جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بخشی از این کتاب آمده است: «امدادهای غیبی خداوند، تأثیر شگرفی در زندگی انسان‌ها دارد. در قرآن کریم و روایات معصومین(ع) این موضوع به تأکید مطرح شده، به گونه‌ای که دیگر نمی‌توان گفت امدادهای غیبی در زندگی انسان‌ها یک استثناست و تنها در موارد نادری نمایان می‌شود، بلکه یکی از سنت‌های الهی است که مؤمن می‌تواند در سختی‌های زندگی به آن دل ببندد و امید نجات داشته باشد.» نویسنده کتاب درباره واژه‌شناسی امدادهای غیبی می‌نویسد: «امدادهای غیبی، تعبیری مرکب از دو واژه امداد و غیب است. اصل و ریشه امداد، کلمه مدّ به معنای انبساط و امتداد است. لفظ مد و مشتقات آن ۳۲ بار در قرآن کریم آمده، که از آنها فقط ۱۵ مورد درباره کمک‌رسانی است. کلمه غیب در برابر شهادت قرار دارد و قرآن نیز بین آنها تقابل برقرار ساخته است. (عالم‌الغیب والشهاده، انعام، آیه ۷۳) غیب یعنی چیزی که از انسان پوشیده است.» بنابر مطالب این کتاب، آیات متعددی در قرآن به امدادهای غیبی الهی اشاره دارد مانند «فرستادن سپاه نامرئی»، «یاری با فرشتگان»، «ایجاد آرامش در قلب‌های مؤمنان»، «ایجاد ترس در دل‌های دشمنان»، «فرستادن لشکر پرندگان» و «برهم زدن نقشه‌های دشمنان». کمک‌های ویژه پنهانی که از سوی خدا در جنگ‌های صدر اسلام به پیامبر اکرم(ص) و مؤمنان رسید، از مهمترین مصداق‌های «امداد غیبی» است؛ به طوری که ۴۰ آیه از آیات قرآن به آن اختصاص یافته است. کتاب حاضر، شامل پنج بخش کلیات، امدادهای غیبی در جنگ و جهاد، امدادهای غیبی در غیر جنگ، شرایط برخورداری از امدادهای غیبی و اهداف امدادهای غیبی است

کتاب حاضر درباره حضرت رسول اکرم و امیرالمومنین علی علیه السلام می باشد. اهم فصول این کتاب عبارتند از: سیره نبوی ، وحی و نبوت، نبی امّی، جاذبه و دافعه علی ع ، عدالت علی ع ، عدل در اسلام ، اساس حقوق اولیه در اسلام و... از مهمترین بخش های این کتاب ارزشمند می باشد.

شناخت انسان یکی از پایه‌های جهان‌بینی هر مکتب است و ارائه یک نوع انسان‌شناسی خاص در توجیه و تبیین بسیاری از موضوعات یک مکتب تأثیر دارد. فطرت اخلاقی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های اصلی در انسان‌شناسی استاد مطهری نقش مهمی ایفا می‌کند. از نظر ایشان، انسان به‌لحاظ ساختار ذاتی و درونی هم واجد آگاهی‌های اخلاقی است و هم برخوردار از گرایش به خوبی‌ها و نفرت از بدی‌هاست. انسان این دو مؤلفه را به اقتضای ساختار وجودی‌اش داراست و دست هیچ‌گونه تلقین و تحمیل اجتماعی در آن راه ندارد. انسان به‌سبب این ساختار فطری و غیراکتسابی‌اش در ارتباط با دین و متون دینی از بعضی جهات از دین و آموزهای وحیانی مستقل و از جهات دیگر، وابستگی تنگاتنگ به آنها دارد. دیدگاه استاد مطهری هر‌چند از برخی جهات قابل تأمل است، در کلیت خود دیدگاهی است که در توجیه بسیاری از موضوعات دینی راهگشاست.

موزۀ شفاعت در سنّت اسلامی به معنای درخواستِ شخص برای آمرزش دیگری است و در سنّت ‌‌مسیحی علاوه بر آمرزش، ‌مواردی همچون اعطای خیر به دیگری را نیز شامل می‌‌‌شود. استاد مرتضی مطهری و ونسن برومر پذیرش شفاعت را، ‌با اِشکال برتر بودن رحمت شفیع نسبت به رحمت خداوند و مقید شدن خیرخواهی خداوند، ‌مواجه می‌‌‌دانند. مطهری پاسخ این اِشکال را در گرو توجه به سلسله‌‌‌وار بودن نظام جهان و اعطای خیرات به موجودات در قالب نظامی طولی می‌‌‌داند. شفاعت علّت ایجادی آمرزش نیست، ‌بلکه صرفاً علّت اِعدادی برای اِعطای آمرزش از سوی خداوند است. برومر برای پاسخ به اِشکال، ‌اذن خداوند برای مشارکت انسان در خیررسانی به دیگران را در قالب دعا مطرح می‌‌‌کند. از نگاه برومر، ‌خداوند عالَم را به‌گونه‌‌‌ای قرار داده است که انسان از طریق دعا، ‌ضمن برقراری رابطه‌‌‌ای عاشقانه با خداوند، ‌می‌‌‌تواند در برآورده‌کردن دعا نیز مشارکتی فعالانه با قدرت الهی داشته باشد. به این ترتیب، ‌مطهری و برومر با پاسخ‌‌‌های خود، ‌شفاعت و مطلق بودن خیرخواهی خداوند را سازگار می‌‌‌دانند. در نگاه هر دو، ‌عالَم دارای نظامی است که در آن انسان‌‌‌ها می‌‌‌توانند با اذن الهی در رساندن خیر به دیگران، ‌نقش ایفا کنند.

پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، مسأله‌‌ی پذیرش "ولایت عامّه‌‌ی فقیه" در برابر عدم ولایت یا ولایت محدود فقیه از سوی فقها و اندیشمندان، همواره به‌‌عنوان محل بحث و مشاجره در محافل علمی و سیاسی می‌‌باشد. از جمله مهم‌‌ترین آن‌‌ها شیخ مرتضی انصاری و مرتضی مطهری هستند. نوشتار حاضر با نگاهی تطبیقی و رجوع به آرای این دو، با به‌‌کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی، به اثبات پذیرش اختیارات حکومتی برای فقیه از سوی ایشان پرداخته است. بررسی و تحلیل منابع و دیدگاه‌‌های مختلف نشان می‌‌دهد، هر دو فقیه بر لزوم مراجعه‌‌ی مردم به فقیه منصوب در فقدان معصوم(ع) اتفاق نظر دارند، اما به‌‌نظر می‌‌رسد در نظرات و آرای مرتضی مطهری، نگاه ویژه‌‌تر و گسترده‌‌تری به اختیارات فقیه نسبت به شیخ انصاری وجود دارد و حتی اختیار صدور حکم حکومتی از سوی فقیه حاکم در عموم "مسائل مستحدثه"، متمایز از احکام اولیه و ثانویه، جهت گره‌‌گشایی از امور و قابلیت تطبیق قوانین شریعت با پیَچیدگی‌‌ها و اقتضائات متغیر زمان و حفظ و رعایت "مصلحت عموم مسلمین" را تجویز می‌‌کند. شرایط پیچیده‌‌تر و سیال‌‌تر عصر مرتضی مطهری، که نیاز به پاسخ‌‌گویی فقها به این شرایط جدید را تشدید کرده بود، و نیز شروع و اوج‌‌گیری نهضت مبارزات علیه نظام سلطنتی شاهنشاهی و بازشدن باب نظریه‌‌پردازی فقهی و کلامی نوین در باب تشکیل حکومت اسلامی با محوریت ولایت فقیه از سوی امام خمینی(ره)، مهم‌‌ترین دلایل پیدایش این جرأت و انگیزه در بسط اختیارات فقیه در عصر غیبت معصوم(ع) در آرای مرتضی مطهری نسبت به شیخ انصاری می‌‌باشد.

عقل و علم مناط کشف حقیقت و دستیابی به پاسخ‌ها و ابهامات زندگی بشر را در عصر جدید فراهم آورده است. بر همین سبیل برخی از عدم ضرورت دین در ساخت زندگی بشر سخن گفته‌اند و تعالیم دینی را به اتهام تنافی با رهیافت‌های عقل و علم مطرود گذاشته‌اند. پاسخ به این ابهامات و برافراشتن رایت دین در دفاع از حیثیت عاقلانه و عالمانه آن امری ضروری است. استاد مطهری با درک این ضرورت در مجموعه‌ای منسجم از جستارهای علمی، به بیان اهمیت عقل و علم و تلازم با شرع دست یازیده‌اند. ایشان جامعیت دین را نه در ارائۀ تمامی جزییات، بلکه در ارائۀ سازوکاری برای استخراج جزییات در تمام اعصار و زمان‌ها دانسته‌اند که بر اساس این سازوکار و فرآیند که چیزی جز اجتهاد عقل‌محور و اصولگرا نیست، مجتهد می‌تواند به ایجاد تعادل میان جامعیت دینی و انعطاف‌پذیری و تغییرپذیری دینی نائل آید. ایشان با تقدم رتبی عقل در فهم گزاره‌های دینی موافقت داشته و آن را مفید امر قانونگذاری پنداشته‌اند. از سویی بر این باورند که اسلام تجربه‌گرایی و علم را مردود ندانسته است، بلکه آن را تابع امر دینی می‌شمارد. لذا عقل و علم در تلازم قطعی با شرع به‌سر می‌برند، اما از حیث تقدم رتبی عقل مقدم بر علم و شرع است.

از دیر زمان مساله تعارض ظاهری میان علم پیشین الهی و اختیار انسان ذهن متکلمان و فیلسوفان دین را به خود مشغول داشته است. از انجا که علم مطلق الهی مستلزم خطا ناپذیری آن است، از این رو اگر خداوند در زمان T1 بداند که فاعل S عمل A را در زمانT3 انجام می‌دهد ، انگاه S در زمان T3 فعلی جز A را نمی‌تواند انجام دهد و این در تعارض با اختیار انسان است. خردورزان در حوزه فلسفه دین در تبیین مسائل مذکور به نتایج متفاوتی رسیده‌اند. عده‌ای تعلق علم پیشین الهی را به افعال اختیاری انسان انکار می‌کنند، عده‌ای دیگر با قبول تعلق علم پیشین الهی به افعال اینده انسان، اختیار را انکار می‌کنند. اما اینکه تا چه حد می توانند از عهده حل این مساله برایند خود قابل تامل است . در این پایان نامه با توجه به هدف آن که بررسی و مقایسه اراء استاد مطهری و ویلیام هاسکر در باب علم پیشین الهی و اختیار است، ابتدا به بیان آراء هاسکر می‌پردازیم آنگاه به بررسی دیدگاه استاد مطهری خواهیم پرداخت. در نهایت هم وجوه شباهت و اختلاف دیدگاه هاسکر با اراء استاد مطهری نشان داده می‌شود. نتیجه گیری نهایی این است که هر دو متفکر سازگاری علم پیشین الهی با اختیار انسان را می پذیرند. اما موضعی که هاسکر برای رفع جبرگرایی انتخاب می‌کند "خداگرایی گشوده" نام ‌دارد. که این دیدگاه با نظریات استاد مطهری مقایسه شده است.