جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الشيعة و الحاكمون از آثار نويسنده مشهور آيت‌الله محمد جواد مغنيه (بيروت 1322-1400 ق. نجف) است كه در آن، ارتباط سراسر عبرت شيعيان با حاكمان جور را از صدر اسلام تا دوران معاصر مورد بررسى قرار داده است. روحيه انقلابى، بصيرت دينى، عدالت‌خواهى و ظلم‌ستيزى نويسنده به‌خوبى در اين اثر منعكس شده است. مطالب اين كتاب، تقسيم به بخش و فصل نشده و مباحث متعددى تحت عناوين گوناگون مطرح شده است. مى‌توان گفت كه محور عمده بحث عبارت از بازشناسى عملكرد تلخ و ظالمانه‌اى است كه حكام جور در طول تاريخ اسلام بر ضدّ شيعيان مرتكب شده‌اند.

التشيع المصري الفاطمي، كه نام كامل آن در جلدهاى 4 تا 6، «التشيع المصري الفاطمي: إشعاع حي و حضاري: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» و در جلد 1 و 2، «حضارة مصر في ظل الإسلام الشيعي: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» است، تأليف حسن محمد صالح مى‌باشد كه 250 سال حكومت فاطميان مصر را با استفاده از منابع تاريخى مورد بررسى قرار داده است. كتاب در شش جلد به زبان عربى منتشر شده است. نويسنده از منابع متعددى در نگارش اين اثر استفاده كرده كه آثار مقريزى از مهم‌ترين آنهاست. وى گاه تنها نام شخص را در متن ذكر كرده و گاه به كتاب او نيز اشاره كرده است. نويسنده در مقدمه كتاب به تشابه فقهى و اعتقادى فاطميان شيعه مصر، زيديه و اماميه اثناعشريه اشاره كرده و تفاوت آنها را در بحث امامت دانسته است. "جلد اول" در سه باب تدوين شده است. اولين باب كتاب با تبيين معناى شيعه آغاز شده است. نويسنده، بنيان‌گذار تفكر شيعى را شخص پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دانسته است. پس از آن به واقعه اصحاب كساء كه هر سه فرقه اماميه، زيديه و فاطميه به آن معتقدند و برخى وقايع صدر اسلام، مانند: جنگ جمل، صفين و اسامى ائمه اطهار (علیهم السلام) و ائمه اسماعيليه اشاره كرده است. در باب دوم اين جلد، اسامى ائمه فرقه فاطميه از زمان عبيدالله مهدى به‌عنوان اولين حاكم مغرب تا زمان الظافربأمرالله و حوادث زمان آنها ذكر شده است. در باب سوم حوادث زمان چهاردهمين خليفه فاطمى العاضدلدين‌الله ذكر شده است. اين جلد با قصيده‌اى كه در آن اسامى خلفاى فاطمى ذكر شده و بحثى در اسباب سقوط دولت فاطميه به پايان رسيده است.

کتاب حاضر تاریخ جدید عراق را مورد بررسی قرار داده است. مؤلف کتاب، پیشینه تاریخ جدید عراق را به زمان سقوط بغداد در زمان مغول می‌رساند و یک طرف آن را شکست امپراتوری عثمانی از انگلیس و ورود انگلیس به عراق در سال 1918 م می‌داند. به عبارت دیگر کتاب مذکور تاریخ عراق بین دو اشغال یعنی سقوط خلافت عباسی در 1258 م و ورود مغول به بغداد تا 1918 م و ورود انگلیس به عراق است. فهرست مطالب کتاب: مدخل تعریف لمصادر تاریخ العراق الحدیث (1258 – 1918) الفصل الاول: الغزو المغولی للعراق الفصل الثانی: العراق من الاحتلال الجلائری الی الاحتلال الصفوی (1337 – 1514) الفصل الثالث: الدولة العثمانیة و تنظیماتها الاداریة و العسکریة الفصل الرابع: الاحتلال العثمانی الاول للعراق (1514 – 1638) الفصل الخامس: العراق فی العهد العثمانی الثانی 1638 - 1750 الفصل السادس: عهد الاسر المحلیة الحاکمة فی العراق الفصل السابع: العهد العثمانی الاخیر (1831 – 1918) الفصل الثامن: الاوضاع العامة فی العراق فی العهد العثمانی الفصل التاسع: الاحتلال البریطانی للعراق الملاحق

