جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خلقت به معنای آفرینش، یکی از افعال الهی است واز جمله مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقش بسیار برجسته ای در همه ی ابعاد اندیشه دینی ایفا می کند. در قرآن کریم وروایات معصومین (ع) مطالب فراوانی درباره آن آمده است. در کلام و فلسفه اسلامی این مسأله بیشتر به صورت تقابل میان حدوث و قدم بررسی شده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی با رویکرد قرآنی روایی دیدگاه مفسران و متکلمان شیعه را به عنوان منبعی برای کشف نظرخلق از عدم، بیان می کند و نتیجه می گیرد که عالم بر طبق علم خداوند خلق شده است، پس خلقت فعل آزاد است، تنها غایتی که می توان بر اراده خدا تصور کرد، وجود خاص اوست. با این حساب، خلقت، احسان خداست. خلق عالم ازعدم به معنای «خلق لا من شیء» می باشد و در ضمن مباحث صفات الهی و حدوث عالم به آن پرداخته شده است.

قرآن کریم در بردارنده مفاهیم آسمانی مختلفی است که توجه و تحقیق را در تمامی جوانب آن می‌طلبد. یکی از بخش‌های مهم قرآن کریم داستان‌های عبرت‌آمیز آن است که از دل حقیقت و واقعیت سرچشمه گرفته‌اند و برای هدایت انسان حائز اهمیت فراوان است. در این میان تحقیق در شخصیّت‌های داستان‌های قرآنی مهم به نظر می‌رسد. قرآن کریم در ذکر نام‌های اشخاص، که اصطلاحاً اعلام نامیده می‌شوند از دو گونه‌ی تعبیری بهره برده است؛ گاهی نام شخصیّت‌ها را ذکر می‌کند و گاهی بدون این‌که تصریح نماید، با اشاره‌ای خاص آن شخصیّت‌ها را معرفی می‌نماید. این تحقیق بر آن است تا با روش کتاب‌خانه‌ای و نرم‌افزاری به بررسی علم‌های غیر مصرّح یاد شده در قرآن بپردازد و پس از یافتن مصادیق آن‌ها در کتاب‌های تفسیری و روائی به بررسی شیوه معرفی آن‌ها پرداخته و در پایان دلالت‌ها و حکمت‌های این‌گونه معرفی را مورد تحلیل قرار دهد. اعلام غیر مصرّح در دو بخش اصلی صالحین و غیر صالحین تقسیم می‌شوند که در کنار صالحین به برخی از شخصیّت‌ها اشاره می‌شود که نمی‌توان به صورت قطعی صفت صالح بودن یا غیر صالح بودن را نسبت داد و به عنوان شخصیّت‌های مبهم به آن‌ها اشاره رفته است. این پایان نامه در مجموع به شصت و هفت مورد از اعلام قرآنی پرداخته است. قرآن کریم برای معرفی نمودن اعلام غیر مصرّح از شیوه‌هایی هم-چون اسم موصول، مضاف و مضاف الیه، نعت (صفت)، نقل قولِ آن عَلَم و اشاره ضمنی بهره برده است. هر کدام از این روش‌ها در جایگاه خود دربردانده‌ی معانی خاصی است که می‌توان به مدح، ذم، اشاره به وظیفه و عملکرد شخص، نسبت دادن وی به شخص یا شیء خاص، تشویق، رعایت سیاق داستان و ... اشاره کرد.

آیا میتوان مفاهیم، مقولات و گزارههای جامعهشناسی را از قرآن مجید استنباط و استخراج کرد و مبتنی بر آن نظریه پردازی نمود؟ روش تحقیق تحلیل اسنادی است.برای وصول بهاین هدف، تمامآیات قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفت و آیاتی که به نوعی به موضوع اشاره داشتند، استخراج شدند. سپس، مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی و نظریه زمینهای، آیات و تفاسیر مورد نظر در ذیل هر آیه، به مفاهیم اصلی و فرعی تجزیه شدند و استنباط مفاهیم جامعهشناسی بر اساس مفاهیم تجزیه شده، صورت گرفت. بر این اساس، مقولات محوری و سپس خط اصلی داستان مشخص و مفاهیم اصلی و فرعی تبدیل به گزارههای جامعهشناسی شدند و با بررسی مجدد، گزارههای به دست آمده که بالغ بر 10 هزار گزاره میشوند، طبقهبندی و مقولهبندی شدند. بر اساس طبقه بندی انجام شده، 66 موضوع کلان جامعه شناسی به دست آمده است که تفسیر هر کدام از آنها زمینه نظریه پردازی در همان حوزه را فراهم میکند.