امامت از دیدگاه عامه و مناظره هشام و مرد شامی پرداخته است. فصل چهارم، شرایط امام را مورد بحث قرار داده است. فصل پنجم به مصادیق امام در قرآن اختصاص دارد.

« امانتداری از دیدگاه قرآن و سنت و آثار و پیامدهای فردی – اجتماعی آن» می باشد. در ضرورت آن همین بس که؛ امانتداری درجامعه متضمن اعتماد است و اعتماد ضامن آرامش. پس عدم امانتداری مخالف آرامش اجتماعی در جوامع بشری است که این خود از مهمترین موضوعات جامعه شناختی می باشد. این نوشته که به منظور احیاء رسم امانت داری در جامعه و برچیده شدن خیانت از آن می باشد، برگرفته از تفاسیر و کتابهای معتبر و منابع روایی موثق است که از باب مثال می توان، تفسیر نمونه و المیزان و کتابهایی هم چون بحار الانوار، وسائل الشیعه، اصول کافی و منابع روایی مانند نهج البلاغه و نهج الفصاحه را نام برد. این نوشتار شامل چهار بخش می باشد که در آن ابتدا به معنی و مفهوم امانت و جایگاه آن در قرآن و روایات اشاره شده و در ادامه به مباحثی از قبیل: اقسام امانت ، آسیب شناسی آن، انگیزه ها و پیامدهای امانت، انسان امین ، داستانهایی در امانت و خیانت، شیوه پاسداری رسولان امین از امانت الهی، انسانی که باید بشویم، احکام فقهی امانت می پردازد. نتایجی که از این تحقیق به دست می آید در ابتدا جایگاه و موقعیت برگزیده انسان را نزد خداوندمتعال نشان می دهد چرا که تنها اوست که حامل امانت الهی گشته است و از طرفی به ما می فهماند که امانت از واجبات و ضروریات زندگی فردی و اجتماعی است به طوری که عدم رعایت آن از سوی افراد جامعه زمینه ساز مشکلات و مفاسد زیادی می شود. پیشنهاد من این است که امانت باید در جامعه نهادینه شود تا به عنوان یک فرهنگ و ارزش تلقی شود که راه کارهای آن در قسمت پشنهادها ارائه خواهد شد.