جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه تفسیر قرآن با توجه به علوم تجربی مورد بررسی قرار گرفته و از این موضوعات بحث شده است: مفهوم تفسیر و تفاوت آن با تأویل، معیارهای تفسیر، منابع تفسیر، روشهای مختلف تفسیری، قرآن و علم، علوم و مطالب علمی قرآن، قلمرو علم و دین و رابطه این دو و حوزه های مختص و مشترک آنها، دلایل مخالفان و موافقان تفسیر علمی و اقسام آن. در پایان، نمونه های تفسیر علمی آیات قرآن آورده شده است

واژه دین و مشتقات آن ‎۹۵ با در قرآن کریم به کار رفته است. با مراجعه به کتب لغت و تحقیق در تفاسیر مشاهده می کنیم که بیش از‎۲۰ معنا برای این واژه ذکر شده است، که بازگشت همه این به دو معنای کلیدی و اصلی می باشد. ‎۱- کیش و آیین ‎۲- قضاوت و داوری از سوی دیگر واژه دین در زبان عربی از جمله واژه هایی است که قبل از ورود به زبان عربی وکاربرد آن در شعار و ادبیات جاهلی، هم در زبان پهلوی بکار رفته است، و هم در زبان عبری. در اوستا واژه دین به معنای کیش و آیین بهکار رفته است و در در تورات به معنای قضاوت و داوری. لذا ریشه این دو معنای اصلی واژه دین در ادبیات عرب قبل از اسلام، کاملا متفاوت و ارتباطشان با یکدیگر در حد مشترک لفظی می باشد. این واژه با همین تلفظ در زبان عبر و با کمی تفاوت و به صورت دئن در زبان پهلوی کاربرد داشته است، واژه دین در اوستا به معنی کیش و آیین و در تورات به معنی قضاوت و داوری بکار می رفته است. واژه دین به معنی کیش و آیین با مفاهیمی چون: تسلیم، عدم شرک، عدم تفرقه و نزول از سوی خداوند و با صفات قیم، حق، خالص، حنیف، و واصب به کار رفته است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه معنای واژه هایی چون: ملت، شیعه، شریعت، شرعه و منهاج متمایز می شود. واما واژه دین به معنی داوری تنها در سور مکی بکار رفته است، البته عکس این مطلب صحیح نمی باشد، یعنی آیاتی که واژه دین به معنای کیش و آیین در آنها بکار رفته است هم در سور مکی وجود دارد و هم در سور مدنی. از دیگر ویژگیهای واژه دین به این معنی است که در کنا این واژه مساله تصدیق دین از سوی مومنان و تکذیب آن از سوی مشرکان و کفار نیز همراه آن ذکر شده است. ویژگی دیگر واژه دین به معنای داوری، اضافه شدن واژه یوم به آن است، که با توجه به این ویژگیها حوزه معنای آن از حوزه های معنایی واژه های چون قضا، حکم و فصل متمایز می شود.

