جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی دو عنصر ایمان و عمل و تأثیر و تأثر آن دو بر یکدیگر با استناد به آیات و روایات است. پژوهش حاضر در نه فصل تنظیم شده است. نویسنده بعد از این کلیات، در فصل دوم به بررسی ایمان در کلام اسلامی از دیدگاه فرق پنج گانه پرداخته و معتقد است فرقه هایی همچون خوارج عمل را داخل در ایمان دانسته و به صرف قول اکتفا نکرده اند، اما مرجئه به تبیین ایمان بر اساس معرفت پرداخته اند. «ساختار ایمان» که فصل مستقلی را به خود اختصاص داده در قرآن با علم و اختیاری بودن ایمان برابر دانسته شده و در روایات نیز عمل همراه با اعتراف به ولایت ائمه اثنی عشر مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه فصلی با عنوان «تأثیر و تأثر ایمان و عمل در یکدیگر» رابطه آن را بررسی می کند. ایمان شرط قبولی عمل است که بدون ایمان، عمل در معرض آلودگی و ناپایداری خواهد بود و از سوی دیگر فاسد شدن عمل، باعث تزلزل ایمان و گاهی تباهی آن خواهد شد. «آثار ایمان» در دو محور دنیوی و اخروی مطرح شده که آثار دنیوی مانند آرامش واقعی، محبوبیت، روشن بینی و... و آثار اخروی مانند آمرزش، نعمت های بهشتی و... مورد بررسی قرار گرفته است. جهل، غفلت، استکبار، تقلید کورکورانه، غرور عملی و ... در بحث «موانع و آفات ایمان» تبیین شده و راه های زدودن آن ها توبه، زهد، ریاضت، مراقبه، محاسبه و تقوای الهی پیشنهاد شده است.

این پایان نامه در چهار بخش با این مباحث تنظیم و تدوین شده است: بخش اول، دیدگاه های معصومین(ع) و علما در خصوص تقلید: عناصر تقلید، مفهوم عدالت، معنای عدالت، چرا باید تقلید کرد؟ دلائل لزوم تقلید (فطرت، عقل)، سیره ی عقلانی قرآن، شرایط مرجع و انواع تقلید و...؛ بخش دوم، مفهوم تقلید از دیدگاه مفسرین؛ بخش سوم، آیات شریفه ای از دیدگاه مفسرین؛ بخش چهارم، بررسی آیات تقلید از منابع تفسیری شیعه و سنی: تقلید کورکورانه از نیاکان، برتری دادن کفر بر ایمان، عدم هدایت یافتن پدران، واگذاشتن کافران به خودشان، پیروی کردن از ظن و گمان، نسبت دادن زشتی به خداوند، درخواست عذاب الهی و دنباله روی از پدران و....

