جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود قصه‌¬های اسطوره¬ای در قرآن، از مسائل مطرح قرآنی دوران معاصر است که مدعیانی از جمله خلف الله دارد. وی با بیان این ادعا که اسطوره از زبان مشرکان به قرآن نسبت داده شده و خداوند این نسبت را رد ننموده، قائل به وجود اسطوره در قرآن می¬باشد. این پژوهش با بررسی دیدگاه خلف الله مبنی بر وجود قصه¬های اسطوره¬ای در قرآن با در نظر گرفتن معنای اساطیر در فرهنگ نزول به این نتیجه رسیده که مقصود قرآن از اساطیر آن‌گونه که خلف الله می‌پندارد، قصه‌های اسطوره‌ای به عنوان یکی از انواع ادبی رایج در عصر حاضر نیست.

مقاله حاضر از آقای اندرو ریپین (Andrew Rippin) در پی معرفی ابزارهای مطالعه علمی قرآن برای خوانندگان غربی است. توجه دادن به مبنا بودن متن قرآن در پژوهش‌های قرآنی، معرفی و نقد برخی از منابع اساسی پژوهش‌های غربیان درباره قرآن و توجه دادن به منابع روزآمد و فن‌آوری‌های نوین از ویژگی‌های این مقاله است. با وجود این تکیه بر منابع غربی و کم‌توجهی به منابع اصیل اسلامی در پژوهش‌های قرآنی، تأکید می‌شود که بهره‌گیری کامل و بی‌طرفانه؛ از منابع بایستگی یک پژوهش علمی است. اهمیت نوشتار حاضر که مکمل ابزارهای معرفی شده برای مطالعه علمی قرآن در دایره المعارف می‌باشد. از آن‌روست که مبنایی برای دانشجویان و پژوهشگران غربی در آغاز مطالعات علمیشان پیرامون قرآن است.

یکی از موضوعاتی که در قرآن و روایات بسیار به آن پرداخته شده و از دیر باز بحث های فراوانی را در میان شیعیان و اهل سنت موجب شده, موضوع "رجعت" می باشد. اما با وجود این همه آیات و روایات و بحث و... بسیاری از سؤالات, پیرامون این موضوع همچنان بی پاسخ مانده است. در این تحقیق, محقق بر آن است که این موضوع را بررسی و تبیین نماید. رجعت به معنای بازگشت عده ای از انسانها به دنیا می باشد. که چه به صورت "موت" و یا چه به صورت "قتل فی سبیل الله" از دنیا رفته اند. که این موضوع, پیش از قیامت صورت می گیرد. موضوع رجعت, ارتباط تنگاتنگی با موضوع "ظهور" دارد, لذا پیش از پرداختن به این موضوع, باید تبیینی دقیق از یوم الله ظهور", " قبل از ظهور " و "بعدازظهور" داشته باشیم. در قرآن و روایات, برای مفهوم " رجعت" واژه های دیگری نیز به کار رفته است, نظیر: الکرة, یوم الخروج, یوم الله, بعث و حشر. انسان ها در قبال "یوم الله رجعت " باید رفتارهایی را انجام دهند. از جمله, ایمان به آن, تذکر دادن, امید به یوم الله رجعت, و اینکه چشم به راه این واقعیت باشند. اصل موضوع "رجعت" را از طرق مختلف می توان اثبات نمود. از جمله: از طریق آیات قرآن, روایات, عقل و فطرت, اجماع علمای شیعه و خواست امام زمان ( عج). علمای بزرگوار شیعه, در خصوص زمان وقوع رجعت ها, گاهی صریح و بی پرده صحبت کرده اند و در برخی موارد از الفاظ مبهم استفاده نموده اند و در برخی از موارد نیز با شک و تردید سخن گفته اند. همه علما وقوع رجعت ها را در بعد از ظهور قبول دارند. برخی از آنها علاوه بر رجعت های بعد از ظهور, صحبت از رجعت هایی در یوم الله ظهور نیز دارند. و عده کمی نیز علاوه بر رجعت های بعد از ظهور و یوم الله ظهور, اعتقاد به وقوع برخی از رجعت ها در قبل از ظهور دارند. اما در مجموع, علما کمتر در خصوص زمان وقوع رجعت به صراحت صحبت کرده اند. با انجام بیست و یک بررسی بر روی آیات و روایات با هدف کشف زمان وقوع رجعت ها, مشخص شد که, یوم الله رجعت, یک دوره می باشد, که از قبل از ظهور آغاز می شود و تا بعد از ظهور نیز ادامه دارد. لذا رجعت ها در سه مقطع زمانی اتفاق خواهد افتاد: قبل از ظهور, یوم الله ظهور و بعداز ظهور.

