جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫حقوق در یک تقسیم‌بندی کلی به سه دستۀ حق الله، حق النفس و حق الناس تقسیم می‌شوند و فطرت، دین و عرف از جمله مبانی حق الناس یا منشأ ایجاد آن به شمار می‌آیند. به عبارتی انسان موجودی است که در مقایسه با دیگر موجودات هستی دارای کرامت ذاتی است و همین امر امتیاز یا حقوقی را برای او ایجاد می‌کند. از سوی دیگر موجودی اجتماعی است یعنی بالطبع یا به ضرورت به صورت گروهی زندگی می‌کند و با توجه به تضاد و تزاحمی که معمولاً بین منافع انسانها وجود دارد، برای جلوگیری از ستیز و نزاع و هرج و مرج در اجتماع، وجود قانون امری ضروری و بدیهی است. این قانون چه بشری باشد و چه الهی و آسمانی که به آن دین می‌گوییم، بایدها و نبایدها یا حدومرزهایی را برای افراد تعیین می‌کند که از یک طرف موجب اثبات حق و حقوق برای انسانهاست و از طرف دیگر تکلیفی را بر عهدۀ آنها قرار می‌دهد. از سوی سوم زندگی به صورت اجتماعی، خود مولّد آداب و رسوم متعارفی بین انسانهاست که اصطلاحاً عرف نامیده می‌شود و آن هم حقوقی را به صورت قانون نانوشته برای برخی اثبات می‌کند. از این‌رو انسانها از جوانب مختلف دارای حقوقی هستند که از آن با عنوان حق الناس یاد می‌شود و دیگران مکلفند آن را مراعات نمایند و البته زمینۀ بروز این حقوق و تکالیف بیشتر در روابط اجتماعی بین مردم نمود پیدا می‌کند. اسلام به عنوان کامل‌ترین دین آسمانی که دارای جامع‌ترین نظام حقوقی نیز هست، بر حقوق انسانها و به‌ویژه افراد مسلمان نسبت به یکدیگر بسیار تأکید نموده و در آیات و احادیث فراوانی اهمیت حقوق مردم را خاطر نشان کرده است و حتی در مواردی مقدم بودن این حقوق بر حق الله را نشان می‌دهد. همچنین مصادیق مختلف حقوق مردم در امور مربوط به جان و مال و آبروی آنها را به دقیق‌ترین شکل مورد توجه قرار داده و در صورت بی‌توجهی به آنها نسبت به پیامدها و عواقب سوء دنیوی و اخروی آن، مانند محرومیت از برکت رزق، عدم استجابت دعا، عذاب قبر، ورود در آتش و ... بیم داده است و با توجه به امکان تضییع حقوق دیگران، راهکارهایی برای جبران آن، مثل طلب حلالیت و یا گذشت صاحب حق، در آیات و احادیث به ما ارائه نموده است. کلید واژه‌ها حق، حقوق، اقسام حق، حق الناس، روابط اجتماعی، ضمان

