جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ اليمن الإسلامي من سنة 204ق إلى سنة 1006ق، اثر احمد بن احمد بن محمد مطاع (متوفاى 1367ق) است كه در آن، اوضاع سياسى و اجتماعى يمن را از اوايل قرن سوم تا اوايل قرن يازدهم هجرى قمرى توضيح داده است. اين كتاب را عبدالله بن محمد حبشى، تحقيق و تصحيح كرده است. اين كتاب، مشتمل است بر مطالبى از نويسنده كه در مجله الحكمة منتشر شده و مقدمه مصحح و متن اصلى بدون مقدمه نويسنده. براى كتاب حاضر، در پايان آن، فقط فهرست تفصيلى مطالب تنظيم شده و فهارس فنى (آيات، روايات، كتب و...) و حتى فهرست منابع آماده نشده است. مصحح، تصويرى از دو صفحه (صفحه نخست و صفحه‌اى ميانى) از نسخه خطى اثر حاضر را كه به قلم نويسنده نوشته شده، آورده است. مصحح يادآور شده است كه پاورقى‌هاى نويسنده با حرف «ص» يا تعبير «للمصنف نفسه» از پاورقى‌هاى مصحح تفكيك شده و براى پاورقى‌هاى مصحح هيچ نشانه جداگانه‌اى افزوده نشده است.

قيام الدولة الزيدية في اليمن اثر حسن خضيرى احمد، كتابى است در موضوع برپايى دولت زيدى در يمن در سال‌هاى 280- 298 ق/ 893- 911 م. اين دولت در اوايل دوران اسلامى نقش مهمى در يمن ايفا كرده و بيش از هزار سال پايدار بوده است. كتاب به زبان عربى و در سال 1996م نوشته شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهار فصل و يك خاتمه تنظيم شده است. نويسنده در ابتدا، وضعيت يمن پيش از حكومت زيديان را بررسى نموده و پس از بحث پيرامون چگونگى پيدايش حكومت بنى‌رسى در صعده، موضع خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان را بحث و در آخر به موضع‌گيرى خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان پرداخته است.

تاريخ الدولة الفاطميةاز آثار بس ارزنده استاد تاريخ اسلام در دانشكده ادبيات دانشگاه قاهره؛ دكتر محمد جمال‌الدين سرور است كه در آن، سياست داخلى و جلوه‌هاى تمدن دولت فاطميان و همچنين سياست خارجى آنان را به صورت علمى، مستند و تحليلى مورد بررسى قرار داده است. كتاب متشكل از دو جلد و هر جلد مشتمل بر يك مقدمه و متن اثر است. نويسنده با نظر به آنكه فاطميان مصر، شيعه اسماعيلى بودند، در نمودارى پيوند امامان معصوم (علیهم السلام) را به حضرت امام اميرالمؤمنين على (علیه السلام) و چگونگى جدايى امامان اسماعيلى را بيان كرده است. همچنين در فهرستى خلفاى چهارده‌گانه فاطمى و زمان شروع و پايان قدرت هر كدام را در فهرستى جداگانه آورده است. نويسنده در پايان هر يك از دو جلد، افزون بر منابع كتاب، فهرست‌هاى فنى (اعلام، امت‌ها، قبائل، عشائر، طوائف و مكانها) را نيز آورده است. پاورقى‌هاى نويسنده به صورت استنادى و بيان منابع و مصادر مورد بحث و همچنين توضيح برخى از اعلام، وقايع و اصطلاحات است. در "جلد اول" سياست داخلى و مظاهر تمدنى دولت فاطميان در ضمن شش باب بدين‌ترتيب بيان شده است: 1- قيام خلافت فاطمى در بلاد مغرب، 2- اوضاع داخلى مصر قبل از استقرار قدرت فاطميان، 3- سلطه فاطميان بر مصر، 4- حركات سياسى و دينى در دوره اول فاطميان، 5- دوره نفوذ وزيران فاطمى، 6- تشكيلات ادارى و تمدنى در دوره فاطميان در مصر.