یکی از موضوعاتی که انسان ناخودآگاه به سوی آن کشیده می شود، بحث از تهذیب نفس و پاکسازی وجود از صفات ناپسند است. مطابقت مباحث اخلاقی با فطرت انسان باعث می شود که انسان از شنیدن آن لذت ببرد بدون هیچ تأملی قهرمانان میدان مبارزه با نفس را بستاید. تواضع شکستن نفس است که نگذارد انسان خود را بالاتر از دیگران ببیند. فضیلت مقابل رذیلت تکبر، تواضع است. تواضع و فروتنی نباید به صورت زبونی و خود کم بینی درآید. کسی که خود را تحقیر می کند و به شرافت خود لطمه می زند بر خلاف روش تربیتی اسلام عمل کرده است. معمولا وقتی سخن از تواضع می آید، ذهن مردم متوجه تواضع در برابر بندگان خدا می شود. ولی تواضع دارای مراحلی است : 1- تواضع در برابر خدا 2- تواضع در برابر پیامبران 3- تواضع در برابر قوانین تکوینی 4- تواضع در برابر قوانین تشریعی 5- تواضع در برابر بندگان خدا خداوند در قرآن کریم، پیامبر را به تواضع و فروتنی در برابر بندگان فرا می خواند، و همچنین در برابر پدر و مادر متواضع باشیم و به آن ها احسان کنیم و خداوند قومی را می فرستد که در برابر مؤمنان فروتن و متواضع هستند و بر کافران سخت می گیرند. پیامبر و امامان سرمشق بسیار آموزنده ای برای هر مسلمان راستین هستند. پیامبر و امامان پیروان خود را به تواضع ترغیب می کنند خودشان نیز قولا و عملا نسبت به مردم تواضع و فروتنی را داشتند و حقوق مردم ا رعایت می کردند. تواضع سربلندی و سرافرازی می آورد. خانه را گرم و باصفا می کند و پیوند خانوادگی را محکم می کند. تا انسان روح بندگی و خضوع پیدا نمند نمی تواند قدم در عالم دین بگذارد. نماز نشانه خضوع و فروتنی در پیشگاه خداوند است. رکوع ککر شیطان را می شکند. سجده نهایت تواضع و فروتنی در مقابل خداوند است در جامعه ای که پیرو جوان زن و مرد تمام اقتضای آن متواضع باشند عدل و دادگری در آن اجتماع حاکم خواهد بود و مردم متواضع خود را بالاتر از آن می دانند که به حقوق دیگران تجاوز کنند. انسان باید در رفتار و عمل و نفس خود متواضع باشد و از دیگران انتظار قدردانی و تشکر نداشته باشد. و خود را بالاتر از دیگران نبیند چون معیار عبادت نیست بلکه خاتمه کار است.

چکیده در پژوهش حاضر با تتبّع در تفسیر المیزان، ابتدا دیدگاه علّامه دربارهی توقیفی یا اجتهادی بودن چینش آیات و سوره ها تبیین می شود. سپس در ذیل عنوان «ارتباطات برون سوره ای»، ارتباط میان اسامی سوره و مضمون آن با نگاه به مبنای بحث (توقیفی یا اجتهادی بودن اسامی) و ارتباط میان سوره ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ذیل عنوان «ارتباطات درون سوره ای»، نخست رویکرد مؤلّف المیزان نسبت به پذیرش ارتباط میان آیات یک سوره بررسی می شود و در ادامه با ارزیابی گسترهی این پذیرش، در ذیل عنوان «ارتباطات برون آیه ای» پیوستگی میان مضمون و غرض سور با بسمله، فواتح و خواتم و داستان های مطرح در آنها کاویده می شود، و همچنین ارتباط میان آیات ابتدایی و انتهایی یک سوره با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد. در مورد «ارتباطات درون آیه ای» نیز نگاه علّامه به 1) ارتباط میان جملات و فرازهای یک آیه 2) تناسب ذیل آیات با مضمون آنها و 3) سیاق آیات کنکاش می شود و در آخر نیز با تتبّع در تفسیر المیزان، اشکال و گونه های پیوند و ارتباط میان آیات و جملات آنها استخراج می گردد. همچنین در خلال مباحث مذکور به تعارض میان اعتقاد علّامه به اجتهادی بودن چینش آیات از یک طرف و التزام به عدم تحریف و تناسب آیات از طرف دیگر پاسخ داده می شود.

