آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کاربرد گسترده آیات و روایات در آثار منظوم و منثور شاه نعمت‌الله ولی، نشان از انس فراوان او با قرآن و حدیث است. مسئله تحقیق حاضر این است که هدف شاه ولی از کاربرد آیات و روایات چه بوده است و چه مقاصدی را دنبال می‌کرده است. شاه ولی به‌لحاظ ادبی و هم‌چنین برای اتقان کلام خود از آیات و روایات به کمک فنون مختلف ادبی چون اشاره، تلمیح، تضمین و تحلیل استفاده کرده است؛ به‌گونه‌ای که تسلط شگرف و هم‌زمان او به ادبیات و علوم قرآن و تفسیر هویدا است. اما از جنبه محتوایی گذشته از کمّیت بی‌نظیر آیات و روایات در آثار منظوم و منثور شاه ولی، این کمّیت در خدمت سه هدف عمده بوده است. نخست تفسیر و تأویل عرفانی آیات در قالب یک تفسیر موضوع محور؛ دوم تبیین اصطلاحات و فرهنگ و معارف عرفانی که از این طریق مقبولیت آن‌ها را در‌میان مردم بیشتر می‌کرده است؛ و سوم شرح و تبیین فضایل و رذایل اخلاقی و به بیان دیگر، تبیین عرفان عملی و سیر و سلوک عارفانه. در مجموع نحوه به‌کارگیری آیات و روایات توسط شاه ولی، الگوی تمام عیار عرفان دینی است که خود را مقیّد به نصوص دینی؛ اما با تأویل‌های عرفانی ویژه خود می‌داند.

اُنس دیرینه و فراوان شاه نعمت‌الله ولی با قرآن و به‌کارگیری گستردۀ آیات قرآن در آثار وی، نگارنده را برآن داشت تا با طرح سؤال از مبانی قرآن‌شناختی و وحی‌شناختی شاه به خوانش این مبانی که مواجهه او با قرآن را تحت تأثیر خود قرار داده است، بپردازد. این مقاله با روش توصیفی و با تحلیل محتوای آثار منظوم و منثور شاه، مبانی قرآن‌شناختی او را در دو گروهِ مبانی ناظر به متن و مبانی ناظر به فهم، تحقیق و تحلیل نموده است. مهم­ترین مبانی متن­ شناختی شاه عبارت‌اند از: نگاه معرفت‌شناسانه به وحی که ظهور علم حق و نزول معانی عقلی مجرد در لباس محسوس است؛ وحی گشایش و مکاشفۀ روحی است؛ قطبیت ظاهر و هم باطن قرآن و تفاوت علوم مستنبَط از هر کدام؛ اتحاد قرآن و انسان کامل و عینیت سخن رسول و وحی و همچنین تلقی رمزی و اشاری از الفاظ قرآن، از دیگر مبانی متن‌شناختی شاه است. اما مبانی ناظر به فهم قرآن، از دیدگاه شاه ولی عبارت است از: لزوم ایمان قلبی برای وصول به باطن و اسلام برای درک ظاهر قرآن؛ اختصاص تأویل ظاهر متشابهات به قطب زمان؛ تدبّر در قرآن، نزول آن بر دل و اتصاف به احکام آیات است و همچنین ضرورت استفاده از احادیث پیامبر(ص) و ائمه(ع) و کاربست یافته‌های عرفان نظری در فهم و تفسیر آیات از دیگر مبانی فهم قرآن است.

تحقیق حاضر بر آن است که موضوع ملکات اخلاقی را از منظر حکمت صدرا و قرآن کریم مورد مقایسه تطبیقی و کاوش قرار دهد و در این راستا با تبیین مبانی حکمت صدرایی در زمینه‌های وجود شناسی، هستی شناسی، انسان شناسی و شناخت شناسی و به کارگیری این اصول در حل مسائل غامض اخلاق فلسفی و به خصوص مصادیق ملکات اخلاقی و نقش آنها در شکل گیری شخصیت حقیقی انسان، نتایج این یافته‌ها با مبانی اخلاق در قرآن کریم مقایسهونشان داده شده است که آموزه‌های فلسفه صدرایی در این موضوع تفسیر انفسی قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) می باشد .