رجعت در لغت به معنای یک بار « بازگشت» است. اعتقاد به رجعت، یک اصل اسلامی است که از زمان صدر اسلام در احادیث منقول از پیامبر ( ص) شروع شده تا به غیبت کبری رسیده است. از آیات و روایات چنین برداشت می شود که رجعت اختصاصی است و در این حادثه ی الهی تنها مومنان ناب و معاندان سیه روز به دنیا بر می گردند. زمان وقوع رجعت همانند ظهور امام عصر ( عج) به طور دقیق معلوم نیست. فلسفه و اهداف رجعت به طور اختصار عبارتند از: مشاهده ی عزت اسلام و ذلت کفر، کمک به حکومت عدل جهانی، نهایت تکامل و شقاوت و ... . ادله ی رجعت بیش از دوازده دلیل است که بر صحت و ضرورت رجعت آمده است. که برخی از آنها عبارتند از: رجعت از دیدگاه عقل، رجعت در قرآن، رجعت در روایات، رجعت یک سنت همیشگی در میان امت ها ( که تلفیقی از آیات و روایات است.)،رجعت در زیارات نامه ها و دعاها، رجعت از دیدگاه عقل و حدود الهی.

عنوان این تحقیق پایانی رجعت از دیدگاه قرآن و سنّت می باشد. یکی از مسائل اعتقادی دین مبین اسلام، مسأله ای به نام رجعت است که از دیرباز از از موضوعات بحث انگیز و مورد اختلاف بوده و هست و به معنای بازگشت عدّه ای از مؤمنان مخلص و کافران عنود می باشد که همزمان با ظهور عدالت گستر جهان حضرت مهدی (علیه السَّلام) آغاز می شود. این عقیده ی نورانی به منتظران ظهور آن حضرت، آرامش بخشیده، از سقوط در منجلاب فساد و خود باختگی جلوگیری نموده، به تلاش و کوشش مضاعف برای زمینه سازی حکومت جهانی و بر چیده شدن ظلم و فساد وا می دارد. لذا ضرورت اقتضا می کند که این امر مهم- رجعت- برای عموم مردم بخصوص جوانان روشن تر گردد تا باعث تحکیم اعتقادات و باور های دینی شان شود و حقانیت رجعت اثبات گردد، زیرا عدم آگاهی و کم کاریهای موجود در این زمینه و پاسخ ندادن به شبهات راهی را برای تبلیغات انحرافی و خرافی، به ویژه برای نسل جوان باز می کند. لذا این تحقیق با اهدافِ، شناخت فردی و بالا بردن سطح اعتقادات افراد نسبت به مسأله ی رجعت و بررسی شبهاتی که در این زمینه ارائه شده، به این موضوع پرداخته است. در راستای رسیدن به چنین هدفی است که از روش کتابخانه ای در این تحقیق بهره گرفته و برای دست یابی به نتایج بهتر و دقیق تر علاوه بر، بررسی رجعت از دیدگاه قرآن و سنّت، به بررسی آن از دیدگاه دو مکتب شیعه و سنّی نیز پرداخته شده است. در این تحقیق سعی بر آن بوده است که از منابع دست اول و معتبر استفاده شود که به عنوان مثال می توان به کتبی مانند بحارالأنوار، الایقاظ، اصول کافی و ... اشاره نمود. این تحقیق در پنج فصل به این موضوع پرداخته است که در فصل اول به کلیات آن اشاره شده است. فصل دوم با عنوان«تاریخچه ی رجعت»، دارای دو زیر فصل می باشد، درزیر فصل اوّل به بررسی مفهوم رجعت از لحاظ لغوی و اصطلاحی می پردازد. به عنوان مثال ابن منظور می گوید: «الرَّجعَة» با تای وحدت به معنای یک بازگشت و برگشتن خاص است. این کلمه اگر در آغاز به این معنا وضع نشده باشد در اثر کثرت استعمال، به این معنا حقیقت ثانوی پیدا کرده است. رجعت در اصطلاح، عبارت است از این که خداوند، همزمان با ظهور حضرت مهدی ( علیه السَّلام) عدّه ای از بندگان صالح خویش را که در ایمان و عمل، اسوه ی مؤمنان بوده اند و هم چنین عدّه ای از کفّار و منافقان که در کفر و نفاق سر سلسله ی کفّار و منافقان بوده اند، با همان ویژگی های روحی و جسمی خودشان به دنیا باز می گرداند، تا این که هر دو گروه در حدّ امکان نتیجه ی دنیایی اعمالشان را دریافت کند. هم چنین در ادامه ی فصل، به تعریف رجعت از دیدگاه علمای شیعه همچون شیخ مفید ، مرحوم سیّد مرتضی، مرحوم شیخ طوسی و مرحوم شبَّر اشاره شده است. عنوان زیر فصل دوّم تاریخچه ی اعتقاد به رجعت می باشد که در آن تاریخچه ی اعتقاد به رجعت مورد کنکاش قرار گرفته و تلاش نموده ایم با توجّه به وضعیت سیاسی و فرهنگی جوامع اسلامی در عصر ائمّه ( علیهِم السَّلام) سیر تاریخی آن را در میان مسلمانان روشن نمائیم. عنوان فصل سوم « رجعت از دیدگاه قرآن»است. از آن