جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله به مباحثی پیرامون وحدت و بیداری اسلامی از منظر قرآن، سنت و روایات پرداخته و بیان می شود: ما بیش از 90% مشترکات داریم و اگر اختلافاتی هم باشد، جزئی است و نباید به حساب اسلام گذاشت. برادری و بیداری اسلامی بسی فراتر از همه تعصبات است به هر شکل و نامی که باشد، در حالی که رسول خدا ما را از تنگ نظریها و تعصبات مبرّا می داند و می فرماید: هرکس دیگران را به تعصب فرا خواند و در جهت آن بجنگد و در راستای آن کشته شود، از ما نیست. متأسفانه ما در این عصر به نام بیداری اسلامی شاهد خیلی از قتل و کشتارها و مشکلات هستیم که این هم از جانب کشورهای صهیونیست متوجه ما شده است. جامعه اسلامی جامعه ای می باشند که به خدا و پیغمبر ایمان و رو به سوی یک قبله دارند و در همه امور خویش یک شریعت را حکم و داور قرار می دهند و فقط به خدا و رسول خدا و مؤمنان گرایش دوستی دارند.

شادی و نشاط و سرور، یکی از نیازهای روحی و فطری انسان است که در بسیاری از جنبه های حیاتی انسان نقش مؤثری ایفا می کند. دین اسلام که به تمام نیازهای روحی و جسمی انسان توجه داشته، این موضوع را نیز مورد توجه قرار داده است. وجود آیات متعدد در قرآن کریم، سخنان پیامبر(ص) و احادیث و روایات منقول از ائمه معصومان(ع) حاکی از اهمیت موضوع شادی در اسلام است. درباره اهمیت شور و نشاط و سرور و جایگاه آن در تعالیم دینی همین بس که مفهوم شادی ۲۵ بار با الفاظ مختلف در قرآن کریم آمده و یکی از اصول کتابهای روایی به باب «ادخال السرور» اختصاص داده شده و از کسانی که موجبات دلخوشی و شادکامی بندگان را فراهم می آورند، ستایش شده است. سؤال اصلی در این نوشتار، چیستی ماهیت شادی در قرآن و روایات و دیدگاههای پژوهشگران اجتماعی است؟ و اینکه راهکارهای عملی برای شاد زیستن چیست؟

برخی از مهمترین مباحث این پژوهش به این قرار آمده است: انسان و مشتقات و مترادفات آن، فطرت انسان، فلسفه آفرینش انسان، مختار بودن انسان، خلقت انسان، پدیده مرگ، خواسته های انسان، ناهمسانی انسانها، سازندگی حیات دنیا برای انسان، موانع تعالی انسان، انسان و سنن لایتغیر الهی.

بخش اول این رساله مطالبی در مورد واژه ولی تفاوت وٍلایت و وَلایت لازم و متعدی بودن ولی معانی ابواب ثلاثی مزید و صیغه های مختلف معانی ولی با توجه به حروف جرّ مختلف ارائه می دهد. بخش دوم به بررسی مشتقات ولی در قرآن می پردازد و شامل مباحث آیاتی که در آن مشتقات ولی به کار رفته است تفاوت ولّ منه و ولّ عنه مواردی که مفعول ولیّ ذکر شده است مواردی که تولّی با عن و بدون عن استعمال شده است مواردی که تولّی با مفعول ذکر شده است تطبیق معانی تولّی با معانی باب تفعل معانی تولّی و تولیه در موارد پانزده گانه همراه با مفعول.

دراین پژوهش که تحت عنوان انسان ایده آل ازمنظرقرآن و سنت می باشد، به بررسی ویژگیها و خصوصیات انسان نمونه و وارسته با رویکردی قرآنی و روایی، پیرامون هرمقوله اخلاقی واصول ارزشی می پردازد. انسان ایده آل، انسانی کمال گرا و پویاست که خواهان رشد و تعالی و پیشرفت درجهت کسب کمالات روحی و معنوی بالاترو بیشتر، به منظور رسیدن به سعادت حقیقی که همانا « لقاء الله» است، می باشد. این نوشتار درپنج بخش سامان یافته که گویای شخصیت چنین انسانی است، خلاصه آن به شرح ذیل است: بخش اول: با عنوان حقیقت کمال، ضمن واکاوی معانی این واژه، به چند و چونی آن درانسان و سایر موجودات می پردازد. اضافه براین، نظرعرفا و حکما و قرآن و عترت راجع به این مقوله ( کمال) دراین بخش قید شده است. بخش دوم، تحت عنوان رابطه انسان با خداوند، طی دو فصل، خدا محوری و عملکرد توحیدی انسان را درقالب هایی چون، اندیشه توحیدی، ایمان، عبادت و بندگی، خلوص نیت و تقوا و پرهیزگاری بیان می کند. دررابطه انسان با خود، که بخش سوم را به خود اختصاص می دهد به خود شناسی و اهمیت آن درساختار شخصیت انسان اشاره شده است. درادامه به بهداشت روان و تن پرداخته و آن را مایه تداوم حس کمال جویی و کمال طبی انسان معرفی می کند. حسن ختام این بخش، حسن خلق است که درمواردی چون مبارزه با هوای نفس، داشتن عفت، کسب علم و دانش و صبرو بردباری به بحث می نشیند. دربخش چهارم، رابطه انسان با انسان مطرح است. که رابطه انسان با اعضای خانواده و خویشان ودرسطحی وسیع تر، رابطه اش با اجتماع را تشریح می کند.وارزشهایی چون صله رحم، عفو وگذشت، جود واحسان، ایثار، خیرخواهی، تعاون و همکاری و مبارزه با فساد را معرف شخصیت انسان ایده آل می داند. بخش نهایی با عنوان رابطه انسان با طبیعت، به توضیح و تبیین الگوی رفتار صحیح با منابع موجود درطبیعت،اعم ازآب، خاک، جنگل، گیاه، ... و نیزبرخورد انسان دوستانه و کریمانه با موجودات زنده طبیعت می پردازد. پایان بخش مطالب، ذکر چند توصیه و پیشنهاد است، امید آنکه مفید فایده واقع گردد. کلید واژه ها : انسان ایده آل ، کمال، قرآن، سنت ، طبیعت .