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. "جلد هفتم" به معرفی «الظاهر لإعزاز دین الله»، هفتمین خلیفه فاطمی اختصاص یافته است. او نیز در «المعزیه» قاهره، به دنیا آمد. تاریخ ولادت وی را 10 رمضان 395ق ذکر کرده‌اند. او در دهم ذی‌حجه سال 411ق، در روز عید قربان، در 17 سالگی بعد از ترور شدن پدرش به خلافت رسید و در سال 427ق، بدرود حیات گفت

الشيعة في المملكة العربية السعودية اثر حمزه حسن، پژوهشی است پیرامون بررسی وضعیت شیعیان در عربستان سعودی که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. نویسنده که خود فعال شیعی است، در مقدمه، رسالت خود را از نگارش‌ کتاب، شناساندن‌ جامعه شیعه در عربستان سعودی به خود و دنیای خارج و نیز آگاهی بخشیدن به محدودیت‌ها، تنگناها و موانع سر راه جامعه شیعه و دفاع از شهروندان شیعه در پادشاهی سعودی بیان کرده است.علاوه بر این نویسنده در این کتاب از منابع آرشیوی و اسنادی که‌ از دسترس دیگران خارج است استفاده کرده و به‌طور جامع تاریخ این جامعه را شرح داده است. اثر حاضر، برای آگاهی پژوهشگران‌ و علاقه‌مندان‌ به وضعیت شیعیان در عربستان سعودی اهمیت بسیاری دارد. این کتاب اولین و آخرین کتاب جامعی‌ است‌ که در آن، فقط به جامعه شیعه‌، تاریخ‌ و رویدادهای مربوط‌ به‌ جایگاه‌ آن در عربستان توجه‌ شده است. جلد دوم رویدادهای‌ این منطقه را از‌ سال‌ 1913 تا 1991م دربر می‌گیرد. این جلد با عنوان «احتلال» آغاز شده است. نویسنده بر این ادعاست که منابع و مصادر درباره چگونگی اشغال احساء و قطیف یکی است، اما روایت‌ها بر آن متفاوت است؛ زیرا‌ حکام سعودی بر اساس نظر شخصی خود آن را تفسیر می‌کنند. وی اشغال قطیف و احساء را مرحله‌ای مهم در تاریخ آل سعود دانسته و در شرح آن از اسناد انگلیسی نیز استفاده کرده است. او در‌ این‌ بخش، موضع انگلیس، تغییر موضع ترک‌ها و درگیری آن‌ها با انگلیس و آل سعود را شرح داده است. پس‌ازآن ‌رویدادهای جنگ جهانی اول و فشارهای ناشی از ایدئولوژی وهابیت مدنظر قرار داده است. نویسنده حمله‌ وهابی‌ها‌ به مکان‌های مقدس را ذیل عنوان «نکبة البقیع الاولی» شرح داده است. اوضاع اقتصادی در احساء و قطیف (1913-1940)» عنوان دیگری است که در آن، نویسنده وضعیت اقتصادی و فقر شیعیان‌ ‌ ‌ساکن‌ در منطقه شرق عربستان را، که غنی‌ترین منطقه جهان به شمار می‌آید، بررسی کرده است. وجود نفت در منطقه شرقی عربستان، که شیعه‌نشین است، به این منطقه اهمیت بسیاری بخشید و با افزایش‌ قیمت نفت‌، شیعیان‌ این منطقه عاملی مهم و تأثیرگذار‌ در‌ تحولات عربستان‌ تلقی شدند. نویسنده این موضوع را ذیل عنوان «شیعه در دوره نفت (1938-1990)» بررسی کرده و ادامه بحث را که به‌ بی‌توجهی‌ سران‌ حکومت سعودی به مناطق شیعه‌نشین مربوط می‌شود، در بخش‌ «بی‌توجهی‌ به مناطق شیعه» دنبال نموده است. وضع قانون‌های کاری برای محدود کردن کارگران شیعه، به‌ویژه در صنعت نفت، از اقدامات‌ حکومت‌ آل‌ سعود بود که در بخش «قوم‌گرایی کارگران»، بررسی شده است. این‌ وضعیت به اعتصاب‌های شیعیان و درنتیجه تغییر قوانین یادشده منجر شد که مطالب مربوط به آن در «قوم‌گرایی آرامکو» بیان‌ شده‌ است. «شهرهای نفت» و «شیعه و روند فعالیت‌های ملی در عربستان سعودی» نام بخش‌های‌ دیگری‌ از کتاب است که نویسنده وضعیت شیعیان در آن‌ها را تا دوره معاصر بررسی کرده است