تعقّل وتفکّر از جنبه های گوناگون قابل تأمّل وبررسی می باشد؛ امّا آن چه دراین تحقیق مورد توجّه قرار گرفته است ، تعقّل و تفکّر از دیدگاه قرآن و سنّت است که سعی شده اکثر آیاتی که در قرآن با واژه ی تعقّل وتفکّر آمده است، ذکر شود ، ولی از آن جایی که احادیث وروایات در این زمینه فراوان است؛ به پاره ای از آن ها با توجّه به عنوان بخش ها پرداخته ایم. این نوشته ؛ از کلیات و شش بخش تشکیل یافته است؛ که در قسمت کلیات، مقدمه، تعریف و تبیین موضوع، ضرورت واهمیت موضوع، فوائد و اهداف تحقیق، پیشینه موضوع، سؤالات اصلی و فرعی، فرضیه، روش تحقیق، ساختار تحقیق و محدوده، کلیدواژه ها ومحدودیت ها و مشکلات تحقیق ذکر شده است. بخش اول ؛ مبانی عقل و فکر می باشد که شامل دو فصل است، که در فصل اول؛ به تعریف واژه های عقل ، فکر، اندیشه و تدبّر پرداخته شده و در فصل دوّم؛ به مفهوم شناسی تعقّل و تفکّر در برخی علوم ( اخلاق ، روانشنا سی ، فلسفه ، منطق ،علوم اجتماعی و سیاسی) اشاره شده است. بخش دوم؛ برخی از انواع عقل و تفکّر بیان شده، فصل اول شامل؛ عقل الهی و شیطانی، هیولایی و بالفعل و عقل بالملکه و مستفاد، نظری و عملی، بالطبع و تجربه می باشد. در فصل دوم؛ انواع تفکّر ( تفکّر دینی ، تفکّر از لحاظ روان شناسی، تفکّر منطقی و فلسفی) بیان گردیده است. بخش سوم؛ به موضوعات و منابع تعقلّ و تفکّر می پردازد. در فصل اول مراحل چگونگی رسیدن به موضوعات و در فصل دوم منابع تعقّل و تفکّر در اسلام ( قرآن وسنّت) آورده شده که در قسمت آیات، زیرمجموعه هایی از قبیل؛ آفریده های آسمانی،آفریده های زمینی،دنیا وسرای آخرت، احکام الهی،تاریخ و ... و در قسمت سنّت، عناوینی چون؛ دعوت تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام»، کلام ائمه«علیهم السلام» باعث تفکّر و برخی موضوعات تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام» مورد بحث قرار می گیرد. بخش چهارم؛ عوامل و زمینه های عقل و فکر، که شامل دو فصل می باشد. در فصل اول؛ به عوامل رشد عقل و فکر، و در فصل دوم؛ به زمینه ها و شرایط عقل و فکر اشاره شده است. بخش پنجم؛ امتیازات و فوائد عقل و فکر که این بخش به صفات اولی الاالباب، امتیازات عقل و فکر در سنّت و آثار و پیامد های تعقّل و تفکّر می پردازد. و بخش ششم؛ در طی دو فصل به آسیب شناسی عقل و فکر در قرآن و سنت پرداخته شده و مورادی که عدم بکارگیری عقل و فکر باعث آسیب آن می شود، به طور اجمال بیان گردیده است. در پی دست یافتن به مطالب این موضوع ، تلاش بر آن شد که تا حد امکان مطالب، متقن و صحیح باشد و اکثر آیات که واژه ی عقل و فکر دارند، ذکر شده و برای بررسی اطلاعات ابتدایی، اکثر تفاسیر را مطالعه نمودیم از جمله ؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، جوامع الجوامع ، المیزان فی تفسیرالقرآن ، فی ضلال القرآن ، تفسیر نمونه و نور است، که در استفاده ی در مطالب پایان نامه ، مناسب ترین متن را برگزیدیم و در بررسی آیات ، کلماتی چون ؛ ظن ، حسان، نفس، روح، نظر و ... ، علی رغم این که مطالب آن جمع آوری شد ، ولی به دلیل گستردگی مطالب ، از ذکر آن ها خودداری کردیم. احادیث و روایات را هم از اصول کافی، تحف العقول عن آل رسول الله « صلی الله علیه وآله وسلّم»، نهج البلاغه، بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، غررالحکم و دررالکلم، نهج الفصاحه، میزان الحکمه ، الحیاة و... استفاده نموده ، و علاوه بر منابع تفسیری و روایی، از منابع تحقیقی همچون، « اندیشه آیینه زلال» نوشته ی مهدی نیلی پور که این کتاب برخی آیات و روایات تعقّل و تفکّر را بررسی نموده، و کتاب « پیروزی فکر» اثر اوریزن ، اسوت ماردن، که تفکّر را از دید روانشناسی بیان کرده است. البته در اکثر منابع، سخنی از تعقل به میان نیامده، ولی آنچه پیش رو دارید، تا حدامکان سعی شده هم واژه ی عقل و هم واژه ی فکر مورد بررسی قرار گیرد. لذا در این نوشته به شیوه های مختلف سعی در تبیین و تفهیم بهتر و بیشتر موضوع شده است، و در نهایت به مطالب زیر دست یافتیم؛ 1- افزایش اطلاعات مردم نسبت به تعقّل و تفکّر . 2- مأنوس شدن هر چه بیشتر مردم به فضایل اخلاقی از جمله؛تعقّل و تفکّر. 3-ذکر اهمیّت این موضوع با توجه به آیات و روایاتی که ذکر شده است. 4-چشاندن شیرینی آثار و نتایج مثبت تعقّل و تفکّر با بکار گیری آن در زندگی . 5- اثبات این نکته که اکثر معضلات فردی و اجتماعی به خاطر عدم تعقّل و تفکّر می باشد. واژگان کلیدی: قرآن، سنّت، حدیث، عقل، فکر.