با عنایت به فراگیر شدن فتنه خونین تکفیر وهابیت و تروریزم که با حمایتجریان صهیونیزم بین الملل و شیطان بزرگ در جهت مخدوش نمودن چهره اسلام و پیشبرد پروژه اسلام هراسی، کلید خورده است، بنظر رسید که باید ریشه‌های وهابیت که در افکار ابن تیمیّه جستجو می‌شود مورد پژوهش قرار گیرد. در همین راستا این پژوهش برای پاسخ به این سوالات که «دیدگاه ابن تیمیّه در توحید و شرک چیست و آیا با آیات قرآن و نظرات و سیره علمای اهل سنّت تناقض دارد یا خیر؟» انجام شد. یافته‌ها حاکی از این بود که روش و رویکرد ابن تیمیّه در عقاید توحید و شرک ظاهرگرایی و برداشت های سطحی از قرآن و نقل، مبتنی بر پیش انگاشتهایی خاص- برگرفته از نظرات مجسمّه- است، این امر باعث تناقض نظرات او با سایر آیات و روایات شده و او بناچار در تهافت با نظرات خودش دست به تأویل در آیات ناسازگار با عقاید خودش زده یعنی به روش و نظر خودش نیز پایبند و وفادار نمانده است. مثلاً تجسیم ذات الهی با تمام ویژگیهای جسم از جمله وزن، ثقل، جهت و تحیّز از نتایج عقیدتی رویکرد اوست که بشدّت از آن دفاع کرده است. او با هر آیه قرآن، روایت نبوی، سنّت مسلمین و اجماع نظر علمای عامّه که مخالف پیش فرض او باشد، با ادعای اجماع بر عکس آن موضوع، مخالفت می‌نماید. بنای برون دینی ابن تیمیّه بر اساس حس گرایی است و بر آن اساس آیات را درک می‌کند درحالیکه بنای معارف قرآن ایمان به غیب است و غیب به معنای غیر مشهود و غیرمحسوس است.همچنین استناد به سلف در تفکر او به این شیوه است که سلف معنای مورد نظر او را انکار نکرده باشند، نه آنکه مطالب مدعای او را اثبات کرده باشند. وی با توسعه بدعت وار موارد شرک ، دیدگاه سایر علمای مسلمین که مخالف یا معارض با نظریّات خودش در خصوص توحید باشد را شرک و کفر و نفاق معرفی نموده و سپس، فتوا به وجوب قتل مخالفان داده است. در این پژوهش با روش تحقیق کتابخانه‌ای بوضوح و تفصیل نشان داده شده است که نظرات ابن تیمیّه دچار تناقض و تعارض شفّافی با آیات قرآن و نظرات علمای اهل سنّت از هر چهار مذهب فقهی و هر دو رویکرد کلامی و عقیدتی اشاعره و معتزله است وبا نظرات احمد حنبل کهابن تیمیّه خود را پیرو مذهب او می‌داند و حتی با آرای خودش نیز در تهافت است.ابن تیمیّه اصولاً جایگاه عقل به عنوان کاشف از احکام دین را رد ‌می‌کند و حکم به خروج عقل از قلمرو دین شناسی می‌دهد بنابراین سرّ انحرافات عمیق ابن تیمیّه در عدم توجّه به کاشفیت عقل اولاً در روش و ثانیاً در جهان بینی و فروع و احکام دین، نهفته بوده و خطای راهبردی و علّت العلل اشتباهات مهلک بعدی او در بعد معرفت شناسانه و در عدم توجّه به حجیّتعقل در ایصال به یقین است.

آشنایی هر انسانی با «من» خویش و درک آن، همواره ذهن بشر را مشغول می دارد، زیرا پاسخ آن سبب معنا بخشیدن به زندگی و حیات آدمی می شود. به عقیده صدرالمتالهین حقیقت انسان به دلایلی قابل شناخت نیست و از این رو آنچه را حکما بیان می کنند، حقیقت او نیست، اگر چه بیانگر ویژگیهایی از انسان است. صدرا راههای رسیدن به این معرفت را بیان می دارد. وی دو گونه تعریف ماهوی ارائه می دهد: درتعریف نخست اگر چه همانند فیلسوفان سلف از «حیوان ناطق» استفاده می کند اما با مبنا قرار دادن مبحث قوه و فعل و حرکت جوهری در روند تعریفی خود از پیشینیان فاصله می گیرد. در تعریف دوم به تبعیت از عرفا و کسانی که وی آنان را راسخان در علم می نامد، تعریف ماهوی انسان را بر اصولی چون وحدت حقیقت وجود، و تشکیک در مراتب آن و جامعیت انسان از همه عوالم و نشئآت وجودی، پایه گذاری می کند. مقاله حاضر با نگاه به مبانی قرانی و روایی انسانشناسی صدرا به بررسی این مساله می پردازد.