جا که قرآن، اساسی ترین منبع برای اثبات حقایق دینی است در مسأله ی رجعت نیز به عنوان اوّلین منبع و اصلی ترین آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. با نگاهی گذرا به آیات مربوط به رجعت، با دو دسته آیات مواجه می شویم. ابتدا، آیاتی که دلالت بر وقوع رجعت در میان اقوام و ملل گذشته دارد. سپس آیاتی که به بیان برخی از روایات بر تحقق رجعت در آخر الزمان و قبل از قیامت دلالت دارد که توضیح آن در فصل بعدی بیان می شود. این فصل تنها دارای یک زیر فصل می باشد و آن عبارتند از، آیاتی که بر وقوع رجعت در امّت های گذشته دلالت می کند. با مطالعه ی این آیات خواهید دانست که افراد زیادی از پیامبر و غیر پیامبر، مؤمن و غیر مؤمن در امّت های پیشین زنده شده و به دنیا برگشته اند. عنوان فصل چهارم«رجعت از دیدگاه سنّت»است. این فصل دارای دو زیر فصل اصلی می باشد. زیر فصل اول با عنوان تواتر روایات رجعت به تقسیم بندی روایات رجعت اشاره می کند. در یک تقسیم بندی ابتدایی، روایات رجعت به سه دسته تقسیم می شوند. 1- رجعت عقیده ی حقّ و ضروری2- روایات تفسیری3- روایاتی که معرّف رجعت کنندگان است. در قسمت روایات تفسیری به بررسی دسته ی دوم آیات- آیاتی که بر تحقّق رجعت در آینده و قبل از قیامت دلالت دارد- پرداخته شده، آیاتی که به کمک روایات بر رجعت تفسیر و منطبق شده است. لذا در این فصل به طور مختصر به بررسی تعدادی از آیاتی که مربوط به رجعت پیامبران، رجعت حضرت علی و رجعت امام حسین ( علیهم السّلام) است، می پردازیم. آیات زیادی از قرآن به رجعت حضرت محمد(صَلی الله علیه و آله) اشاره دارد.که به عنوان مثال می توان به آیات (85 سوره ی قصص،4 سوره ی معارج،4 سوره ی ضحی،1-4 سوره ی شمس و 20 سوره ی مائده) اشاره کرد. در مورد رجعت ائمه ( علیهم السّلام) نیز آیات زیادی از قرآن به آن اختصاص یافته است. به عنوان مثال در مورد رجعت حضرت علی ( علیه السَّلام) می توان به آیات( 82 سوره ی نمل، 61 سوره ی قصص،22و 23 سوره ی عبس،36-38 سوره ی حجر و 79-81 سوره ی ص) اشاره کرد. روایاتی که معرّف رجعت کنندگان است نیز به دو دسته تقسیم می شود. دسته ی اوّل: روایاتی که به رجعت کنندگان به صورت کلّی دلالت می کند. دسته ی دوم: روایاتی که رجعت کنندگان را با اسم و مشخصات معرّفی می کند.که شامل دو قسمت می شود. 1- رجعت مؤمنان از امّت اسلام 2- رجعت مؤمنان از امّت های گذشته. عنوان زیر فصل دوّم، زنان رجعت کننده است. در این زیر فصل درمورد دو گروه از زنانی که در حکومت حضرت مهدی(علیه السَّلام) رجعت می کنند، بحث شده و در انتهای فصل به عنوان تتمّه به بیان اهداف رجعت پرداخته شده است. عنوان فصل پنجم«رجعت از دیدگاه شیعه و سنّی» می باشد. این فصل دارای 3 زیر فصل است عنوان زیر فصل اوّل رجعت از دیدگاه شیعه می باشد که در آن به سخن برخی از بزرگان شیعه همچون مرحوم شیخ مفید، مرحوم سیّد مرتضی، مرحوم طریحی، شیخ حرّ عاملی و مرحوم شبّر اشاره شده است. عنوان زیر فصل دوم رجعت از دیدگاه اهل سنّت می باشد که در آن، ابتدا به تعریف رجعت از دیدگاه اهل سنّت اشاره شده و سپس به سخنان برخی از بزرگان اهل سنّت در باب رجعت پرداخته شده است. و در ادامه ی آن علل انکار اهل سنّت بیان گردیده است. که این علل عبارتند از: 1- برداشت غلط از مسأله 2- تقلید از گذشتگان3- دفاع متعصبانه. عنوان زیر فصل سوم شبهات رجعت و پاسخ به آن می باشد که در آن به شبهاتی در مورد رجعت اشاره شده است که این شبهات به دو بخش اصلی تقسیم می شوند1- شبهاتی که تنافی رجعت با ادلّه ی عقلی را بیان می کنند 2- شبهاتی که تنافی رجعت با ادلّه ی نقلی را بیان می کنند. در پایان این تحقیق، نیز پیشنهادها و راهکارهایی برای این موضوع بیان گردیده است. امید است در این هنگام که دشمنان اسلام تمام تلاش و کوشش خود را برای نابودی اعتقادات امید بخش مسلمانان به کار گرفته اند و به خاطر آن هزاران جنایت را مرتکب می شوند، این تحقیق چراغی نورانی برای همگان گردد و از آن برای پیدا کردن راه استفاده کنند.

