آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر به بررسی اهداف و اصول و روشهای تربیت اخلاقی در سیره و کلام امام علی (ع) و تبیین ارزش شناسی از منظر آن حضرت می پردازد. اهداف این تحقیقشناخت و معرفی دیدگاه های حضرت علی (ع)در جهت ارائه اصول و روشهای تربیت اخلاقی و مبانی ارزش شناسی آن برای آشنایی مربیان و دست اندر کاران تعلیم و تربیت برای استفاده در امر تربیت اخلاقی کودکان و نوجوانان می باشد.روش مورد استفاده در این پژوهش روش توصیفی و تحلیلی است و با استفاده از فیش برداری از اسناد و مدارک و منابع کتابخانه ای و گردآوری اطلاعات مورد نیاز به این امر اقدام شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که هدف تربیت اخلاقی در سیره و کلام امام علی (ع)، قرب به خداوند و کسب فضایل اخلاقی و کمالات الهی است. ماهیت ارزشها نیز از منظر امام علی (ع) دارای خاستگاهی الهی است و خداست که حسن و قبح اخلاقی را به بشر معرفی کرده است. بنابراین ارزشهای اساسی از دیدگاه ایشان مطلق بوده و پیوسته مورد توجه و احترام می باشد. اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع) نیز، اصل اصلاح شرایط و محیط انسان شامل روشهای تربیتی زمینه سازی، اسوه سازی و معاشرت و مجالست، اصل مسئولیت با روشهای تربیتی مواجهه با نتایج اعمال و تحریک ایمان، اصل عزّت شامل روشهای احترام گذاشتن و تغافل، اصل تعقل با روش تزکیه و تهذیب، اصل تداوم در عمل شامل روشهای تربیتی تکرار و تمرین و عادت و محاسبه نفس، اصل تذکر شامل روشهای موعظه و عبرت آموزی، اصل فضل با روشهای تربیتی مبالغه در عفو، مبالغه در تشویق، تبشیر و امید دادن و اصل عدل شامل روشهای تربیتی توبه ، تنبیه و مجازات متناسب با خطا ، تکلیف به قدر وسع و انذار می باشد.

پژوهش حاضر، پس از تبیین اندیشه های فلسفی شیخ اشراق به عنوان موسس حکمت اشراق، بر اساس دیدگاههای انسان شناسی، معرفت شناسی و ارزش شناسی وی، به استخراج آرای تربیت اخلاقی او شامل اهداف، اصول و روشهایی در تربیت اخلاقی از میان آثار شیخ پرداخته است. این پژوهش با تاکید بر نفس انسان به عنوان جوهری ملکوتی و معرفت حضوری به عنوان معرفت حقیقی، به قرب به حق و برخی مراتب آن از جمله رضوان، وصول به نوارالانوار و سکینه تحت هدف غایی و اخلاق، خودشناسی و عبادت به عنوان هدف واسطه ای از نظر شیخ اشراق اشاره کرده است. مطابق با آثار شیخ، رسیدن به قرب الی الله با تحقق اصل تفکر که از راه مشاهده طبیعت و سیر انفسی، اصل تذکر، با روش یاد خدا و نعمتهای او یاد مرگ و معاد و عبارت آموزی، اصل تهذیب نفس با ریاضت، اعتدال با روش ضد، اصل مداومت و محافظت بر عمل با محاسبه نفس و اصل صبر با روش توکل امکان پذیر است که هر یک از موارد مذکور متناسب با سنین مختلف و میزان و نوع معرفت متربی دارای مراتب مختلف است.