چکیده ندارد.

سوالی که سالها ذهنم را به خود مشغول نموده بود این بود که "قلب سلیم" چیست؟ که تنها راه سعادت انسان آن است که با قلب سلیم به محضر حضرت حق حاضر شود.این سوال و سوالهای بسیار دیگری ازجمله ، چیستی قلب و ویژگیهای آن ؟ جایگاه قلب در هندسه وجودی انسان و در نظام هستی ؟ نقش قلب در حصول معرفت و رابطه ی آن با عقل ؟ نقش قلب در طی مراحل سیر و سلوک ؟ نقش قلب در حیات و ممات انسان و سعادت و شقاوت او ؟ و ... انگیزه ای بود تا در جستجوی پاسخهای آنها به این تحقیق بپردازم . اما دلیل انتخاب آراء و نظرات صدرالمتألهین در این تحقیق آن بود که ایشان بعنوان حکیمی متأله و بلکه حکیمی در صدر حکماء الهی و بنیانگذار حکمت متعالیه، از برهان در کنار عرفان و شهود و در رأس اینها از قرآن و سنت حضرت ختمی مرتبت و اهل بیت علیهم السلام بهره گرفته اند . در ابتدای کار لازم بود تمام آثار صدرا مورد بررسی قرار گیرد. نرم افزار کتابخانه حکمت اسلامی و جامع التفاسیر در این مرحله کمک بسیار خوبی برای جستجوی کلید واژه های این تحقیق بود. اما برخی از آثار ایشان از جمله شرح اصول کافی در این نرم افزارها ثبت نشده و اغلب آثار هم به زبان عربی بودند. بنابراین لازم بود به ترجمه ی آثار ایشان هم مراجعه نمایم و یا شخصا به ترجمه مطالب استخراج شده بپردازم . این کار با دقت و حوصله ی بسیار انجام شد. سپس هر بخش از مطالب استخراج شده با دقت مورد مطالعه قرار گرفت و در نهایت مطالب در چهار فصل کلی گردآمد : قلب از منظر وجود شناسی، قلب از منظر معرفت شناسی، قلب از منظر فرجام شناسی و قلب از منظر تربیتی و اخلاق. با مطالعه این تحقیق درمی یابیم که منظور از قلب حقیقی، همان مرتبه ی نفس ناطقه انسانی و از مراتب عالیه وجود انسان است . قلب صنوبری نخستین عضوی از بدن است که شکل می گیرد، اما قلب معنوی پس از صیرورت نفس و طی مراحل کمال شکل می گیرد . قلب در رأس ابزار و قوای شهودی و بلکه رئیس همه حواس و قوا در انسان است و راه دستیابی به معارف حقه ی الهیه نیز تنها از طریق آن میسر است . اگر نفس ناطقه انسان که در ابتدای زندگی او بالقوه است در طی مراحل زندگی او به فعلیت برسد موجب سعادت انسان است که به فعلیت رسیدن آن منوط به معارفی است که آنرا شکل می دهد و اگر به فعلیت نرسد و در همان مرحله نفس حیوانی باقی بماند موجب شقاوت انسان و بازماندن از قرب حضرت ربوبی خواهد بود .