موضوع این پایان نامه بازگشت برخی از انسانها ازعالم برزخ به دنیا و حیات مجدد ایشان در این عالم است. مباحث آن عبارتند از: سیر تاریخی بحث رجعت،رجعت در آیینه روایات و ادعیه و زیارات معصومین(ع)، نشانه های زمان رجعت، رجعت پیامبران پیشین،رجعت حضرت اسماعیل بن حزقیل، رجعت صلحای پیشین، رجعت صحابه پیامبر (ص)، رجعت ائمه معصومین (ع) و سرانجام پاسخ به شبهات منکرین رجعت.

خاورشناس معاصر فرانسوی آوروئِس «Averoés» در پایگاه اینترنتی: www.Baldi.net کوشیده است با پیش کشیدن پانزده موضوع و استناد هر یک به قرآن، ثابت کند که حدیثی جز قرآن نیست؛ آموزه‌های خداوند تنها در قرآن است؛ پیامبر قرآن را تفسیر نکرده؛ حکمتی که به پیامبر داده شده حدیث نیست، بلکه قرآن است؛ خدا یکی است، پس سرچشمه‌ احکام نیز یکی است؛ کسانی که دنبال حدیث می‌روند، به سرای دیگر ایمان ندارند؛ قرآن به طور مستقیم حدیث را باطل اعلام کرده‌ است؛ بهترین حدیث قرآن است؛ می‌توان قرآن را بدون احادیث فهمید؛ راویان حدیث دشمنان پیامبرند؛ احادیث نوشته‌ پیامبر نیست و عامل جدایی از قرآن است. در ادامه مقاله آرای این خاورشناس فرانسوی را نقد و با دلایل درون و برون دینی ثابت می‌کنیم که احادیث پیامبر وجود داشتند و حجت هستند.