التشيع المصري الفاطمي، كه نام كامل آن در جلدهاى 4 تا 6، «التشيع المصري الفاطمي: إشعاع حي و حضاري: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» و در جلد 1 و 2، «حضارة مصر في ظل الإسلام الشيعي: مائتان و عشر سنوات من الإبداع الإنساني» است، تأليف حسن محمد صالح مى‌باشد كه 250 سال حكومت فاطميان مصر را با استفاده از منابع تاريخى مورد بررسى قرار داده است. كتاب در شش جلد به زبان عربى منتشر شده است. نويسنده از منابع متعددى در نگارش اين اثر استفاده كرده كه آثار مقريزى از مهم‌ترين آنهاست. وى گاه تنها نام شخص را در متن ذكر كرده و گاه به كتاب او نيز اشاره كرده است. نويسنده در مقدمه كتاب به تشابه فقهى و اعتقادى فاطميان شيعه مصر، زيديه و اماميه اثناعشريه اشاره كرده و تفاوت آنها را در بحث امامت دانسته است. "جلد ششم" به فهارس 5 جلد گذشته اختصاص دارد.

مجموعه‎ای دو جلدی از «استفتائات» صورت گرفته در زمینه «مسایل اعتقادی»، تاریخی و اخلاقی و پاسخ آن‎ها طبق فتاوای آیت الله سید«محمدصادق حسینی روحانی» است. در این نوشتار مجموعه‎ای از سوال و جواب‎های فقهی در زمینه مسایل اصول دین مانند توحید و معرفت خداوند، عدل، اثبات وجود خدا، نبوت، امامت و معاد، فضایل معصومین، استعانت جستن از اهل‎بیت (علیهم السلام) و مشروعیت آن، ولایت تکوینی ائمه، مقام و منزلت اخروی آنان نسبت بین اهل‎بیت و ولایت آنان با توحید، رجعت اهل‎بیت و عظمت وجودی آنان خصوصیات منحصر به فرد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و چهارده معصوم (علیهم السلام)، تاریخ انبیا و ائمه، شبهاتی در مورد مهدویت، علوم مندرج در قرآن کریم، زیارت معصومین و ادعیه وارده از جانب آنان. اوصاف قرآن و نسبت آن با اهل‎بیت مطرح شده و بر اساس دیدگاه‎های فقهی و کلامی آیت الله سیدمحمدصادق روحانی پاسخ آن‎ها مطرح شده است. "جلد اول" به سوالاتی پیرامون اصول عقاید امامیه، کمالات، خصوصیات و مقاملات معصومین علیهم السلام، تاریخ انبیا و ائمه علیهم السلام، مهدویت و علوم قرآنی پاسخ داده شده است.

الشيعة في مصر من الإمام علي حتى الإمام الخميني از آثار ارزنده فعّال سياسى و نويسنده و روزنامه‌نگار مصرى صالح الوردانى است كه تاريخ حضور شيعه را در مصر از آغاز تا امروز به صورت اجمالى و مستند بررسى و تحليل كرده است. نويسنده در اين كتاب مباحث متعددى را بدون تقسيم به بخش و فصل ذكر كرده است. پس از مقدمه، عناوين مورد بحث در كتاب بدين‌ترتيب است: 1- تاريخ سخن مى‌گويد؛ 2- صلاح‌ الدين؛ 3- باقيمانده تشيع؛ 4- شخصيت‌هاى شيعه در مصر؛ 5- شهادت‌گاه‌هاى شيعه در مصر؛ 6- مسافرت‌هاى شخصيت‌هاى شيعى؛ 7- غارت‌كردن اموال شيعيان؛ 8- عكس العمل‌هاى شيعى؛ 9- شور و نشاط شيعى؛ 10- جمعيت آل البيت؛ 11- بُهره. دانستنى است كه اين اثر از نظر زبان و ادبيات ممتاز و ستودنى است و به زبان شيواى عربى معاصر -نه عربى قديمى و سنتى- نوشته شده است. جناب صالح الوردانى از نويسندگان موفق جهان اسلام است و در اين اثر نيز قدرت ادبى ايشان به‌خوبى آشكار شده است. نويسنده در پايان هر قسمت از مباحث به صورت پى‌نوشت، منابع مباحث را معين كرده است. در مواردى ارجاعات در پى‌نوشت‌ها كامل است و گاه نيز به ذكر نام كتاب و نويسنده اكتفا شده و شماره جلد و صفحه معين نشده است. اشكال ديگر اين‌كه نويسنده در فهرست مطالب كتاب نيز به ذكر عناوين مطالب اكتفا كرده و از ذكر شماره صفحات خوددارى كرده است. فهرست منابع مورد استفاده خودش را نيز ذكر كرده ولى با تأسف در اين فهرست نيز به ذكر نام كتاب و نويسنده و گاه محل چاپ اكتفا كرده و از ذكر بقيه مشخصات خوددارى كرده است. همچنين نويسنده در قسمت ضميمه‌ها از تصاوير متعددى مانند تصوير شخصيت‌ها و روى جلد كتابها و نشريات و نامه‌ها استفاده كرده است. نيز نويسنده در ابتكارى جالب به صورت جدول موضع ايجابى يا سلبى شيعه را در مورد برخى از صحابه مشخص كرده است. در اين جدول، علت اين موضع‌گيرى نيز بيان شده است. بر طبق اين جدول، سبب نگرش ايجابى شيعه به كسانى مانند سلمان، ابوذر، مقداد، امّ سلمه و نيز سبب نگرش سلبى شيعه به كسانى مانند ابوهريره، عمرو بن عاص، معاويه و مغيرة بن شعبه معلوم شده است