قرآن کریم، سنگ زیرین تفسیر، منبع بی بدیل شناخت، مرجع بی نظیر فهم ومهمترین سند کرامت و شرافت مسلمانان است از زمان فرود آمدن نخستین آیات قرآن کریم، رسول خدا (ص) همراه با ابلاغ پیام الهی به تفسیر و تبیین آن نیز پرداخت و با توضیحات وی مردم در جریان جزئیات احکام ، شرایع و دین و باطل قرآن کریم قرار می گرفتند و به تدریج با تفسیر بسیاری از قرآن کریم آشنا می شوند. هر چند که پس از رحلت رسول خدا(ص) و انزوای اهل بیت از خلافت و جانشینی آن حضرت، زمامداران وقت ابتدا نقل و نگارش حدیث را محدود و سپس ممنوع نموده ومسلمانان را از تفسیر قرآن باز داشتند، اما با اهتمام اهل بیت بالاخص علی(ع) و برخی از صحابه تفسیر قرآن تداوم یافت و با انتقال بعضی از یاران پیامبر به شهرها و مراکز اسلامی دیگر نضج بیشتری پیدا کرد و کم کم مکاتب تفسیری دایر گشت و بر گسترش آن نیز افزوده شد. اصل از اینجا است نگارنده در این پژوهش ضمن بیان مباحث مقدماتی مانند تعریف تفسیر، اهمیت تفسیر، تاریخ تفسیر و نقد و بررسی تاریخ تفسیر؛ ابتدا چگونگی پیدایش تفسیر در زمان رسول خدا(ص) را مورد بررسی قرار داده و با پرداختن به وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر نزول قرآن، به ویژگیهای تفسیر در زمان رسول خدا(ص)اشاره نموده و کمیت تفسیر قرآن به وسیله آن حضرت را تبیین نموه است. پس از آن به مرحله شکل گیری تفسیر روی آورده و تمام موضوعاتی که وضعیت تاریخ تفسیر در زمان صحابه را روشن می سازد به طور تفصیل مورد بررسی قرار داده و با معرفی طلایه داران تفسیر و ارایه نمونه هایی از تفسیر آنان این بحث را به پایان رسانده است. شایان ذکر است که بیان نقش و جایگاه بی نظیر علی(ع) به عنوان شایسته ترین فرد مورد رجوع جامعه اسلامی پس از رحلت رسول خدا(ص) و نخستین پایه گذار مکتب تفسیر در اسلام، از موضوعات پر جاذبه این فصل است سپس به روند گسترش تفسیر در زمان تابعین پرداخته و چگونگی تکون و تکامل تفسیر را در این مقطع زمانی تبیین نموده و با بحث و بررسی پیرامون اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این برهه از زمان و تعیین ابعاد فعالیت مکاتب تفسیری و بیان ویژگی های تفسیری مفسرین برجسته مکاتب مذکور چگونگی پیدایش اختلاف در تفسیر را روشن نموده است. در پایان با ارایه تحلیل خویش درباره وضعیت تفسیر در زمان رسول خدا(ص) و صحابه و تابعین، زمینه ای مناسب برای قضاء منصفانه و ارزیابی همه جانبه نسبت به تاریخ تفسیر قرآن در قرن نخست هجری را فراهم آورده است.

مباحث مطرح شده در این پژوهش شامل پنج بخش است. بخش اول به بررسی واژه جهاد قبل از ظهور اسلام در قاموسها و اشعار جاهلی و همچنین نگاهی به آیات در قرآن کریم می پردازد. بخش دوم نیز به بررسی واژه زکات در ادیان کهن و در قاموسها و اشعار جاهلی و نگاهی به آیات قرآن کریم می پردازد. سابقه نماز در اسلام و سایر ادیان الهی، بررسی «صلو» در قاموسهای لغت و اشعار جاهلی، شاخه نخست ماده «صلو»، کاربرد واژه صلاة در زبانهای سامی و نگاهی به آیات قرآن کریم از مطالب بخش سوم است. بخش چهارم هم به بررسی واژه صوم در ادیان قبل از اسلام و در ادبیات جاهلی و واژه نامه ها در قرآن می پردازد. بخش پنجم در مورد واژه قسط و قسطاس در زبانهای سامی و بررسی ماده قسط در قاموسهای لغت و ادبیات جاهلی بحث می کند.