جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همراهی قرآن با مبیِّن، از جمله مباحث کلامی- قرآنی است. قرآن کتاب هدایت است؛ اما بهره مند شدن از آن، مستلزم این است که خداوند در کنار کتاب هدایت خویش، مبیِّنی را قرار دهد که به تبیین قرآن بپردازد. تبیین در لغت، به معنای آشکار کردن و توضیح دادن و در اصطلاح، از اهداف ارسال رسل و جزء وظایف ایشان است. قرآن، بیّن بالذات است؛ ولی به حسب ظاهر، دارای برخی اجمالات است که نیاز به تبیین دارد. اساس نظریه همراهی قرآن و مبیّن، مطابق عقل و سیره عقلا بوده و آیات و روایات بر آن صحّه می گذارند؛ چرا که رتبه معناداری، مربوط به ظواهر آیات قرآنی است و ظواهر قرآن، پیش از فحص از قرائن و بیان معصومین(ع)، فاقد حجّیت می باشد. حقّ بیان کلام الهی برای خداوند محفوظ بوده و چون اعجاز قرآن، منحصر به فصاحت و بلاغت آن نبوده، بلکه برخورداری از معانی و مفاهیم ژرف، از ابعاد اعجاز قرآن است؛ لذا تنها راه عقلانی برای اطلاع یافتن از آن حقایق، تبیین پیامبر(ص) است. هم چنین قرآن کریم و روایاتی متعدد در راستای شأن تبیینی پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار(ع) را با تعابیری؛ چون «راسخان»، «حاملان» و «صاحبان علم»، وارثان این شأن عظیم معرفی می نماید.

«عصمت امام» یکی از مهم‌ترین مباحث کلامی است که از دیرباز تاکنون در میراث کلامی امامیه ذیل شرایط امامت واکاوی شده است؛ لیکن استنادات متکلمان در این باب علاوه بر استنادات روایی و عقلی، بیشتر در ارتباط با آیاتی چون آیات تطهیر، اولی الأمر و آیاتی ازاین‌دست بوده است؛ حال‌آنکه در قصص قرآن کریم آیاتی وجود دارد که دسته‌ای از آن‌ها، بر عصمت امام دلالت دارد و گروهی دیگر به خاستگاه عصمت امام اشاره می‌کند که هر دو دسته، کمتر مورد استناد متکلمان امامی قرار گرفته است. در این نوشتار تلاش شده است بر پایۀ روش توصیفی_ تحلیلی، ظرفیت قابل توجه این دست از آیات قصص در موضوع عصمت امام، معرفی و تبیین شود. برای این منظور، مقاله در دو بخش ادلۀ عصمت امام و خاستگاه عصمت امام سامان یافته است.

این‌ مقال‌ بر آن‌ است‌ که‌ مبانی‌ قرائت‌پذیرانگاری‌ دین، از جمله‌ قرآن‌ را که‌ یکی‌ از مسائل‌ مهم‌ در حوزه‌ دین‌پژوهی‌ است، بحث‌ و بررسی‌ کند. ابتدا پرسش‌هایی‌ از جمله‌ «آیا می‌توانیم‌ قرائت‌ها و تفسیرهای‌ گوناگون‌ از قرآن‌ داشته‌ باشیم»، و «مبانی‌ این‌ قرائت‌های‌ مختلف‌ کدام‌ است»، مطرح، سپس‌ کوشیده‌ شده‌ است‌ که‌ به‌ این‌ پرسش‌ها پاسخ‌ داده‌ شود. در این‌ مقال، مؤ‌لف‌ به‌ پنج‌ مبنای‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن‌ اشاره‌ می‌کند که‌ عبارتند از: 1. مراتب‌ طولی‌ و عرضی‌ فهم‌ قرآن؛ 2. مبنای‌ هرمنوتیکی‌ فهم‌ قرآن؛ 3. مبنای‌ زبانی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن؛ 4. مبنای‌ تجربی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن؛ 5. مبنای‌ تکامل‌ معرفت‌ دینی‌ قرائت‌های‌ گوناگون‌ از قرآن. هر کدام‌ از این‌ مبانی‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ شده؛ سپس‌ نتیجه‌گیری‌ لازم‌ به‌ عمل‌ آمده‌ است. در پایان، مؤ‌لف‌ به‌ روش‌ صحیح‌ تفسیر و فهم‌ قرآن‌ اشاره‌ می‌کند.

«نهادهای راهنمای فهم قرآن» به اصول پیش‌انگاشته‌ای اطلاق می‌شود که بدون درک و لحاظ لوازم مترتب بر آنها، فهم صائب و جامع وحی نامة الاهی میسر نمی‌گردد. مؤلف معتقد است نهادهای فهم قرآن، از مهم‌ترین فصول فلسفة معرفت تفسیری و مبانی کلامی تفسیر است. وحیانیت، هدایت مالی، حکیمانگی، فطرت نمونی آموزه‌ها و عقلایی بودن زبان قرآن، امهات نهادهای فهم کتاب الهی است و اصولی چون جامعیت و شمول، انسجام درونی، سامانمندی برونی، ترابط و تعامل روشمند کلام الهی با سنت قولی و فعلی معصومان، حتی زبان قرآن، از نهادهای پنجگانة بالا قابل اصطیاد است. در شمارة پیشین مجله، سه نهادِ وحیانیت متن و محتوی، هدایت مآلی آموزه‌ها و عقلایی بودن ساخت عمومی زبان قرآن، مورد بررسی قرار گرفت، اکنون دو نهاد حکیمانگی و فطرت نمونی تقدیم خوانندگان فرهیخته می‌شود.