قيام الدولة الزيدية في اليمن اثر حسن خضيرى احمد، كتابى است در موضوع برپايى دولت زيدى در يمن در سال‌هاى 280- 298 ق/ 893- 911 م. اين دولت در اوايل دوران اسلامى نقش مهمى در يمن ايفا كرده و بيش از هزار سال پايدار بوده است. كتاب به زبان عربى و در سال 1996م نوشته شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهار فصل و يك خاتمه تنظيم شده است. نويسنده در ابتدا، وضعيت يمن پيش از حكومت زيديان را بررسى نموده و پس از بحث پيرامون چگونگى پيدايش حكومت بنى‌رسى در صعده، موضع خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان را بحث و در آخر به موضع‌گيرى خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان پرداخته است.

تاريخ الشيعة في لبنان، از آثار سعدون حماده، در دو جلد است كه در آن، مباحث تاريخ شيعيان لبنان را به‌صورت مستند و علمى - تحليلى بررسى كرده است. بى‌ترديد مطالعه اين اثر مى‌تواند پژوهشگران را در شناخت و تحليل بهتر اوضاع فرهنگى، اجتماعى و سياسى و... شيعه در لبنان از قرن‌ها قبل تاكنون، يارى رساند. زبان و ادبيات اين اثر، زبان عربى جديد و رسا و شيواست، ولى البته براى كسانى كه عادت به عربى قديمى و سنتى دارند، مشكل است و چندان گويا نيست. نويسنده از كتاب‌هاى مهم و متعدد تاريخى، رجالى، تراجم و... از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد به زبان عربى و همچنين زبان انگليسى و فرانسه و... و چند نسخه خطى، براى توليد اثر حاضر بهره برده است. يكى از ابتكارات نويسنده اين است كه مجموعه‌اى متناسب از نقشه‌هاى جغرافيايى، جداول، تصاوير اشخاص و امكنه و اسناد خطى و دست‌نوشته‌ها و... را در مباحث گوناگون كتاب، به‌مناسبت آورده است . متأسفانه نويسنده، تاريخ آغاز و انجام نگارش كتاب حاضر و ساير مشخصات آن و نيز انگيزه و اهداف خودش را مشخص نكرده است و نيز در فهرست منابع، در بسيارى از موارد به ذكر نام كتاب و مؤلف و ناشر اكتفا كرده و ساير مشخصات كتاب‌شناختى (مانند سال انتشار، نوبت چاپ، مكان نشر و...) را بيان نكرده است . كتاب حاضر مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى در پايان هر صفحه آورده است. در اين پاورقى‌ها به‌صورت عموم، منابع بحث با ذكر نام نويسنده و كتاب (يا نام كتاب و نويسنده) و شماره جلد و صفحه مورد نظر آمده است . كتاب حاضر از دو جلد به ترتيب ذيل تشكيل شده است: "جلد دوم" شامل مقدمه و دو باب: 1. حكومت شيعى در جبل لبنان؛ 2. كوچاندن شيعه از جبل لبنان.