نجم الدین رازی در مرصاد العباد، ضمن بیان آداب سیر و سلوک اهل طریقت، بعضی از آیات قرآن کریم را تفسیر کرده؛ در این رساله آیات تفسیر شده در مرصاد العباد جمع آوری و با توجه به محتوای آنها در شش فصل، با موضوع های زیر تدوین شده است: مبدأ آفرینش: رحمن و رحیم، عرش، ملک و ملکوت، خلق و امر، آفاق و انفس،... داستان آفرینش آدم: آفرینش حضرت آدم (ع)، الست، امانت، تکریم، دل، روح،... پیامبران: پیامبر اسلام (ص)، ابراهیم، داود، سلیمان، داستان موسی و خضر، خواب یوسف، وحی، تجلی، پادشاهان، علما،... معاد: نفوس اماره، لوامه، ملهمه، مطمئنه و معاد صاحبان این نفوس، و آیاتی دیگر درباره معاد،... ذکر: چگونگی ذکر، ذکر لا اله الا الله، بعضی آداب ذکر، تسبیح موجودات، سجده گیاهان،... معاش: تجارت، انفاق، اعمال صالح، صفات صاحبان مال و جاه دنیا،... همچنین ابتدا، در فصلی جداگانه دیدگاه های صاحبنظران دربارة تفسیر و تأویل و تفسیر صوفیانه آورده شده و در پایان برداشت نهایی بیان شده است.

موضوع این پایان نامه تاریخ تفسیر قرآن در سده اول هجری قمری است. و در آن با استفاده از آثاری چون البرهان زرکشی، الاتقان سیوطی، التفسیر و المفسرون ذهبی و طبقات مفسران شیعه این موضوعات بررسی شده اند: تفسیر در عهد رسول الله (ص)، جایگاه اهل بیت (ع) در تفسیر قرآن، فضائل اهل بیت در قرآن وسنت نبوی و تفسیر قرآن در میان صحابه.