در این مقاله توحید ذاتی را كه از اقسام توحید به شمار می‌رود و زیر بنای اعتقادی ادیان توحیدی اسلام، یهودیت و مسیحیت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است؛ زیرا دانستن این مسائل و آشنایی با آن مارا در شناخت هرچه بیشتر ادیان و نحوه برخورد وتعامل باپیروان آنان یاری خواهد رساند.

یکی از ابزارهای مهم برای دریافت میزان ادبیت یک متن، کشف انسجام میان ساختار و محتوا و همچنین تأثیر چنین مسأله‌ای بر انبساط نفس و انفعال احساسات درونی و باطنی انسان است. چگونگی انتخاب و چیدمان واژگان، فرایندی را به وجود می آورد که صورتگرایان به آن برجسته‌سازی می‌گویند. این فرایند به ما نشان می‌دهد که چگونه برخی متون با اینکه از همان عناصری تشکیل شده‌اند که سایر تولیدات زبانی از آنها به وجود آمده، دارای ویژگی‌هایی هستند که آنها را متمایز و برجسته می‌سازد.این پژوهشکه با روش توصیفی- تحلیلی به نگارش درآمده است، تلاش می‌کند با ارائه شواهدی از آیات شریفه قرآن کریم در جزء بیست‌و‌نه و سی، زیبایی‌های نحوی و بلاغی قرآن و تأثیر و ارتباط تنگاتنگ آن‌ها با محتوا را بررسی کند تا از این طریق، جنبه‌هایی از اعجاز قرآن را بشناسد و بشناساند بدین منظور، دو جزء آخر قرآن را در دو حیطه قاعده‌کاهی و قاعده‌افزایی بررسی کرده است.بر اساس نتایج، هنجارگریزی معنایی ارتباط تنگاتنگی با علم بیان و صنایع ادبی به کار رفته در آن دارد. استعاره و تشبیه در قرآن از بسامد بالایی برخوردار می‌باشند و قرآن کریم با آفرینش تشبیهات و استعاره‌های نو و بدیع سطح بلاغتش را افزوده است. دو نوع مرسل و عقلی مجاز نیز از صنایع پرکاربرد در قرآن می‌باشد و نقش مهمی در برجسته‌سازی در کلام الهی ایفا می‌کند. هنجارگریزی نحوی نیز از سه مولفه برخوردار می‌باشد: تقدیم و تأخیر، حذف و التفات. تقدیم لفظ بر عامل، بیشتر با انگیزه‌هایی همچون اختصاص، تأکید و گاه نیز برای رعایت فواصل صورت می‌پذیرد. حذف چه از نوع اختصاری و چه از نوع اقتصاری، علاوه بر آهنگین کردن کلام، با معنی ارتباط تنگاتنگی دارد. التفات نیز بعنوان یک هنجارگریزی نحوی، با دوری از استمرار یکنواخت و ملال‌آورکلام و ایجاد حساسیت در خواننده، از سهم به سزایی در برجسته‌‌‌‌‌‌سازی کلام برخوردار می‌باشد. در حوزۀ قاعده‌افزایی در سطح آوایی نیز، تکرار واکه‌ها و همخوان‌ها در قرآن، با مضمون آیات هماهنگ بوده و معنای ثانویه‌ای را القا نموده و درک هرچه بیشتر آن معانی را موجب می‌گردد.

