آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: ناظر تجربه یا تجارب فلسفی معاصر عرب، در ترجمه، تدریس و نگارش، به راحتی متوجه حضور گفتمان های فلسفی غرب در شکل گیری آن ها، چه در سطح اصطلاح، چه در روش و چه در نظریه می شود. اما هر تلاشی برای بررسی اولیه این گفتمان های فلسفی، شکل حضور یا شیوه های دریافت آنها در فلسفه معاصر عرب؛ نابرابری ها و تفاوت ها در حضور، نفوذ و اشتغال را آشکار می کند، چه در سطح تدریس فلسفه در سطوح متوسطه یا دانشگاه، که مقالات فارغ التحصیلی آن شامل دوره های کامل در مورد فلسفه مدرن و معاصر غرب، و مطالعه حوزه های فلسفی که عمدتاً غربی هستند. در طبیعت به ویژه فلسفه سیاسی، فلسفه اخلاق و فلسفه علم یا در سطح نوشتار و نگارش فلسفی، چون تلاشی برای تولید گفتمان فلسفی عربی است.

ترجمه ماشینی: محمد عابد الجابری یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان سیاسی در خاورمیانه معاصر است. او که عقل‌گرای منتقد در سنت آوین سینا و آوروئس است، بر میراث سیاسی و فرهنگی متمایز جهان عرب تأکید می‌کند و در عین حال گفتمان‌های فلسفی را که برای پنهان کردن کسری دموکراتیک آن به کار رفته‌اند را رد می‌کند. این جلد برای اولین بار مخاطبان انگلیسی زبان را با نوشته هایی آشنا می کند که تأثیر عمده ای بر اندیشه سیاسی عرب داشته است. این مقالات با دامنه وسیع و در عین حال متمرکز بر جزئیات، مفاهیمی مانند دموکراسی، قانون، و حقوق بشر را مورد بازجویی قرار می‌دهند و به چگونگی به کارگیری آنها در تاریخ جهان عرب می‌پردازند و نشان می‌دهند که آنها بر اساس بافت سیاسی و اجتماعی تعیین می‌شوند. نه بر اساس دکترین اسلامی. جابری استدلال می کند که برای توسعه جوامع دموکراتیک که در آن حقوق بشر رعایت می شود، جهان عرب نمی تواند به سادگی بر متون و سنت های قدیمی تکیه کند. همچنین نمی تواند الگوهای دموکراتیک را از غرب وارد کند. در عوض، او می‌گوید، باید یک سنت جدید توسط خود اعراب امروزی بنا به شرایط خودشان شکل بگیرد.

محمد عابد جابری فیلسوف معروف مراکشی در کتاب خود «مدخل الی القرآن الکریم» که بخش هایی از آن موضوع پایان نامه اینجانب است به این مطالب پرداخته شده است . 1- مراد از تعریف قرآن کریم چیست؟ اصلاً آیا قرآن کریم نیاز به تعریف دارد ؟ تعاریف گوناگونی برای قرآن کریم بیان شده که جابری در مقدمه نمونه هایی از آنها را آورده است و کوشیده تا وجود افتراق هر یک از آنها را مشخص کند . 2- جابری در بخش اول این کتاب به مسائل مربوط به محیط ظهور و تاریخ قرآن کریم به مثابه وحی الهی و دعوت نبوی پرداخته است .به نظر او ادیان سه گانه و کتاب های آنها تورات و انجیل و قرآن کریم واحدند .3 3- بحث در باب نبی أمی و مفهوم امی بودن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته است . البته این موضوعی است که در دوره معاصر بسیار به آن پرداخته شده و رأی او نیز با نظر متداول در میان خاورشناسان هم خوانی دارد . به نظر وی أمی در عربی پیش از اسلام کاربرد نداشته و وام واژه ای یهودی است . 4- در این بخش از کتاب پدیده وحی و مفهوم آن مورد بررسی قرار می گیرد . به نظر وی مفهوم وحی در سیاق قرآنی آن در زبان و فرهنگ عرب آن زمان ناشناخته بوده است ،حتی عرب ها در آن زمان تصوری از مفهوم نبوت نداشته اند و این مفاهیم با اسلام پدید آمدند . 5- بخش دوم کتاب به موضوع تکوین و تدوین قرآن کریم اختصاص یافته است . به نظر جابری سیر تکوین قرآن شامل سه مرحله بوده است مرحله قرآن/ ترتیل و اعجاز ، ذکر و قصص ، کتاب عقیده ،شریعت و اخلاق .