هدف از نگارش این پایان نامه مشخص کردن مفهوم و ملاکهای لهو با توجه به مصادیق قرآنی و روائی آن می باشد . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر سه فصل است . فصل اول به کلیات می پردازد . فصل دوم در بحث لغوی ابتدا مفهوم واژه لهو و واژگان ندیک به آن و سپس تفاوت واژه لهو باواژه های نزدیک به آن بیان می گردد . درفصل سوم مصادیق لهو بیان می گردد ابتدا بحث لغوی طنز همراه با تفاوت آن با مقوله های دیگر در روایات و سنت و در جامعه کنونی بیان شده است سپس با بحث لغوی شعر و تاریخچه شعر به بررسی ادله درقرآن و روایات و کارکردهای شعر می پردازد بحث لغوی موسیقی با بررسی تاریخچه موسیقی و غنا ادامه می یابد موسیقی از منظر علم و کارکردهای موسیقی پایان بخش مبحث موسیقی است . قمار با بحث لغوی ، حکم قمار ، فلسفه تحریم قمار ، شرنج و نرد به پایان می رسد بحث امل با بحث لغوی و بررسی در روایات آغاز و با نتیجه گیری در این قسمت پایان می یابد و در انتها بحث دنیا با دنیای مذموم و ممدوح به پایان می رسد . براساس نتایج حاصل از تحقیق از عوامل صدق عنوان لهو بر یک مصداق عبارتند از مبتنی بودن بر عدم واقعیت ، برخاستن از جهل و بی خودی ، زاینده سفاهت و حمق بودن ، عامل نسیان ذکر خدا و مرگ و آخرت ، عامل روی آوردن به مفاسد دیگر ، عامل ایجاد حسرت پشیمانی ، عامل ایجاد فقر و تهیدستی ، عامل ایجاد دشمنی کینه و عداوت ، عامل زائل شدن ایمان ، عامل ایجاد خواری و ذلت و از بین بردن هیبت انسان ، عامل پیر و شکسته کردن انسان ، نشات گرفتن از حب دنیا و عامل بازماندن از ضروریات و اهداف حقیقی است و عوامل خروج یک مصداق از عنوان لهو عبارتند از : کارکرد آن در روان درمانی و یا تخلیه روانی ، کارکرد آن در تاثیر در فرد و جامعه ، کارکرد آن در جهت تشحیذ ذهن و خلاقیت فکری ، کارکرد آن به عنوان یک ابزار هنری ، کارکرد آن به عنوان ابزاری در جهت تبلیغ دین و مکتب و پیشبرد مذاهب ، کارکرد آن به عنوان زبان بین المللی ، کارکرد آن در جهت جلوگیری از افتادن در لهو و کارکرد آن به عنوان ابزاری مانگار و دائمی نام برد.

اهمیت مساله عقل در مباحثات عصر حاضر و لزوم توجه به بازتاب عقل و عقلانیت؛ حدود کارکرد و حدود مفهومی آن ، ضرورت معرفی عقل را آشکار می سازد. معانی و تعاریف مختلفی از عقل در حوزه های دینی ارائه شده است که در بسیاری از موارد با هم خلط می شوند. آنچه این تحقیق در پی شناساندن آن است؛ عقل مراد قرآن است. برای این منظور سعی کرده ایم با تکیه بر آیات قرآن کاری کنیم که قرآن خود سخن بگوید و نات حد امکان مانع تاثیرگذاری پیش فرض های مکاتب مختلف در این زمینه شویم. روش ما در این تحقیق روش معنی شناختی با تکیه بر نظریه های حوزه های معنایی است با رویکرد همزمانی؛ ‎۴۹ آیه ای که " عقل " در آنها - آن هم صرفا در شکل فعلی - به کار رفته را مطالعه نمودیم و با استخراج مفاهیم همنشین و جانشین عقل سعی کردیم به حوزه معنایی عقل دست یابیم. با تحلیل کاربردها متوجه شدیم فعل عقل در بیش از نیمی از کاربردها با آیه - آیات"( معنای نشانه) همنشین شده است. این کثرت همنشینی ما را بر آن داشت که معنای عقل فعل عقل را از طریق این همنشینی در یابیم. خداوند آیات خود اعم از تکوینی و تشریعی را برای انسانها فرو می فرستد. این آیات و نشانه ها به خودی خود موضوعیت ندارند. بلکه خدا از انسان می خواهد از ظاهر این نشانه ها(دال ها) بگذرد و به باطن(مدلول) آنها دست یابد. در واقع آیات متعلق فعل عقل هستند. بنابراین فعل " عقل ، یعقل" در قرآن در معنای اصلی خود ناظر به کارکرد ذهنی است که عبارت از " رابطه برقرار کردن " میان آیات و مدالیل آنهاست و عاقل کسی است که به آیات به دید طریقی و نه استقلالی می نگرد. " رابطه برقرار کردن" که در معنای اصلی فعل عقل قرآنی آمده است. خود یکی از مولفه های معنای لغوی عقل می باشد.

