جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: سعید امیر ارجمند با نادیده گرفتن دیدگاه‌های ساده‌شده و دارای بار سیاسی بیش از حد در مورد سیاست اسلام شیعی، یک مطالعه جامعه‌شناختی و تاریخی پربار از تشیع و نظم سیاسی ایران پیشامدرن ارائه می‌کند که ریشه‌های آنچه به حکومت دینی [امام] خمینی تبدیل شد را آشکار می‌کند.

ترجمه ماشینی: جامعه شناسی اسلام شیعی مجموعه مقالات علمی یک جامعه شناس تاریخی است که از چارچوب جامعه شناختی وبری برای تحلیل تاریخی اسلام شیعی دوازده امامی استفاده می کند. این کتاب شامل تحلیل جامع تاریخی-اجتماعی اسلام شیعی دوازده امامی از شکل‌گیری فرقه‌ای آن در قرن هشتم تا تأسیس آن به عنوان دین ملی امپراتوری صفوی در قرن شانزدهم و تا انقلاب اسلامی و تشکیل تشیع است. دولت تئوکراتیک در ایران در اواخر قرن بیستم. این کتاب شامل نوزده مقاله است که در چهار بخش دسته بندی شده اند. بخش اول به شکل‌گیری تاریخی اسلام شیعی از قرن هشتم تا سیزدهم می‌پردازد. نویسنده سعید ارجمند چارچوب جامعه‌شناختی خود را بر اساس برخی ایده‌های وبری بنا می‌کند - به‌ویژه این ایده که ادیان جهانی راه‌حل‌هایی برای مسئله معنا ارائه می‌کنند. به طور خاص، ادیان راه‌حل‌های نجات‌بخشی برای این سؤال نگران‌کننده هستند که چگونه رنج‌های انسانی را می‌توان با عدالت خدا/الوهیت آشتی داد. راه حل منحصر به فرد شیعه اثنی عشری برای حل این مشکل معنا، ترکیب سه عنصر اصلی است: 1) امامت به عنوان هدایت دائمی الهی پس از رحلت حضرت محمد[ص]. 2) غیبت امام دوازدهم[عج]; و 3) الهیات رستگاری جهانی شهادت مبتنی بر مرگ[شهادت] غم انگیز نوه پیامبر، [حضرت]حسین[ع] در سال 680 میلادی. همه این عناصر در جریان اصلی اسلام سنی وجود نداشت. بخش دوم کتاب که شامل چهار مقاله است، به گسترش و استقرار تشیع دوازده امامی در ایران از صفویان (1501-1772) تا انقلاب اسلامی 1979 می‌پردازد. اسلام شیعی دوازده امامی در دوران صفویه به تدریج. از یک مذهب اقلیت فرقه ای به دین ملی اکثریت ایرانیان تبدیل شده است. همراه با این تحول، فقها به عنوان حاملان اسلام شیعی اثنی عشری نیز به تدریج به یک سازمان هیروکراتیک تبدیل شدند. در دوره قاجار و به دلیل از بین رفتن شبه مقدس بودن سلطنت، گذار از «سزاروپیزم» به دوگانه گرایی دولت- هیروکراسی رخ داد. اما با روح الله خمینی، نوعی بازگشت به «سزاروپاپیسم» صفویان، این بار در قالب سلطنت تئوکراتیک وجود دارد. بخش سوم کتاب با چهار مقاله به تحولات ساختاری در حاملان شیعه دوازده امامی اختصاص دارد. در حالی که در دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی -قرن هشتم و نهم - حاملان تشیع خود ائمه مقدسه کاریزماتیک بودند. در زمان غیبت صغری، مبعوث امام غیبت شدند و در زمان غیبت[کبری] این وظیفه را ابتدا محدثان (محدثین) مانند محمد بن کلینی و ابن بابویه و بعداً متکلمان بر عهده گرفتند. به عنوان مفید و نصیر طوسی و در نهایت به فقها واگذار شده است. مقاله‌های بخش چهارم - بخش پایانی کتاب - حرکت رفت و برگشتی سیاسی-اجتماعی شیعه دوازده امامی بین انقلاب و مشروطه را مورد بحث قرار می‌دهد. اولین انقلاب شیعی تحولی بود که صفویان به وجود آوردند. دوم تغییرات انقلابی بود که در انقلاب اسلامی 1979 ایجاد شد و این تغییرات تأثیر عمیقی بر کلام سیاسی شیعه گذاشت. ارجمند با تمرکز بر انقلاب 1357 استدلال می کند که دگراندیشان روشنفکر غیر روحانی و غیر روحانی مانند مجتهد شبستری، محسن کدیور و عبدالکریم سروش، شالوده نظری ساخته شده توسط خمینی و پیروان انقلابی او را متزلزل می کنند. به جز فصل های 5 و 9، همه فصل های دیگر در جای دیگر به صورت فصل های کتاب یا مقالات مجلات منتشر شده بودند. با این حال، حداقل در یک مورد، به نظر می رسد مقاله اصلی بسیار دقیق تر از مقاله موجود در این کتاب ویرایش شده است. فصل 19 نتیجه می گیرد که «سیاست پیچیده قانون اساسی ایران در دوره رئیس جمهور خاتمی موضوع مقاله دیگری است که هفته گذشته در بوداپست ارائه کردم» (453). در اینجا مشخص نیست که «هفته گذشته» به چه مقاله ای اشاره دارد. با این حال، مقاله اولیه به اندازه کافی روشن بود، «سیاست پیچیده قانون اساسی ایران در دوره رئیس جمهور خاتمی موضوع مقاله دیگری است». علیرغم ادعای ارجمند مبنی بر اینکه اعطای لقب «امام» به آیت اللهی قبل از امام خمینی «در تاریخ شیعیان اثنی عشری که این لقب را منحصر به ائمه اطهار کرده‌اند، کاملاً بی‌سابقه بوده است» (187)، اما کاملاً بی‌سابقه نبود. خود نویسنده گزارش می دهد که حدود یک ربع قرن قبل از خمینی، محمد خالصی توسط پیروانش امام خوانده می شد (374). می توان به این موضوع موسی صدر را که پیش از خمینی از او به عنوان امام یاد می کردند، اضافه کرد. این کتاب همچنین دارای تعدادی غلط املایی، کلمات تکراری و تصادفی خط کشی شده و اشتباهات نگارشی است. جامعه شناسی اسلام شیعی: مقالات گردآوری شده، کتابی است که باید حتما بخوانید و سرشار از بینش هم برای متخصصان و هم برای علاقه مندان به تاریخ اسلام شیعی.