یکی از نخستین آثاری که در نقد و بررسی اندیشه و پروژه جابری منتشر شد کتاب «هل هناک عقل عربی؟ قراءة نقدیة لمشروع محمد عابد الجابری» (بیروت 1993)، نوشته «هشام غضیب» است. نویسنده در این کتاب با بررسی آثار محوری جابری کوشیده است تا تناقضات درونی موجود در کانون اندیشه‌های وی و پیش‌فرض‌های ناگفته آن را آشکار کند.» در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «هدف از بازخوانی امروزی میراث هم‌عصر کردن امر مورد بازخوانی است با خودش، بر بستر معضلات نظری و محتوای معرفتی و مضمون ایدئولوژیکی، یعنی از یک طرف بازخوانی آن در محیط اجتماعی و تاریخیش و از طرف دیگر، همزمان با آن، هم‌عصر کردن آن با خودمان، بر بستر فهم و تعقل ... و این، به عقیده من معنای حقیقی و ژرف «اجتهاد» است، آن طوری که علمای اسلام به آن پرداخته‌اند، ولی با قدر رنگارنگی و تنوع و تفریعاتی که به اختلاف موضوعات اختلاف پیدا می‌کند. اما قالب‌های از پیش آماده جامد و متحجر، قدیمی باشند یا جدید، بجز یک چیز نمی‌توانند عرضه کنند و آن عبارت است از بازخوانی میراث محورِ میراث که به طور حتم منجر می‌شود به بازخوانی میراث محوری از عصر حاضر: بازخوانی عصر حاضر به کمک میراث خودمان یا میراث و فرهنگی دیگر.»

پژوهشگران حوزة اندیشه، در جهان عرب بی‌شمارند. از جملة آنها می‌توان «محمد عابد الجابری» را نام برد که خوانش نوینی به دین دارد و از جمله کتاب‌های ارزشمند او « سخن والتراث» ( کتاب حاضر) است. الجابری نیز مانند دیگر فیلسوفان، تأثیر فلسفة یونان را برفلسفة اسلامی اندک نمی‌شمارد. او در کتاب مفاهیم سنتی و مطالعات معاصر میراث فلسفی را به تیغ نقد سپرده است. البته هدف او از چنین نقدی، کنار گذاشتن آن میراث نیست، چرا که به باور او «میراث فلسفی جزئی از ماست و قرار نیست که آن را دور بریزیم»، بنابراین «آن را نقد می‌کنیم و از خود جدا می‌سازیم» تا دگرباره «به خود بازگردانیم» . او با دنبال کردن چنین هدفی در کتاب، به نقد سه خوانش معاصر بنیادگرا، لیبرال و چپ می‌پردازد و هر یک را به سبب نداشتن « کم‌ترین عینیت گرایی» از یک سو و «نداشتن نگاه تاریخی» از سوی دیگر، مردود و به نوعی «بنیادگرا» می‌داند. به باور وی، آنچه ما آن را «فلسفه اسلامی» می‌نامیم، خوانش پیگیر یا آفریننده از تاریخ ویژه و تاریخ معرفتی متافیزیکی‌اش نبوده است و تا زمانی که به محتوای معرفتی این فلسفه نپردازیم، « چیز تاز‌ای در آن نخواهیم یافت.» او فلسفة اسلامی را در بستر واقعیات اجتماعی، تاریخی و سیاسی بررسی و از این رو خوانش نوینی از فلسفة فارابی و ابن‌سینا در کتاب مطرح کرده است.

رویکردهای نوین تفسیری نسبت به قرآن کریم در اواسط قرن نوزده میلادی شدت بیشتری پیدا کرده که یکی از دلایل آن، اثرپذیری مستقیم اندیشمندان عرب از جریان مدرنیسم اروپا و نقد جدی میراث اسلامی بوده است. محمد عابد الجابری از جمله شاخص‌ترین عالمان نومعتزلی مصری است که به اسم ایجاد تغییر و تحول در معرفت بشری نسبت به دین، به نقد جدی میراث اسلامی پرداخته و تلاش کرده تفسیری جدید و عصری از قرآن کریم بر پایه ترتیب نزول آیات ارائه کند. در این پژوهش تلاش شده ضمن معرفی اجمالی جابری و مبانی فکری وی در فهم قرآن کریم، برخی از اندیشه‌های قرآنی وی مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد. نقد روش تفسیری و تاریخ نگاری وی نسبت به موضوعات قرآنی، نقد دیدگاه او در رابطه با واقع نمایی قصص و دلالت الفاظ و ظواهر قرآن به همراه تحلیل اصطلاح «پدیده قرآنی»، از جمله مسائلی است که در این پژوهش مطرح شده و نشان داده شده است که متأسفانه جابری در اکثر موارد با افراط‌گرایی در اجتهاد تفسیری، به تضعیف میراث مستدل و مستند اسلامی پرداخته و راه را برای ورود اندیشه‌های انحرافی در آموزه‌های دینی باز کرده است.