یکی از کلماتی که دارای موارد استعمال نسبتا زیادی در قرآن کریم است فتنه است. بررسی یکایک مواردی که از واژه فتنه و هم ریشه های آن در قرآن کریم آمده، از جمله نوآوریهای این پایان نامه است. ریشه و اصل واژه فتنه به معنای گداختن است و این معنا به نحوی در تمام موارد استعمال واژه فتنه و هم ریشه های آن وجود دارد. اگرچه واژه فتنه و هم ریشه های آن دارای جامع کعنایی به عنوان وجه مشترک آنها است ولی به هیچ وجه دارای معنای یکسانی در تمام موارد استعمال نیست و معانی مختلفی برای آنها در قرآن کریم قابل شناسایی است، این معانی به پنج دسته (آزمایش، عذاب، گمراهی، بلا و جنون) قابل تقسیم است که تمام موارد استعمال فتنه و هم ریشه های آن به یکی از این معانی و یا معنای قریب به آن قابل ارجاع است. معنای آزمایش برای برخی از کاربردهای فتنه و هم ریشه های آن، این کلمه را به کلمات قریب المعنی آن مانند بلا و امتحان نزدیک کرده است. از سوی دیگر هریک از کلمات بلا و امتحان در معنای آزمایش به غیرخدا نسبت داده شده است که در مورد لفظ فتنه چنین نیست. واژه فتنه و واژگان هم ریشه آن در نهج البلاغه نیز پرکاربرد است. نسبت معانی به کار رفته در قرآن کریم برای واژگانی که از ریشه "فتن" است با معانی به کار رفته برای این واژگان در نهج البلاغه، نسبت عموم و خصوص من وجه است، در هر دو کتاب ارزشمند معانی مشترکی از فتنه و هم ریشه های آن وجود دارد و لیکن در عین حال در هر دو کتاب معنای غیر مشترکی وجود دارد که وجود آن معنا در کتاب دیگر به روشنی قابل اثبات نیست.

الگو در این رساله عبارت است از استعاره ای که بیش از یک وجه مشابهت را بازنمایی می کند. برای شناسایی الگوهای رابطه انسان و خدا، فهرستی از استعاراتی که درباره رابطه انسان و خدا به کار رفته اند شامل عناصر معنایی آن استعارات تهیه شد از این میان استعاره عبد - رب شامل بیشترین عناصر معنایی و بیشترین کاربرد در متن قرآن کریم در مقایسه با سایر استعارات است. الگوی عبد و رب تصویر غالب رابطه انسان و خدا در ساختار تعالیم قرآن را تعیین می کند و در طول یک و نیم هزاره تاریخ، تاثیر عمیقی بر فرهنگ اسلامی گذاشته است. الگوی عبد و رب عناصر معنایی داد و ستد،اطاعت و تسلیم و ترس، امنیت و ناامنی توامان را در رابطه انسان و خدا برجسته می سازد. بسیاری از استعارات دیگر قرآنی در این الگو قابل اندراج اند. به لحاظ ساختاری این الگو از بیشترین قابلیت انسجام با سایر استعارات برخوردار است و در کانون استعارات قرآنی درباره رابطه انسان و خدا قرار دارد. برای پی جویی تاثیر الگوهای رابطه انسان و خدا بر مناسک، می توان عناصر مناسکی را به گفتنی ها و انجام دادنی ها طبقه بندی کرد. سپس به مقایسه عناصر مناسکی (گفتنی ها) با عناصر معنایی الگوها پرداخت. در تحلیل انجام دادنی ها، رویکردی پدیدار شناسانه راهگشای مقایسه خواهد بود. تحلیل نامهای مناسک و رفتارهای مناسکی یکی دیگر از زمینه های پی جویی این تاثیرات است.