در این پژوهش کوشش به عمل آمده تا امکان و ضرورت نقش دین در تعلیم و تربیت را مدلل کرده و جنبه هایی از حدود نقش آفرینی دین در عرصه تعلیم و تربیت کشف گردد. پژوهشگر به دنبال پاسخ دادن به سوالات زیر بوده است: 1) چه نسبتی بین دین و تعلیم و تربیت وجود دارد؟ 2) حدود نقش آفرینی دین در حوزه تعلیم و تربیت با تمرکز بر مبانی، اهداف و اصول، چگونه است؟ 3) با توجه به دیدگاه اسلامی، چه نقدی می توان بر دیدگاه مخالفان نسبت دین و تعلیم و تربیت وارد ساخت؟ اگرچه ادیان ابراهیمی از نظر دور نبوده، اما عمده ترین بحثها با تمرکز بر دین اسلام صورت گرفته است. روش این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی می باشد. و نتایج به دست آمده چنین است: بین دین و تعلیم و تربیت دو نوع نسبت متصور است: 1- در فرآیند تعلیم و تربیت، یک بخش از برنامه درسی به آموزش دین اختصاص داده شود(تعلیم و تربیت دینی بالمعنی الاخص).2- تعلیم و تربیت به عنوان یک کل، تحت تأثیر آموزه های دینی قرار بگیرد(تعلیم و تربیت دینی بالمعنی الاعم). براساس بحثهای این پژوهش، تعلیم و تربیت دینی بالمعنی الاخص و تعلیم و تربیت دینی بالمعنی الاعم، دو مصداق نسبت دین و تعلیم و تربیت می باشد، که هم ممکن است و هم ضرورت دارد. حدود نقش آفرینی دین در حوزه تعلیم و تربیت، با تمرکز بر مبانی، اهداف و اصول این گونه است: 1- دین می تواند پرورش معنوی و اخلاقی انسانها را به عهده بگیرد(تربیت دینی بالمعنی الأخص). 2- پیش فرضهای دینی می توانند از جمله شروط موثر در روش علمی، و روند نظریه پردازی در تحقیقات تربیتی باشند. 3- دین در تعیین مبانی، اهداف و اصول تعلیم و تربیت نقش مهمی را ایفا می کند. اما دین عهده دار تعیین همه مبانی، اهداف و اصول مورد نیاز در تعلیم و تربیت نیست. دین مجموعه ای از مبانی تعلیم و تربیت که بیشتر جنبه نظری- فلسفی دارند فراهم می آورد، و نمی توان انتظار داشت که مبانی با جنبه علمی تجربی از دین اخذ گردد. بنابراین، اصول برگرفته از دین تام و تمام نخواهند بود، و باید با تحقیقات علمی- تجربی تکمیل شوند. در رابطه با اهداف، دین هدف غایی و مجموعه ای از اهداف کلی تعلیم و تربیت را تعیین می کند، که باید با توجه به نیازهای متغیر جوامع به حسب مکان و زمان، جزئی تر و تکمیل شوند. براساس دیدگاه اسلامی، انسان نیاز به هدایت دارد و انبیا برای رفع این نیاز فرستاده شده اند. حوزه تعلیم و تربیت از جمله حوزه های مربوط به هدایت است، و اگر انسان، این حوزه را از دین جدا کند به طور قطعی دچار بحران های متعدد خواهد شد. بنابر بحث های ارائه شده در فصل سوم، چند نقد می توان به تعلیم و تربیت سکولار که مخالف نقش دین در تعلیم و تربیت است، وارد ساخت: تعلیم و تربیت سکولار، از طبیعت انسان تصویر کلی و همه جانبه نداده است، از عوالم هستی به جز این عالم بی خبر است، از مبدإ زندگی و جهان و معاد ناآگاه است، ابزار معرفت را تنها در عقل و حواس محدود می کند، تعلیم و تربیت سکولار به نیازهای معنوی انسان توجه کافی نداشته است، از اهداف متعالی که انسان را به سوی مراتب بالای حیات سوق بدهد، غافل است، و اهداف را تنها در پرورش جنبه های عقلانی، مهارتی و حرفه ای خلاصه می کند.