در اندیشة سیاسی اندیشمندان معاصر شیعه سه جریان دیده میشود: اول اندیشمندانی که به­طور کلی در زمان غیبت در حوزة عمومی قائل به وظیفه­ای خاص برای مؤمنان نیستند و دخالت فقها در این حوزه را به امور حسبیه محدود می­سازند. دوم اندیشمندانی که قائل به نظریه ولایت فقیه هستند و سوم اندیشمندانی که ضمن نفی حق ویژه برای فقها در حوزه عمومی، معتقدند با رعایت ضوابط کلی دین، تعیین تکلیف حوزه عمومی به خود مردم واگذار شده است. شیح محمد مهدی شمس­الدین, فقیه معاصر لبنانی, با نظریة ابتکاری «ولایت امت بر خود» و دکتر مهدی حائری یزدی با نظریة ابتکاری «وکالت مالکان شخصی مشاع» از مهم­ترین متفکران دسته سوم هستند. این دو اندیشمند در آرای خود با واگذاری کامل حق حاکمیت به مردم، مدلی را از دولت اسلامی ارائه کرده­اند که می­توان آن را «دولت انتخابی _ اسلامی» نامید. این مدل که برابری سیاسی و حقوقی انسان­ها، نفی حق ویژه برای مردان، مسلمانان، شیعیان و فقها در حوزة عمومی، مشارکت و رضایت عمومی، اصل پاسخگویی حکومت­گران و قانون­گرایی از مهم­ترین مبانی آن است، قابل مقایسه با مدل دمکراسی تکاملی (روسو - میل), یعنی یکی از مدل­های نُه گانة دمکراسی ارائه شده توسط دیوید هلد, می­باشد.

تاسیس حکومت اسلامی در ایران از جمله مهمترین تجربیات شیعیان در طول تاریخ می باشد و مباحث نظری حول حیطه اختیار وظایف آن منجر به چالش با برخی دیدگاههای فقهی فقهاء شیعه گردید با توجه به اینکه در طرفین این منازعات فکری فقها و صاحبنظران بزرگ شیعه از جمله حضرت امام خمینی قرار داشتند این موضوع مباحث جدیدی را در اندیشه سیاسی شیعه احیاء کرد که در این مقاله تلاش خواهد شد تا به ابعاد این موضوع بپردازد و پیامدهای این مباحث نظری را بر اندیشه سیاسی شیعه مورد بحث قرار دهد.

کتاب «نشأة الشیعة و التشیع»، نوشته آیت الله شهید سید محمدباقر صدر، در اصل مقدمه ای بوده بر کتاب «تاریخ الامامیة و أسلافهم من الشیعة»، اثر دکتر عبدالله فیاض که توسط دکتر عبدالجبار شراره با حواشی سودمندی به صورت مجزا به جامعه علمی تشیع ارائه شده است. تا به حال از سوي پژوهش گران تلاش هاي بسياري صورت گرفته تا جريان مرزبندي بين مسلمانان به دو گروه شيعه و سني را از منظرهاي مختلف تبيين و تفسير كنند و براي تكوين شيعه و تشيع و مبدأ پيدايش و ظهور آن، دلايل تاريخي و يا كلامي بيابند. در اين ميان ساده ترين راه اين است كه اين مرزبندي را بر اساس تفاوت هاي سياسي محض بين اين دو گروه بدانيم. بر اين مبنا تشيع رويدادي ناگهاني و آني است كه در پي حوادث و اتفاقات اجتماعي خاصي پا به عرصه وجود نهاده و در طي تاريخ، اصول آن تكميل و توسعه يافته است. از طرفي اين نظريه كه در بطن خود سكولاريسم و جدايي دين از سياست را به همراه دارد، تلاش مي كند بين تشيع سياسي و تشيع مذهبي تمايز قائل شود. مرحوم شهيد صدر (ره) در اين كتاب تلاش دارد شيوه مزبور را مورد بررسي و تدقيق تاريخي قرار داده و نشان دهد منشأ اين تفكر كجاست، آنگاه ثابت كند طبق شواهد تاريخي و ادله موجود، اين نظريه نه مطابق با واقع است و نه معقول و منطقي.