پایان نامه ی حاضر از یک مقدمه و سه فصل با این موضوعات تشکیل شده است: مقدمه: بیان مسئله، ضرورت بحث، روش تحقیق، پیشینه ی تحقیق، سازماندهی تحقیق؛ فصل اول، کلیات: معاشرت در قرآن، معاشرت در روایات، شیوه های ارتباط و معاشرت، ارتباط حضوری (نگاه کردن، صحبت کردن، دست دادن و...)، ارتباط غیرحضوری (نامه نگاری، مکالمه ی تلفنی، ارتباط نت متینگ، ارتباط تلویزیونی)، ضرورت معاشرت، آسیب های معاشرت و راه های پیش گیری، حضور زن در اجتماع، حضور زن در اجتماع از منظر قرآن، حضور زن در اجتماع از منظر تاریخ؛ فصل دوم، دیدگاه ها: آزادی بی قید و شرط هرگونه ارتباط میان زن و مرد، انحصار مطلق ارتباط و معاشرت؛ فصل سوم، دیدگاه اسلام: نگاه، اقسام نگاه از نظر حکم، محرم و نامحرم، نگاه در قرآن، نگاه در روایات، جایگاه نگاه در فقه شیعه، محدوده ی جواز نگاه کردن به محارم، جایگاه نگاه در فقه اهل سنت، حجاب، حجاب در آیات قرآن و روایات، فلسفه ی حجاب، مقدار پوشش لازم برای زنان، در برابر چه کسانی زن باید خود را بپوشاند، صحبت کردن

اسماءالحسنی، از پربسامدترین مفاهیم به کار رفته در قرآن کریم است. در نتیجه، بررسی کاربرد این اسامی در قرآن کریم، ارتباط نزدیکی با فهم و تفسیر قرآن کریم دارد.در تفاسیر و سایر منابع سنتی موجود، عمدتا به مباحث فلسفی - کلامی مربوط به هر یک از اسماءالحسنی توجه شده و بررسی معنی شناختی در این زمینه، معمول نبوده است.در این تحقیق حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم، به عنوان مبنای مطالعه انتخاب شده، و پس از بررسی منابع مهم لغوی و تفسیری، با استفاده از روش های نوین معنی شناختی در مطالعه ی حوزه های معنایی، به تحلیل معنایی اسماءالحسنی و سایر مفاهیم موجود در حوزه ی معنایی (آفرینش) در قرآن کریم پرداخته شده است. در نتیجه ی این تحقیق محدوده ی کاربرد و تا حدودی با معنایی اسم های، خلق، فاطر، بدیع، باری، مصور، با توجه به روابط همنشینی و جانشینی میان این اسامی با سایر مفاهیم به کار رفته زبانی قرآن کریم مشخص شده است.

ماهیت و گفتمان نظام جمهوری اسلامی، الگوی اقتصاد مقاومتی را برای توسعه و پیشرفت ضروری می‌نماید. بدین منظور این نوشتار تلاش عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را بر اساس این الگو مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و مبانی تقسیم ‏بندی آن را مورد بررسی قرار دهد. قلمرو روشی مقاله مبتنی بر مختصات روش کیفی است که با استفاده از مکانیزم تئوری زمینه‌ای تحلیل شده است. در این مسیر، زمینه‏ ها و موانع مؤثر بر شکل‏ گیری اقتصاد مقاومتی، مورد کاوش قرار گرفته ‏است. درباره زمینه ‏های مؤثر بر شکل‏ گیری اقتصاد مقاومتی بر سه عامل اساسی حمایت‌های اجتماعی، امنیت و دانش تأکید شده ‏است و آیات مناسب هر یک و زیرمجموعه‌های آن استقراء شده است. پس از ذکر زمینه‌های بسترهای مؤثر در شکل ‏گیری اقتصاد مقاومتی، از موانع تحقق اقتصاد مقاومتی یاد شده است. این موانع به‌طور کلی به دو دسته؛ حرام‌خواری: ربا، رشوه، زیاده ‏خواهی در مصرف، ثروت ‏اندوزی، اسراف، اتراف و نارسایی فرهنگی: وجود روحیۀ ناسپاسی، تکذیب رهبران دینی، بخل تقسیم می‌شوند.

در این پایان نامه خلود از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در آن مباحث زیر طرح شده است: مفهوم خلود، مبادی تشکل اندیشه خلود، و سیر انفسی وآفاقی در جهت تشکل اندیشه خلود، اندیشه خلود درادیان و شبه مذاهب زنده دنیا، انسان در دنیا و بعد از آن،شواهد روایی بر خلود بهشتیان و جهنمیان، سیمای مخلدین در بهشت و جهنم، شفاعت، بقاء فطرت اصلی ورحمت واسعه حق، دلایل مختلف درباره خلود، وارتباط خلود با زمان.