موضوع کار خانگی زنان پس از عصر روشنگری به موازات سایر مسائل زنان در محافل گوناگون مورد توجه و بازخوانی قرار گرفت و اهمیت و جایگاه آن از دیگاه های مختلف مورد تحلیل و نقادی واقع گردید. در این پژوهش به کار خانگی زنان یا به دیگر تعبیر، خانه‌داری، از منظر دین اسلام و رویکردهای فمینیستی پرداخته می شود. در فصل اول کلیاتی مانند اهداف، فرضیات و پیشینه تحقیق مطرح می‌شود. با آن که در طول تاریخ و در سراسر جهان، خانه‌داری به‌مثابه وظیفه زن بر او تحمیل شده، اما در اسلام کار خانگی نه تنها وظیفه زنان به شمار نمی‌آید، و در فقه اسلامی، به واسطه‌ی نفقه، اجرت‌المثل، نحله و اجرت شیر دادن برای آن دستمزد تعیین شده است..فصل دوم با عنوان مبانی نظری، در برگیرنده چهار بخش واژه‌شناسی، تاریخچه کار خانگی در ایران و جهان، فرهنگ و فلسفه کار از دیدگاه دینی و جامعه‌شناسی و تقسیم کار اجتماعی است و فصل سوم با نام مبانی کار خانگی در اسلام، به بنیادهای اسلامی و الهی‌ای می‌پردازد که بر آن اساس کار خانگی در این دین تعریف و تبیین می‌شود. ازجمله بخشهای فصل سوم می‌توان به هستی‌شناسی دینی، خانواده در اسلام و نقش زن و مادر از دیدگاه دین اشاره کرد. در خانواده‌های مسلمان پیش از آن که زن در خدمت مرد باشد، مرد به حکم وظیفه اسلامی در خدمت زن بوده و وسیله آسایش او را فراهم می‌سازد. اسلام زنانی مثل مریم، فاطمه زهرا و هاجر سلام‌ا... علیهنَّ را همچون الگویی نه تنها برای زنان که برای همگان چه در خانه و چه در اجتماع معرفی می‌کند. در اسلام هیچ نوع کار یدی برعهده زن گذاشته نشده، بر اهمیت نقش مادری تأکید می‌شود و همچنان که زنان به همسرداری و خانه‌داری تشویق می‌شوند و شوهرداری آنان با جهاد یکسان دانسته شده، مردان نیز ترغیب می‌شوند تا در کار خانه به زنان خود کمک کنند. فصل چهارم کار خانگی زنان را در قرآن و سنت پیامبر (ص)و معصومان بررسی می‌کند.فصل پنجم به سرچشمه‌های بروز فمینیسم در تاریخ غرب، رویکردهای فمینیستی و دیدگاه آنها در مورد خانه‌داری می-پردازد و در پایان و در بخش نتیجه‌گیری، مقایسه‌ای میان اسلام و فمینیسم در موضوع خانه‌داری انجام می‌شود. به‌طور کلی فمینیسم مباحثه یا گفتمانی است که از جنبش‌ها و نظریه‌های گوناگونی تشکیل شده است که به تحلیل تفاوتها و نابرابری-های جنسیتی، ریشه‌های شکل‌گیری آنها و مبارزه برای برابری برای زنان می‌پردازند. تحلیل کار خانگی در اقتصاد، تاریخ، و انسان‌شناسی فمینیستی مسأله‌ای است محوری. بیشتر فمینیست‌ها دستمزد خانوادگی را «اساس» تقسیم جنسی کار کنونی می‌داند. فمینیستهای لیبرال، معتقدند که در ازدواج و تشکیل خانواده، همه منافع و رشدها برای مرد و همه عقب‌ماندگی‏ها و زیانها برای زن است. در حالی که فمینیست‌های مارکسیست برآنند که استثمار زنان در خانواده به سود سرمایه‌داری است، رادیکال فمینیست‌ها اصرار می‌ورزند که این استثمار به سود تمام مردان تمام می‌شود. آنان مادری کردن را نماد آشکار تقسیم کار جنسیدانسته و منسوخ شدن نقش زن خانه‌دار و تمامی نقش‌های جنسیتی را به‌عنوان بهترین استراتژی در جهت آزادی زنان پیشنهاد می‌نماید. مارکس و انگلس در «مانیفست کمونیست» از الغای خانواده و اجتماعی شدن کار خانگی می‌گویند. رزا لوکزامبورگ در «سوسیالیستی شدن جامعه» از الغای کار خانگی می‌گوید و فمینیست‌های مادی، خودشان و نبردشان برای عمومی کردن کار خانگی، را محور ایدئولوژیک جنبش فمینیستی می‌دانند.در گرایش فمینیسم پست مدرن که از سوی کسانی مانند ژولیا کریستوا، لوس ایریگاری و هلن سیکسو و عمدتاً در فرانسه رهبری می‌شود، برخلاف گرایش لیبرال زنان دیگر نمی‌کوشند تا «مشابه» مردان شوند، بلکه آنان خود را به مثابه دیگری و «متفاوت» از مردان می‌پذیرند؛ آنان تفاوتهایی مانند مادری و زیبایی را نشانه برتری آنان می‌دانند. لیسا وگل بر آن است که کار خانه ارزش‌های عینی و ملموس تولید می‌کند؛ به همین دلیل کاریست نسبتاً غیر بیگانه‌ساز و می‌تواند تصویری اجمالی از جامعه‌ی آتی باشد که حول کار غیر بیگانه‌ساز سازمان یافته باشد.