‫این رساله، پایان نامه‌ای است در باب نقاط ضعف و نکوهشهای ذاتی انسان که در دو بخش جدا آیات بیان کننده نقاط ضعف و آیات نکوهش کننده انسان پرداخته است. بررسی این آیات می‌تواند به ما نشان دهد که آیا از نظر قرآن، انسان موجودی است که آغشته با ضعف خلق شده است یا خیر؟ و از آنجا که ظاهر آیات آغشته بودن انسان با ضعف را نشان می‌دهد پس در صورت منفی بودن جواب سؤال، این گونه آیات را چگونه باید توجبه کرد؟ در این پایان نامه به بررسی نقاط ضعفی چون ضعف در کودکی و پیری، مرگ، سقوط به افسل سافلین، خسران، ضعف در غریزه جنسی، زندگی انسان در سختی، فقر انسان، خونریزی و فساد، عجله، حب شهوات، بی‌تابی و حرص، زینت اعمال و وسوسه نفس اماره که قرآن همه آنها را صورت عام در مورد همه انسانها بیان کرده است پرداخته شده و سپس بعد از بررسی هر نقطه ضعف بحث تربیتی پیرامون آن مطرح شده است. همچنین در فصل چهارم به نکوهشهای قرآن از همه انسانها پرداخته شده و نکوهشهای قرآن تحت عنوان شرک، کفر و کفران، طغیان، کم ظرفیتی، بخل، غرور، فخر فروشی، مجادله کردن جهل، فراموشی گذشته، یأس و ناامیدی، آرزوهای بلند، میل به بی‌بند و باری و ظلم مطرح شده و پس از بررسی آیات مربوط به هر عنوان، نکته‌ای تربیتی نیز مطرح شده است. اما از آنجا که آیات این دو فصل انسانها را به صورت عام ضعیف دانسته و نکوهش کرده‌اند و ممکن است این سؤال پیش آید که پس در این صورت در انسانها شر ذاتی است که قرآن این چنین همه را نکوهش می‌کند و حتی صراحتاً گاهی شروری را خلق شده با انسان معرفی می‌کند، در فصلی جدا تحت عنوان «آیا شر در انسان ذاتی است؟» به برسی پاسخ به این شبهه پرداخته شده و آمده است که نکوهشهای مطرح شده مربوط به انسانهای تربیت نایافته است که از استعدادهای خود استفاده غلط می‌کنند و نکوهشهای قرآن مربوط به طبیعت گرایی انسان‌ها است نه طبیعت آنها. منابع مورد استفاده در این رساله به علت قرآنی بودن بحث بیشتر تفاسیر بوده‌اند اما در کنار آنها از کتابهای نوشته شده درباره انسان و نیز کتب حدیثی بهره برده شده است. کلید واژه‌ها: انسان، الناس، بنی آدم، بشر، عبد، نفس، فطرت، تربیت، نکوهش، مذمّت قرآن.

---

‫در اين پايان نامه که تحقيق و ترجمه کتاب "ولايت در قرآن" تأليف آية‌الله جوادي آملي به زبان اردو مي‌باشد، به شرح و بررسي ابعاد مختلف ولايت و مراتب و اقسام آن از ديدگاه قرآن کريم پرداخته شده است. نويسنده ابتدا به بررسي اهميت ولايت و معرفت يافتن نسبت به آن مي‌پردازد و سپس جايگاه ويژه ولايت در آموزه‌هاي اسلامي به ويژه قرآن کريم را تبيين مي‌نمايد. به اعتقاد وي، تمامي معارف اسلامي را در فرهنگ ولايت خلاصه شده است. مؤلف انديشمند، نخست به تبيين مفهوم لغوي و اصطلاحي ولايت پرداخته و معناي آن را از ديدگاه آيات و روايات، فقه، کلام و عرفان بيان کرده و سپس ابعاد فردي، اجتماعي و سياسي ولايت را بررسي مي‌کند. آن گاه به ولايت پيامبران الهي نسبت به مردم اشاره نموده و ظهور ولايت الهي به دست آنان را از جهات عقلي و فردي ضروري ارزيابي مي‌نمايد. وي منشأ اعتبار ولايت معصومين( را همانا ولايت خداوند متعال تلقي مي‌کند. در همين راستا به دو نوع کلي ولايت يعني ولايت تشريعي و ولايت تکويني پرداخته و نحوه تحقق ولايت الهي را ولايت معصومين اعم از پيامبر اسلام و ائمه( مي‌داند. اقسام ولايت‌هاي نام برده شده در قرآن کريم مانند ولايت خدا، ولايت شيطان، ولايت مؤمنان و ولايت کافران و چگونگي تحقق اين ولايت در مراتب مختلف آن از مباحث بعدي اين نوشتار است. نويسنده بر اين باور است که از جمله عوامل وموجبات تحقق ولايت در افراد، همانا معرفت خدا، اخلاص، معرفت نفس، محبت راستين به خدا در راستاي معرفت الهي و عبادت و بندگي است. وي عبادت را نردبان يقين و طريق کشف ولايت معرفي مي‌نمايد و آخرين درجه براي رسيدن به ولايت را تسليم و رضاي محض الهي عنوان مي‌کند. مباحث پاياني اين پژوهش، به تشريح ولايت انبيا و اهل بيت( و اثبات آن، معناي ولايت غير پيامبران و ائمه( مانند مريم(، مادر موسي( و اصحاب کهف و شرح و بررسي مفهوم ولايت فقيه به عنوان يکي از مراتب ولايت و دلايل عقلي و نقلي مترتب بر آن و همچنين اثبات ولايت مطلقه فقيه در عصر غيبت اختصاص دارد.