«تاريخ الشيعة في الهند»، تأليف محمدسعيد الطريحى، مشتمل بر دو جلد از مجموعه كتبى است كه به نام «دائرةالمعارف هند»، به زبان عربى نگارش شده است. نويسنده در اين كتاب، حكومت‌هاى شيعى هند را به‌تفكيك معرفى مى‌كند و مطالب ارزنده‌اى از تاريخ تشيع در هند به دست مى‌دهد. مجلد اول كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و سه كتاب است. مجلد دوم، مشتمل بر دو كتاب و بخش مصادر است. هريك از كتب مذكور، با صفحه‌بندى مجزا ارائه شده است. "جلد دوم" حاوی این مطالب است 1. ملوك حيدرآباد (تاريخ مملكت قطب‌شاهيه در هند) (918 - 1099ق): در اين بخش ابتدا سلاطين قطب‌شاه و سرگذشت آنها به ترتيب ذكر شده است. پس از آن اعلام و شخصيت‌هاى قطب‌شاهيه معرفى شده‌اند. در انتهاى اين بخش از كتاب اطلاعات مفيدى ذكر شده كه شرح ويژگى‌هاى محلات، مساجد و مدارس علميه و مقابر شيعيان از جمله آنهاست . 2. مملكت نظاميه و اسرار اسماعيليه در هند (1496 - 1636م): نويسنده در ابتداى اين بخش به اسامى حكومت‌هايى كه پس از اضمحلال حكومت بهمنيه تشكيل شدند، اشاره كرده و سه حكومت نظام‌شاهيه، عادل‌شاهيه و قطب‌شاهيه را شيعى دانسته است . سپس به معرفى حاكمان نظام‌شاهيه پرداخته است. توصيف قلعه تاريخى دولت‌آباد در انتهاى اين بخش از كتاب قابل توجه است . 3. مصادر مطالعات هندى: در اين بخش، كتب و مقالاتى كه در باره تاريخ هند نگارش شده، معرفى شده است. نام كتاب يا عنوان مقاله، نويسنده، خطى يا چاپى بودن، اطلاعات ديگر و تعداد صفحات آن ذكر شده است. گاه نيز توضيحات ديگرى در باره اضافات آن كتاب آمده است در انتهاى اين جلد نيز در بخشى الحاقى، نشريات و مجلات كه در هند به زبان عربى منتشر شده با ذكر شماره‌هاى منتشره و اطلاعات آن به‌تفكيك ارائه شده است

«تاريخ الشيعة في الهند»، تأليف محمدسعيد الطريحى، مشتمل بر دو جلد از مجموعه كتبى است كه به نام «دائرةالمعارف هند»، به زبان عربى نگارش شده است. نويسنده در اين كتاب، حكومت‌هاى شيعى هند را به‌تفكيك معرفى مى‌كند و مطالب ارزنده‌اى از تاريخ تشيع در هند به دست مى‌دهد. مجلد اول كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و سه كتاب است. مجلد دوم، مشتمل بر دو كتاب و بخش مصادر است. هريك از كتب مذكور، با صفحه‌بندى مجزا ارائه شده است. "جلد اول" حاوی این مطالب است 1. مذهب تشيع در دوره مغولى (932 - 1274ق) 2. حكومت بهمنيه 3. حكومت عادل‌شاهيه (895 - 1097ق) در بيجاپور كه بخشى از دكن بود، از ديگر حكومت‌هاى هند است كه در اين بخش از كتاب معرفى شده است.

اين اثر يكى از مهمترين منابع پژوهشى است كه نقش شيعيان را در توليد و نشر علوم اسلامى به روشنى آشكار مى‌سازد. در اين اثر مستند بيان شده است كه شيعه در بنيان‌گذارى علوم متعدد اسلامى مانند علم‌الحديث، فقه، اصول فقه، علوم قرآن، كلام و اخلاق نقش اساسى داشته و در اين موضوع نسبت به ساير فرقه‌هاى اسلامى پيشتاز بوده است. اين كتاب از يك مقدمه و چهارده فصل تشكيل شده است كه هر كدام بيانگر پيشگامى شيعه در بنيانگذارى يكى از علوم گوناگون اسلامى است. عناوين فصول كتاب به ترتيب عبارتند از: 1- نحو، 2- صرف، 3- لغت، 4- معانى و بيان و بديع، 5- عَروض، 6- فنون و روش‌هاى شعر، 7- تاريخ و سيره، 8- علم حديث، 9- تأسيس علم حديث و رشد آن، 10- علم فقه، 11- علم اصول فقه، 12- علوم قرآن، 13- علم كلام، 14- علم اخلاق.

«جهاد الشيعة في العصر العباسي الأول» از آثار علمى دكتر سميره مختار الليثى است كه در آن، فعاليت‌هاى مجاهدانه شيعيان را از دوره پيامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تا پايان دوره اول خلافت عباسى (سال 232ق) بررسى كرده است. اين اثر، از نظر استناد و تحليل قابل توجه است و البته نقدهايى نيز بر آن وارد است كه در ترجمه فارسى آن به قلم جناب آقاى محمد حاجى تقى تحت عنوان «جهاد شيعه در دوره اول عباسى» به برخى از آن موارد اشاره شده است. اين كتاب از يك مقدمه و پنج بخش به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1- موضع شيعيان نسبت به برپايى دولت عباسى، 2- جهاد شيعه زيديه و اماميه در عصر منصور، خليفه عباسى، 3- جنبش‌هاى شيعه در عهد خلافت مهدى و هادى، 4- جنبش‌هاى شيعه در دوره هارون الرشيد و 5- قيام‌هاى شيعيان در دوران مأمون و معتصم. خاتمه كتاب نيز مرورى بر عوامل تداوم نهضت‌هاى شيعيان در دوران‌هاى مختلف است.