این مقاله، تحقیقی کاربردی است که با رویکرد درون دینی و با شیوه تحلیل آیات مربوطه از قرآن کریم انجام شده است تا ابعاد و مولفه های شیوه «تبیین» - ویژگی های تبیین کننده، شیوه تبیین و مخاطب - روشن شود. سپس کاربرد این شیوه در تربیت اخلاقی مطرح شده و بر اساس یافته ها، وضع موجود برنامه های تربیت اخلاقی کشور مورد بررسی آسیب شناسانه قرار گرفته و مشخص شده است که تمام مولفه های مورد نظر (محتوای کتب درسی، روش تدریس، شیوه های ارزشیابی و مهارت های مربی) از شیوه تربیتی تبیین فاصله زیادی دارند. در پایان، پیشنهادهایی کاربردی جهت تغییر و اصلاح روش های تربیتی موجود و جایگزین کردن آن با روش قرآنی تبیین، برای دو نظام رسمی و غیر رسمی تربیت اخلاقی، به تفکیک مطرح شده است.

بحث تربیت اجتماعی به دلیل اهمیت آن در شکل گیری رفتارهای اجتماعی، همواره مورد توجه همه‌ی صاحبنظران تعلیم و تربیت و همچنین جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی بوده است. اما این مسئله که تربیت اجتماعی را نمی توان جدا از بستر و زمینه‌ی آن یعنی جامعه، مورد بررسی قرار داد، کمتر مورد توجه و مداقّه قرار گرفته است. آرمان بشریت همواره تصویر کردن جامعه ای ایده‌آل و تلاش نمودن برای تحقق آن بوده است تا از بسترآن به آرزوهای خود جامه‌ی عمل بپوشاند و زندگی توأم با آرامشی داشته باشد. این تصویر همواره بُعد اجتماعی تربیت را نیز تحت تأثیر قرار داده است. برای نشان دادن تأثیر جامعه بر تربیت اجتماعی، این پژوهش بر آن است تا به بررسی مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون و تربیت اجتماعی منبعث از آن بپردازد به این دلیل که افلاطون اولین فیلسوفی است که نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله را حداقل درحوزه‌ی اندیشه‌ی انسانی مطرح نموده و منشأ تأثیرات زیادی نیز در این زمینه و در روابط اجتماعی انسان ها گردیده است. هدف از این تحقیق نقد تربیت اجتماعی منبعث از مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون، با تکیه بر آراء فارابی است که فیلسوفی مسلمان و صاحب نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله‌ی اسلامی است. علاوه بر آن در این تحقیق مبانی، اهداف و اصول تربیت اجتماعی نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون و همچنین مولفه های تربیت اجتماعی آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نوع بنیادی و روش آن توصیفی- تحلیلی است.

هدف: این پژوهش با هدف تبیین وجودِ ذهنی از منظر هستی‌شناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه و استنتاج دلالتهای آن در فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی انجام شده است. روش: این پژوهش با روش استنتاجی(قیاس عملی) انجام شده است. یافته‌ها: در گام اول، بحث وجودِ ذهنی در هستی‌شناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه توصیف و تحلیل شده و چکیدة مباحث آن در قالب چهار گزارۀ «وجود ذهنی، مرتبه‌ای از هستی است»، «در علم حصولی، ماهیت شیء در نفس با وجود ذهنی موجود است»، «میان وجود خارجی و وجود ذهنی اشیا، اتحاد ماهوی برقرار است» و «اکتساب و توسعة موجودات ذهنی(علوم حصولی)، انبساط و اشتداد ذهن است»، تدوین شده است که در شمار مبانی فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی محسوب می‌شوند. در گام دوم، مدلولهای تربیتی گزاره‌های مبنایی مذکور، با استفاده از روش استنتاجی(قیاس عملی) استنباط شده است. نتیجه‌گیری: در این بخش، اصلِ «یقین‌گرایی در شناخت هستی و پرهیز از معارف مظنون و مشکوک» و اصلِ «اولویت علوم یقینی بر علوم ظنی در تنظیم محتوای برنامه درسی»، ناظر به تحقق هدفِ «شناخت یقینی عالَم هستی» و اصلِ «توسیعِ و تشدید اکتساب علوم حصولی»، ناظر به تحقق هدفِ «انبساط و اشتداد ذهن»(در مجموع، سه اصل و دو هدف تربیتی) ارائه شده است.