چکیدهمسئله اخلاق اجتماعی از مهم ترین و ریشه دارترین مسائلی است که در کتاب های آسمانی به ویژه قرآن مجید و روایات مورد توجه قرار گرفته است. از آن جا که موضوع اخلاق اجتماعی به زندگی تمام انسانها مربوط است ودر حقیقت همه موفقیت ها، محرومیت ها، سعادت ها و بدبختی های انسان به اخلاق بستگی دارد، از این رو بسیار درخور توجه و اهمیت است.دراین رساله با بررسیگسترده مصادیق اخلاق اجتماعی در قرآن و روایات توانسته ایم چهار اصل کلی و نوزده قاعدهفرعی را بیان کنیم.اصل پیوند واتحاد وقواعد آن:جامعه گرایی- اخوت- تعاون - تکافل اجتماعی- مشاوره- عدم تکلف سبب جامعه انسانی سرشار از امنیت و آرامش و محبّت خدا می شود.

نوشتار حاضر شامل بحث در مورد مسئله وحی و کلیات آن و تبیین دیدگاه دکتر سروش در این زمینه و سپس نقد سخنان او می باشد. بیان دکتر سروش در باب وحی با دیدگاه مشهور در زمینه وحی تفاوت دارد. او وحی را تجربه دینی و نبوی می داند و معتقد است که قرآن کلمات پیامبر است و فرهنگ زمانه تأثیر و بازتابی در مطالب و پیامها دارد، اما نظریه عمومی قرآن پژوهان و محققان اسلامی که در ادامه بحث با تکیه بر محوریت خود قرآن بیان می شود این است که:این کتاب وحی و ارتباط باطنی مخصوصی است که میان پیامبر و جهان غیب برقرار شده و از جانب خداوند بر پیامبر نازل گردیده است و سخنان خداوند است. هم چنین با بیان ارزیابی و نقد نظریه تجربه دینی از نگاه منتقدان و با تنظیم انتقادات بر حسب بیانات دکتر سروش، این شرایط در اختیار خواننده قرار می گیرد که خود به تطابق آراء و تحلیل مطالب بپردازد. نکته آخر این که روش این تحقیق روش توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و جستارگرایی رایانه‌ای صورت گرفته است.

این پایان‌نامه درصدد بررسی «راهکارهای اخلاقی قرآن برای تیپ‌های شخصیتی نه گانه با تاکید بر المیزان» می‌باشد. سوال اصلی این پایان‌نامه این بوده که «آیا راهکارهایی برای بیان رهنمودهای اخلاقی قرآن برای تیپ‌های شخصیتی نه گانه(اینیاگرام)وجود دارد، که این رهنمودها الگو و شکل کاربردی و موثری به خودشان بگیرند؟این پایان‌نامه درصدد است که بررسی نماید که تا چه حد می‌توان با تکیه بر کلیات اخلاقی اسلام و اصول اینیاگرام(ویژگی‌های مثبت و منفی تیپ‌ها) الگویی کاربردی برای رفتارها استخراج نمود. جهت انجام این تحقیق ابتدا به بررسی سیر تاریخی اینیاگرام و چیستی آن پرداخته شده و سپس تیپ‌های شخصیتی نه گانه آن و هم‌چنین محاسن و معایب آنان تجزیه و تحلیل شده است، سپس در بخش دیگر این پایان‌نامه به دین اسلام پرداخته شده و مطالبی در رابطه با توصیه‌های اخلاقی در قرآن، کرامت و برتری انسان، علت نیازمندی انسان به تعالی و کمال و هم‌چنین موضوعاتی نظیر اهمیت و جایگاه اخلاق و نظام‌های اخلاقی و نظام اخلاقی اسلام و ویژگی‌های آن بیان گردیده است. در ادامه برای کاربردی کردن موضوع به تجزیه و تحلیل پنج فضیلت و پنج رذیلت پرداخته شده و این صفات با توجه به اصول اینیاگرام و اصول اخلاقی قرآن تجزیه و تحلیل شده است. نهایتاً با توجه به مباحث مطرح شده در این تحقیق نتیجه‌گیری شده است که با توجه به کلیات اخلاقی اسلام و اصول اینیاگرام می‌توان یک الگوی رفتاری و کاربردی در حوزه‌های علوم تربیتی و دینی استخراج نمود. بعبارت دیگر بین کلیات اخلاقی اسلام و ویژگی‌های مثبت و منفی تیپ‌های شخصیتی نه گانه روابط و سازگارهایی وجود دارد که می‌تواند برای حوزه‌های اخلاق (اسلامی) و روانشناسی مفید و موثر باشد