چکیدهیکی از جنبه‌های آشکار قرآن کریم اعجاز بلاغی است که از ابتدای نزول قرآن، همواره مد نظر دانشمندان و مفسران بوده است. علم معانی به عنوان یکی از علوم بلاغی می‌تواند در درک اعجاز بلاغی و یا بیانی این کتاب آسمانی راهگشا باشد. از سوی دیگر یکی از جلوه‌های علم بلاغت این است که متکلم، سخنش را مطابق با مقتضای حال مخاطب برمی‌گزیند و کلام خود را بر اساس ویژگی‌های روحی و فکری مخاطب ارائه می‌دهد، در همین راستا توجه به معرفه یا نکره آوردن کلمات، بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا فهم اغراض بلاغی و ادبی نهفته در «اسم نکره» و برطرف کردن ابهام موجود در آن، کمک شایانی به مفسران و مترجمان در دریافت بهتر پیام بسیاری از آیات قرآن کریم می‌نماید. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی اغراض زیبایی‌شناسی «اسم نکره» در منابع بلاغی، این اغراض را در سه موضع، «مسندالیه»، «اسم مجرور به حرف جر»، و «مفعول به» در ده جزء آخر قرآن کریم با تکیه بر دو تفسیر ادبی کشّاف و مجمع البیان مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش گویای این مطلب است که اعتماد و توجه به سیاق کلام در دریافت مفاهیم و معانی نهفته در اسم نکره نقش مهمی را ایفا می‌کند. با بررسی شواهد فراوان از آیات این بخش، روشن شد که متأسفانه بسیاری از مفسّران و مترجمان، این مهم را با وجود اهمیت فراوان آن در فهم بهتر آیات ذی ربط، کم‌تر مورد بررسی قرار داده‌اند. بر اساس پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است، مشخّص گردید که «مسندٌ‏الیه»، «اسم مجرور به حرف جر» و «مفعول‌به» نکره درده جزء پایانی، در اغراض گوناگونی از قبیل: تعظیم، تحقیر، تفخیم، بیان نوع، استغراق جنس، إفراد، تکثیر، تقلیل و ... به کار رفته‌اند ولی بیشترین استعمال آن در این بخش از قرآن کریم، برای بیان تعظیم، تکثیر، بیان نوع، و سپس استغراق جنس بوده‌است. به طور قطع کاربرد اسم‌های نکره در قرآن کریم و مطالعه‌ی راهبردی آن، سهم بسزایی در فهم دقیق آیات و نکات ظریف تفسیری دارد. کلمات کلیدی: قرآن کریم، اعجاز بلاغی، زیبایی‌شناسی اسم نکره، کشّاف، مجمع البیان.

با توجه به تحولات اجتماعی، سیاسی و علمی در دنیای جدید و ظهور مکاتب اخلاقی ، فلسفی، اجتماعی و...، همچنین رشد روزافزون علوم، به ویژه در عرصه انسانی، نگاه های پرسش آمیزی به سوی قرآن دوخته شده است.گاهی تکیه اصلی یک اثر اخلاقی بر دین و مذهب است و گاهی از این مرحله گذر می کند و به عرفان می رسد و در جایی دیگر بیان غیر مستقیم فضایل اخلاقی در قالب تمثیل ها و داستان ها جلوه گر می شود، شیوه استدلالیو منطقی همچون مطالب فلسفی، در بیان مضامین اخلاقی نیز مورد توجه بسیاری از معلمان اخلاق از جمله خواجه نصیر در اخلاق ناصری است.موضوع این پایان نامه تأثیرپذیری خواجه در اخلاق ناصری از قرآن می باشد . از یافته های پژوهش این است که؛ خواجه نصیر، انسان را با همه ابعاد روحانی و جسمانی به نیکی شناخته و برای اخلاق و تربیت و رساندن او به کمال در اثر خود، راهکارهای مناسب با عقل و شرع ارائه کرده است. و تلاش شده ضمن تحقیق در آیات و الفاظ قرآن کریم و بهره مندی از متون تفاسیر قرآن و کتاب اخلاق ناصری، مواردی را که به نظر می رسد متضمن معانی قابل انطباق بر مفاهیم اخلاقی در قرآن و اخلاق ناصری است احصاء نماید.این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است ،که به روش«تحلیل محتوا»(توصیفی –تحلیلی) انجام شده وگردآوری اطلاعات به روش «کتابخانه ای» است.

چکیده قرآن کریم این کتاب آسمانی، بزرگترین معجزه پیامبر اسلام (ص) و هدایت‌گر همیشگی بشر، از بدو نزول، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است و هر یک با بضاعت خود، به جانبی از جوانب آن پرداخته است. امری که باعث به وجود آمدن علوم مختلف قرآنی گردیده و یکی از این علوم، علم ترجمه قرآن است. ترجمه صوربیانی قرآن به عنوان زیباترین جلوه‌های فصاحت و بلاغت قرآن، از چالش بر‌انگیزترین بخش‌های ترجمه‌ی قرآن است. پژوهش حاضر با هدف بررسی صوربیان در جزء هفتم قرآن کریم (از آیه 82 سوره مائده تا آیه 110 سوره انعام) و دریافتن غرض بیانی و انعکاس و بازتاب آن در ترجمه به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. از جمله نتایج به دست آمده این است که تمام مباحث علم بیان اعم از تشبیه، مجاز مرسل، مجاز عقلی، استعاره و کنایه در آیات جزء هفتم قرآن کریم به کار رفته است، از این رو در ترجمه آیات، برای رعایت نقش آن‌ها در زیبایی کلام، باید ترجمه‌ای را ارائه کرد که تا جایی که ممکن است ارکان اصلی این صور بیانی به وضوح در ترجمه خودنمایی نکند. برای این منظور لازم استدر ترجمه این تصاویر بیانی، گاه، از ترکیب وصفی و گاه اضافی یا عباراتی که گویای غرض بیانی است، استفاده شود و گاه، توضیح کوتاهی در خلال ترجمه ذکر شود تا مراد و مقصود خداوند در کاربرد این تصویرها بر مخاطب، آشکار گردد و در عین حال، از زیبایی صوربیان و رونق ترجمه کاسته نشود.