مقاله جهاد، تألیف «الالاندا ـ تاسرون» دارای یک مقدمه و دو بخش است که نویسنده در مقدمه مفهوم جهاد را با توجه به مفاهیم گوناگون آن به دو دسته (1. اعم از جنگ 2. به معنای جنگ) تقسیم کرده است. در بخش نخست، به تحلیل و مفهوم‌شناسی واژه جهاد در قرآن به عنوان شرح‌ الاسم می‌پردازد و تلاش می‌کند معانی مختلف آن را در سایه آیات تبیین نماید. وی در مواردی معنای جهاد را دچار ابهام می‌بیند و می‌کوشد با توجه به برخی تفاسیر به معنای آن پی ببرد. در بخش دوم با توجه به مفهوم‌شناسی جهاد، نظریه جنگ در قرآن را بررسی می‌کند. وی آیات مربوط به این امر را پر تناقض می‌داند و بیان می‌کند که مفسران با سود بردن از فنون خاصی همچون نسخ، تخصیص،‌ اسباب و شأن نزول، در تقدیر گرفتن و مانند آن تناقضات آیات را رفع کرده‌اند. وی در ادامه دسته‌بندی آیات و دستورات رفتاری متناسب در امر جهاد را بررسی می‌کند. بعد از پایان ترجمه مقاله، ناقد به بررسی مقاله پرداخته است. به اعتقاد وی مقاله گرچه نقاط قوت فراوانی دارد، اما نویسنده در بخش دوم با ادعای تناقضات قرآنی و انسجام نداشتن آیات می‌خواهد نبود نظریه مشخص جنگی در اسلام را مطرح نماید ولی این صحیح به نظر نمی‌رسد. نکته بعد این که بیشتر منابع مورد استفاده وی از کتاب‌های اهل سنت است و مراجعه جدّی به منابع شیعی نداشته است. مطالعات و منابع وی در مورد واژه‌های مرتبط با جهاد نیز کافی به نظر نمی‌رسد. به کار نرفتن واژه جهاد به معنای جنگ در قبل از اسلام، نیاز به پژوهش وسیع دارد و نویسنده نمی‌تواند با اعتماد به یک کتاب، آن را نفی کند، بررسی نکردن واژه‌های مرتبط به جنگ اعم از مشتقات «ج ـ هـ ـ د» و غیر آن و همچنین استفاده نکردن از قواعد صحیح فهم قرآن، باعث شده است نویسنده دچار شبهه ابهام یا تناقض آیات جنگ شود.

مقاله قرآن و علم نوشته «‌ام. شمشیر علی» می‌کوشد دیدگاه قرآن درباره علوم تجربی را تبیین کند. نگارنده مقاله با پاسخ به این پرسش که: «آیا بین قرآن و علم تعارض وجود دارد؟»، نتیجه می‌گیرد که جست‌وجوی علمی از نظر قرآن مورد تایید است. در ادامه ریشه تعارض نداشتن قرآن با علوم تجربی را مطرح می‌کند که همان «حقانیت قرآن و مطالب مطرح شده در آن» می‌باشد. وی به طور ضمنی تحریف نشدن قرآن را می‌پذیرد. بعد هم به اصول و قوانین علمی مورد اشاره در قرآن از جمله «اصل مفید بودن تمام موجودات» و «اصل تناسب» می‌پردازد و در پایان با ارائه تذکراتی همه را، برای پیشرفت علوم، به قرآن توجه می‌دهد.

شیوه قصه گویى را مى توان یکى از رایج ترین شیوه هاى قرآن کریم دانست. کثرت کاربرد این شیوه، ناشى از ویژگى هایى همچون ملموس بودن، القاى غیرمستقیم ارزش ها و نیز ایجاد ارتباط عمیق این شیوه با مخاطب مى باشد که باعث افزایش میزان تأثیر این شیوه در مخاطب مى شود. قصه هاى قرآن داراى ویژگى ها و اهداف مشخصى هستند که در پژوهش حاضر مورد بررسى قرار گرفته است. از محورهاى مهمى که در قصص قرآنى مورد توجه قرار گرفته، بینش بخشى به ارزش هاست. این نوشتار درصدد بررسى «چگونگى بهره گیرى قرآن از این شیوه، در جهت بینش دهى به ارزش ها» مى باشد؛ یعنى قرآن براى ایجاد آگاهى روشن نسبت به مطلوبیت امرى و جلب توجه افراد نسبت به ارزشمندى آن، چگونه از قصه بهره برده است؟