رساله حاضر تحت عنوان تغییرات و تحولات اجتماعی از دیدگاه قرآن می باشد که از 4 فصل تشکیل شده است. فصل اول به تعاریف و تقسیمات تغییرات اجتماعی در علوم اجتماعی می پردازد و دگرگونی اجتماعی و تکامل اجتماعی، توسعه و... را توضیح داده و نظریه افرادی چون اگوست، مارکس، توبی تی، ابن خلدون و... را در مورد تغییرات اجتماعی بیان می کند. فصل دوم رساله تحت عنوان قانونمندی جامعه مطالبی پیرامون قانون، تصادف، مراحل تاریخی جامعه، اشتراک جوامع در قوانین جامعه شناختی، قانونمند بودن امور اجتماعی یا تصادفی بودن آنها و... را بیان می کند. فصل سوم رساله با عنوان سنتهای اجتماعی خداوند در قرآن حول محور سنت ها و ویژگی های سنن الهی و سنتهای مقید و مشروط و... مطالبی را به تفسیر بیان می کند. در فصل آخر رساله به بررسی عوامل موثر در تغییرات اجتماعی در قرآن پرداخته و در مورد موضوعاتی چون تکذیب آیات و رسولان حق، کفر ورزیدن به خدا، ایمان به خدا و... مطالبی را ارائه کرده است. که پژوهشگر جهت اعتبار بیشتر به آیات و روایات استناد کرده است.

مطالب این پایان نامه در سه بخش به نگارش درآمده است. بخش اول، دین، جوان، باور دینی: دین چیست؟ باور دینی چیست؟ جوان و ارزش جوانی، ابعاد شخصیتی جوان؛ بخش دوم، علل دین گریزی: جهل، نفس اماره، دنیاگرایی؛ الگوهای نامناسب؛ بخش سوم، راهکارهای حفظ و تقویت دین باوری: تقویت معرفت دینی جوانان، شناخت و به کارگیری ابزار مناسب، آمیختن علم با عمل، زنده نگهداشتن عوامل بیداری

موضوع تحقیق بررسی تقوا از منظر قرآن و سنت می باشد که در آیات بسیار به آن تأکید شده است. این تحقیق در صدد بیان این نکته است که، تقوا پیشوای تمام خویهای نیک است و کسانی که خواهان خودسازی و تهذیب نفس هستند، جز از راه تقوی به این هدف والا نخواهند رسید. منابع مورد استفاده دز این تحقیق شامل کتب: اصول کافی، بحارلانوار، نهج البلاغه، مصباح الشریعه و غررالحکم و دررالکلم و کتب تفسیری چون: تفسیر نمونه، تفسیرالمیزان و تفسیر مجمع البیان و تفسیر روشن می باشد. لازم به ذکر است که تحقیق به شیوه کتابخه ای و فیش برداری جمع آوری شده است. آن چه در این تحقیق مورد بحث قرار گرفته عبارتند از: تعریف و مفهوم تقوا و پی بردن به ارزش و مقام والای تقوا و این که متقین دارای چه صفاتی هستند و راه های به دست آوردن تقوا و موانع تقوا و همچنین رابطه تقوا و ایمان و تقوا و آزادی و آثار و فوایدی که تقوا برای انسان به همراه دارد بیان گردیده است. می توان نتیجه گرفت که تقوا یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ می کند و آن گاه نسبت به مراتب معرفت انسان ها مختلف می گردد، تمام آیات و روایات اهل بیت - علیهم السلام – درباره تقوا و همچنین آثار و فواید بسیار مهم آن همه حاکی از ارزش و اهمیت عنصر تقوا است و تقوا ملکه ی باطنی است که در اثر تکرار زیاد در نفس انسان پیدا می شود. تقوا و ایمان رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند، تقوا هم مقدمه ایمان است و هم نتیجه آن و تقوا بالاتر از ایمان شمرده شده است زیرا تقوا به سختی به دست می آید. راهکارهای زیادی برای رسیدن به تقوا وجود دارد با توجه به آیات قرآن راه ها عبارتند از: راه اسلام، آیات قرآن و ... و همین طور موانع تقوا نیز متعدد می باشند از جمله جهل، دنیا طلبی و... و در آخر این که تقوا آثار و فواید فراوانی به همراه دارد و این انسان متقی است که جامع خیر دنیا و آخرت می گردد از جمله روشن بینی و درک حقایق، رهایی از مشکلات و روزی بی حساب، ایمنی از کید و مکر دشمنان و بسیاری موارد دیگر. واژگان کلیدی: تقوا، ایمان، قرآن، سنت.